The Signs of Bursa Folk Songs

Yıl 2024, Sayı: 40, 104 - 115, 25.06.2024

Mine Nihan Doğan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1502865

Öz

Bursa, with its folk songs that convey codes from the past to the present politically, historically, architecturally, and culturally, is a city that stands out. In this respect, it serves as a prominent example with its folk songs that are mentioned in literary works and city chronicles, and which shape the music scene. Alongside folk sayings, there are many indicators in its songs that shed light not only on the period's way of life but also on the status of Bursa as a city. The emotional state of the people is also revealed through the topics addressed in the songs. The indicators contained in the songs reveal the syntactic reading of codes through the aesthetics they create. Classified according to the varieties of indicators, the motifs of the songs evoke the spatiality of Bursa in both the displaying and the displayed planes. Spatial names serving as indicators help the songs introduce Bursa. Examples of songs featuring districts of Bursa showcase old Bursa and old place names. From Alfred de Saussure to Jacques Derrida, sign definitions ranging from culture indicators through folk songs in the spatiality of Bursa are indicated. In this paper, a song analysis will be conducted on a total of thirty-five songs recognized as belonging to Bursa, compiled by the Bursa Research Center, including: "A Fadimem Seni Bana Vermezler," "A Kavak Meşe Kavak," "Ambar Altının Küngesi," "Avlusunda Yuvarlandım," "Ayşe’nin Peşkili," "Babacımın Beli Gırık," "Bakırım Gümlesenya," "Binekler (Meyvalardan Üç Meyva)," "Çıktım Belen Düzüne," "Deniz Kenarı," "Denize Kalbur Gitti," "Edalı Yar," "Elması Bağında," "Elmayı Kestim ve Soydum," "Evlerin Önü Furun," "Geçemedim A Yarim," "Gelemiç Havası," "Gınıktan Çıktım Yoruldum," "Guguk Kuşu," "Günlerim Cuma," "Hamamın Yolları," "İğde Dali," "İki De Keklik," "İpeğim," "Karanfil Dallanır Mı," "Kiremit Bacaları," "Köroğlu Çeşitlemesi," "Mehmet," "Merdiven Yüksek Çıkılmaz," "Öperin Kokarın," "Sadettin Efe," "Şıh Semahı," "Şu Derenin Uzunu," "Tek Dur Karacoğlan," and "Yörük Yaylası."

Anahtar Kelimeler

Bursa folk songs, signs, cultural signs, color symbolism

Bursa Türkülerinin Göstergeleri

Öz

Bursa; siyasi, tarihi, mimari ve kültürel açıdan geçmişten günümüze kod aktaran yapıdaki türküleriyle adından söz ettiren bir şehirdir. Bu yönüyle pek çok edebi esere konu olmakla birlikte şehrengizlerde adı geçen ve musikiye yön veren verileriyle türküleri meşhur olan bir örnek teşkil etmektedir. Türkülerinde halk deyişlerinden, dönemin yaşayışı anlaşıldığı kadar Bursa’nın şehir olarak durumuna dair de pek çok gösterge bulunmaktadır. İşlediği konular bakımından halkın duygusal durumu da gözler önüne serilmektedir. Türkülerin ihtiva ettiği göstergeler, yarattığı estetikle kodların sözdizimsel okumasını ortaya çıkarır. Göstergelerin çeşitlerine göre sınıflandırılan türkü motifleri, gösteren ve gösterilen düzlemlerinde Bursa uzam ulamını çağrıştırır. Gönderge konumunda yer alan uzam adları, türkülerin Bursa’yı tanıtmasına yardımcı olmaktadır. Bursa’nın ilçelerine yer verilen türkü örnekleri, eski Bursa ve eski yer adlarını gözler önüne sermektedir. Ferdinand de Saussure’den Jacques Derrida’ya uzanan gösterge tanımlamaları Bursa uzam ulamı odağında kültür göstergelerinden olan türküler üzerinden somutlaşmaktadır. Bu çalışmada Bursa Araştırmaları Merkezi tarafından derlenen Bursa’ya ait olduğu tespit edilen; A Fadimem Seni Bana Vermezler, A Kavak Meşe Kavak, Ambar Altının Küngesi, Avlusunda Yuvarlandım, Ayşe’nin Peşkili, Babacımın Beli Gırık, Bakırım Gümlesenya, Binekler (Meyvalardan Üç Meyva), Çıktım Belen Düzüne, Deniz Kenarı, Denize Kalbur Gitti, Edalı Yar, Elması Bağında, Elmayı Kestim ve Soydum, Evlerin Önü Furun, Geçemedim A Yarim, Gelemiç Havası, Gınıktan Çıktım Yoruldum, Guguk Kuşu, Günlerim Cuma, Hamamın Yolları, İğde Dali, İki De Keklik, İpeğim, Karanfil Dallanır Mı, Kiremit Bacaları, Köroğlu Çeşitlemesi, Mehmet, Merdiven Yüksek Çıkılmaz, Öperin Kokarın, Sadettin Efe, Şıh Semahı, Şu Derenin Uzunu, Tek Dur Karacoğlan, Yörük Yaylası olmak üzere toplam otuz beş türkü üzerinden, Bursa uzam ulamında oluşturduğu gösterge estetiği tanımlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bursa türküleri, gösterge, kültür göstergesi, renk sembolizmi

