NATO'nun Genişlemesi ve Kazakistan Olayları Bağlamında Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nün Geleceği

Yıl 2022, Sayı: 8, 101 - 125, 31.12.2022

Bahar Özsoy

https://doi.org/10.48068/rusad.1192661

Cited By: 1

Öz

1991 yılında Sovyetlerin dağılması ile Rusya, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) gibi siyasi, askeri ve ekonomik oluşumlar yoluyla eski Sovyet coğrafyasında bağımsızlığını kazanan ülkeleri etki alanında tutmaya çalışmıştır. Bölgedeki nüfuzunu kaybetmenin küresel alandaki konumunu zayıflatacağını bilen Moskova, bu ülkelerin Batılı kurum ve kuruluşlarla entegre olmasını istememiştir. Nitekim son yıllarda Gürcistan ve Ukrayna’nın olası NATO üyeliklerine engel olmak için her türlü girişimde bulunulmuş ve en uzun sınırı paylaştığı Kazakistan’da yaşanan olaylara uzun yıllar etkinsizliği ile eleştirilen KGAÖ aracılığıyla müdahale etmiştir.
Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgalinden sonra Finlandiya ve İsveç, uzun yıllardır benimsedikleri askeri tarafsızlığı terk ederek NATO'ya üyelik başvurusu yapmayı kararlaştırmıştır. Bu kapsamda Rusya-Ukrayna Savaşı yeni üyelikleri gündeme getirerek NATO’nun genişlemesine yönelik bir durum ortaya çıkarırken Orta Asya ve Kafkasya bölgesindeki gelişmeler benzer bir ihtimalin KGAÖ için de söz konusu olabileceğine işaret etmektedir. Öyle ki, NATO gibi açık kapı politikası uygulayan KGAÖ’ne zaman zaman İran’ın üye olacağına yönelik açıklamalar gündeme gelmektedir. Yine Avrasya Ekonomik Birliği’ne gözlemci üye olması sonrasında Özbekistan, 2021 yılında Rusya ile ikili bir askeri tatbikat ve Rusya ve Tacikistan ile üçlü bir askeri tatbikat gerçekleştirmiştir. Bunun yanında aynı yıl çevrimiçi formatta gerçekleştirilen KGAÖ toplantısına Özbekistan Cumhurbaşkanı Şövket Mirziyoyev konuk olarak katılmıştır. Kazakistan’da yaşanan olaylar nedeni ile gerçekleştirilen olağanüstü toplantıda Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun olayların Özbekistan’a sıçraması ihtimali olduğunu ifade etmesi ise Taşkent’in 2012 yılında askıya aldığı üyeliğini önümüzdeki günlerde yeniden aktifleştirebilir mi sorusunun ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Çalışmanın temel tezi NATO’nun genişlemesinin ve Kazakistan olaylarının KGAÖ’nün faaliyet alanlarını genişletebileceği ve yeni üyelikleri gündeme getirebileceğidir. Bu kapsamda çalışma Avrasya’nın NATO’su olarak addedilen KGAÖ’nün 30 yıllık serüvenine odaklanmaktadır. Çalışmada örgütün yapısı, işleyişi ve faaliyetleri üzerinde durulmuş ve özellikle son gelişmeler ışığında KGAÖ’nün etkinliği ve geleceği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusya, NATO, KGAÖ, savunma, ittifak, güvenlik

Будущее Организации Договора о коллективной безопасности в контексте расширения НАТО и событий в Казахстане

Öz

С распадом Советского Союза в 1991 году Россия стремилась удержать страны, получившие независимость на постсоветском пространстве, в сфере своего влияния через политические, военные и экономические образования, такие как Содружество Независимых Государств (СНГ), Организация Договора о коллективной безопасности (ОДКБ). Потеря влияния в регионе могла ослабить позиции Москвы на мировой арене, для которой поэтому была неприемлема интеграция этих стран с западными институтами и организациями. Россия в последние годы предпринимала попытки предотвратить возможное членство Грузии и Украины в НАТО, участвовала через ОДКБ в событиях в Казахстане, с которым имеет самую протяженную границу. При этом ОДКБ подвергалась критике за свою неэффективность в течение многих лет.
После начала проведения специальной военной операции России на Украине в феврале 2022 года Финляндия и Швеция решили отказаться от своего давнего военного нейтралитета и подать заявку на членство в НАТО. В то время как российско-украинский конфликт выдвинул на повестку дня вопрос о расширении этой организации, события в регионе Центральной Азии и Кавказа, в этом контексте, указывают на то, что аналогичная возможность есть и у ОДКБ, которая, подобно НАТО, проводит политику открытых дверей. Время от времени на первый план выходят заявления о том, что Иран станет членом ОДКБ. Став членом Евразийского экономического союза в качестве наблюдателя, Узбекистан провел двусторонние военные учения с Россией и трехсторонние военные учения с Россией и Таджикистаном в 2021 году. Кроме того, Президент Узбекистана Шавкат Мирзиёев в качестве гостя принял участие в заседании ОДКБ, прошедшем в том же году. На внеочередном совещании, проведенном в связи с событиями в Казахстане, президент Беларуси Александр Лукашенко заявил о возможности распространения последних на Узбекистан. Это вызвало предположение, что Ташкент в ближайшие дни может возобновить свое членство, которое он приостановил в 2012 году.
Основной тезис исследования заключается в том, что расширение НАТО и казахстанские события могут расширить сферу деятельности ОДКБ и поставить на повестку дня принятие новых членов. В этом контексте исследование фокусируется на 30-летней истории ОДКБ, которую считают НАТО Евразии. В исследовании особое внимание уделялось структуре, функционированию и деятельности организации, а также оценивались эффективность и будущее ОДКБ, особенно в свете последних событий.

