Şiir çevirisi örneğinde yanmetinsel unsurların betimsel analizi

Yıl 2024, Sayı: 40, 1065 - 1081, 25.06.2024

Kadir Sariaslan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1502247

Öz

Yanmetinsel unsurlar metin analizinde anlam inşası açısından mühimdir. Bu bağlamda, çoğu kişinin zorlayıcı veya hatta imkânsız olduğu kanısında olduğu şiir çevirisinde yanmetinsel unsurların oynayabileceği roller incelemeye değerdir. Yanmetinsel unsurların işlevselliğini ve etkinliğini irdeleyen bu çalışmanın amacı şiir çevirisi alanında yanmetinsel unsurların kullanımının ışığında çeviri tercihlerini ortaya çıkarmaktır. Cem Yavuz'un T. S. Eliot'ın şiir çevirisini örnek alan bu çalışma, ağırlıklı olarak notlar bölümünde, önsözde ve bir YouTube röportajında sunulan yanmetinsel unsur türlerini niteliksel olarak analiz etmektedir. Çalışmada, Cem Yavuz T. S. Eliot’ın şair profili üzerinde yorumlar yaparak dramatik monolog ve nesnel bağlılaşım kavramlarının üzerinde özellikle durmuş ve çeviri yaklaşımını bu kavramlara dayandırmıştır. J. Alfred Prufrock'un Aşk Şarkısı şiirinden elde edilen bulgular, dini, mitolojik, tarihi ve teknik notlar gibi yanmetinsel unsurların metinlerarası göndermelerini aydınlatmak, okuyucu katılımını ve farkındalığını artırmak ve kaynaktaki özgün dilsel ve duygusal zenginliği keşfetmek için sunulduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmadan elde edilen örnekler, çevirmenin sadece şiirsel ve doğal görünmek için zarif bir dil kullanmakla kalmadığını, aynı zamanda metinlerarası unsurlara öğretici bir rol verdiğini de göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yanmetinsel unsurlar, şiir çevirisi, metinlerarasılık, dramatik monolog, nesnel bağlılaşım

The descriptive analysis of paratextual elements in the case of poetry translation

Öz

Paratextual elements are significant for the construction of meaning in textual analysis. In this context, the role of paratextual elements in poetry translation, which are believed to be challenging or even impossible, is worth analyzing. Delving into the functionality and efficacy of paratextual elements, this study aims to unravel the translation choices within the light of paratextual uses in the field of poetry translation. Through the case study of Cem Yavuz’s translation of T. S. Eliot’s poetry, the study qualitatively analyzes the types of paratextual elements that are mainly provided at the notes section, the preface and a YouTube interview. Commenting on T. S. Eliot's poetic profile, Cem Yavuz emphasizes the concepts of dramatic monologue and objective correlative and bases his translation approach on these concepts. The findings acquired from the poem The Love Song of J. Alfred Prufrock reveal that paratextual elements such as religious, mythological, historical and technical notes are presented to enlighten the intertextual references, enhance reader engagement and awareness, and discover the authentic linguistic and emotional richness in the source. The examples extracted from the study show that the translator not only uses elegant language to sound poetic and natural, but also gives the paratextual elements a teaching role.

Anahtar Kelimeler

Paratextual elements, poetry translation, intertextuality, dramatic monologue, objective correlative

Kaynakça

• Allen, G. (2000). Intertextuality, The New Critical Idiom (2nd ed.) Routledge.
• Bassnett, S. (2002). Translation Studies. New York: Routledge.
• Barthes, Rolland (1977). Images-Music-Text. Stephen Heath (trans.) London: UK, Fontana
• Demir, A. (1990). Şiir Çevirilerinde Ses ve İmge Sorunları. Çağdaş Çeviri Kuramları ve Uygulamaları Seminerinde Sunulan Bildiriler. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık Bölümü. Ankara: Türkiye
• Ersözlü, E. (2018). Paratextuality in the Context of Drama and Theatre: A Case Study on The Ballad of Ali of Keshan by Haldun Taner. From Diversity to Synergy: New Perspectives in English Literature, Linguistics, Literature and Translation Studies, Tarakçıoğlu, A. Özlem İşisağ U. Korkut Tekin Nesrin Ruiz-Cecilia Raul Karras Ioannis Çetin Turhan, Editör, Lambert Academic Publishing, Beau Bassin.
• Genette, G., (1991). Introduction to the Paratext. New Literary History. Reprinted in translation by Marie Maclean from Seuils, with permission of Georges Borchardt, Inc.
• Genette, G., (1997). Palimpsests: literature in the second degree, Channa Newman and Clause Doubinsky (trans.) University of Nebraska Press, Lincoln NE and London.
• Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi, T.S. Eliot Buluşması / Başlangıcımdadır Sonum, YouTube, 3 Ocak 2023. https://www.youtube.com/watch?v=6jo3WmLEJvU&t=1138s
• Kristeva, Julia. (1980). Desire in Language: A Semiotic Approach to Language and Art. Trans. Thomas Gora, Alice Jardine and Leon S. Roudiez, ed. Leon S. Roudiez. New York: Columbia University Press, Print.
• Lefevere, A. (1975). Translating Poetry. Seven Strategies and a Blueprint. Amsterdam: Van Gorcum.
• Yetkiner, N. K., & Oktar, L. (2012). Hayri Potur vs. Harry Potter: a paratextual analysis of glocalization in Turkish. In Translation peripheries: paratextual elements in translation (pp. 13-26). Peter Lang Suiza.
• Olgun, G. M., & Pınarbaşı, D. (2022). Çeviri eşikleri: Yan metinsel unsurlarda çeviri süreçleri ve çevirmenin sesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (31), 1748-1779. https://doi.org/10.29000/rumelide.1222087
• Rifaterre, M. (1978). Semiotics of poetry. Indiana University Press.
• Riquelme, J. P. (1983) Teller and Tale in Joyce's Fiction: Oscillating Perspectives. Baltimore: John Hopkins.
• Saussure, F., de (1974) Course in General Linguistics, Wade Baskin (trans.), Jonathan Culler (intro.), Charles Bally, Albert Sechehaye, in collaboration with Albert Reidlinger (eds), Fontana, London.
• Venuti, L. (1995). The translator's invisibility: A history of translation. Routledge.
• Yavuz, C. (2023). T. S. Eliot Bütün Şiirleri. İstanbul: Everest Yayınları.