Kaynakça

• Bütün, Tugay (2021). Bursa Araştırmaları Merkezi Tarafından Derlenen Bursa Türkülerinin Müzikal Analizi ve Müzik Eğitiminde Kullanılabilirliği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Çobanoğlu, Özkul (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eziler Kıran, Ayşe (1994). “Göndergenin Gücü ve Gerçeklik”. Dilbilim Araştırmaları. Hitit Yayınevi.
• Genette, Gérard (2011). Anlatının Söylemi (Çev. F. B. Aydar). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Günay, V. Doğan (2013a). Dil ve Iletişim. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Günay, V. Doğan (2013b). Metin Bilgisi. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Halliday, Michael, Alexander, Kirkwood (1978). Language As Social Semiotic: The Social İnterpretation of Language And Meaning. London: Arnold.
• İlkdoğan, Haldun (2017). “Göstergenin Toplum Düzlemindeki Yeri: Toplumsal Göstergebilim”. İdil, C.6, S. 39, s. 3147- 3164.
• İnalcık, Halil (1992). “Bursa”, İslam Ansiklopedisi, C.6.
• Ortaç, Hüsnü (1941). “Bursa Halk Rakısları”, Uludağ Dergisi, Sayı 39-40, Eylül, s.53-57.
• Özmakas, Utku (2009). “Charles Sanders Peirce’in Gösterge Kavramı”. Uşak Üni- versitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2/1, ss. 32- 45.
• Özmakas, Utku (2010). Peirce, Saussure ve Derrida’da Gösterge Kavramı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı.
• Rifat, Mehmet (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Saygın, Tuncay (2010). “Yapısalcılıktan Postyapısalcılığa”. Postyapısalcılık (Der. Armağan Öztürk). Ankara: Phonex Yayınları.
• Şahin, Hatice; Baştürk, Şükrü; Uluocak, Mustafa; Eroğlu, Süleyman (2019). Bursa İli Yerli Ağızları, İnceleme-Metin-Sözlük. Bursa Büyükşehir Belediyesi Kitaplığı.
• Usanmaz, Çetin Erdem (2006). Bursa’da Müzik Geleneği ve T.R.T. Repertuarındaki Bursa Türkülerinin Müzikal Analizi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Yüceer, Rıza Ruşen (1940). “Bursa ve Çevresindeki Halk Türküleri”. Uludağ, Bursa Halkevi Dergisi, S. 28, s. 25-37.
• https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78987/bursanin-oyun-turkuleri.html (Erişim Tarihi: 10. 10. 2022).