Anahtar Kelimeler

Россия, НАТО, ОДКБ, оборона, альянс, безопасность

The Future of the Collective Security Treaty Organization in the Context of NATO Enlargement and the Kazakhstan Protests

Öz

With the collapse of the Soviet Union in 1991, Russia tried to keep the countries that gained independence in the former Soviet geography in its sphere of influence through political, military, and economic formations such as the Commonwealth of Independent States (CIS), the Collective Security Treaty Organization (CSTO). Knowing that losing its influence in the region would weaken its position in the global arena, Moscow did not want these countries to integrate with Western institutions and organizations. As a matter of fact, in recent years, every attempt has been made to prevent possible NATO memberships of Georgia and Ukraine, and it has intervened in the events in Kazakhstan, with which it shares the longest border, through the CSTO, which has been criticized for its ineffectiveness for many years.
After Russia's invasion of Ukraine in February 2022, Finland and Sweden decided to abandon their long-standing military neutrality and apply for NATO membership. In this context, while the Russia-Ukraine War brought new memberships to the agenda and created a situation for NATO's enlargement, the developments in the Central Asia and Caucasus region indicate that a similar possibility may be in question for the CSTO. So much so that, from time to time, statements that Iran will become a member of the CSTO, which implements an open-door policy like NATO, come to the fore. Besides, after becoming an observer member of the Eurasian Economic Union, Uzbekistan conducted a bilateral military exercise with Russia and a trilateral military exercise with Russia and Tajikistan in 2021. In addition, the President of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev attended the CSTO meeting held online in the same year as a guest. The fact that Belarusian President Aleksandr Lukashenko stated at the extraordinary meeting held due to the events in Kazakhstan that there was a possibility that the events could spread to Uzbekistan caused the question of whether Tashkent could reactivate its membership suspended in 2012 in the coming days.
The main thesis of the study is that the enlargement of NATO and the Kazakhstan events can expand the fields of activity of the CSTO and bring new memberships to the agenda. In this context, the study focuses on the 30-year adventure of the CSTO, which is considered the NATO of Eurasia. In the study, the structure, functioning, and activities of the Organization were emphasized and the effectiveness and future of CSTO were evaluated especially in light of recent developments.

Anahtar Kelimeler

Russia, CSTO, defense, alliance, security, NATO

Kaynakça

• Aksu Ereker, Fulya. “Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü-NATO”, Güvenlik Yazıları Serisi 28 (2019), Erişim tarihi: 15 Eylül 2022, https://trguvenlikportali.com/wp-content/uploads/2019/11/NATO_-FulyaAksuEreker_v.1.pdf.
• Avedissian, Karena. “Fact Sheet: What is the Collective Security Treaty Organization?”. (2019), Erişim tarihi: 13 Ekim 2022, https://evnreport.com/understanding-the-region/fact-sheet-what-is-the-collective-security-treaty-organization/.
• Baimuratov, Beibit. “Orta Asya’da Bir Güvenlik Örgütü Olarak Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi 2014.
• Collective Security Organization. “From the treaty to Organization”, Erişim tarihi: 7 Eylül 2022, https://en.odkb-csto.org/25years/.
• Cornell, Svante E. “Kazakhstan’s Crisis Calls for a Central Asia Policy Reboot”, (2022), Erişim tarihi: 11 Ekim 2022, https://nationalinterest.org/print-/feature/kazakhstan’s-crisis-calls-central-asia-policy-reboot-199770.
• Cornell, Svante E. “Learning from Kazakhstan’s January Crisis”. The central Asia-Caucasus Analyst. (2022). Dettmer, Jamie. “Putin: No More Color Revolutions”, (2022), Erişim tarihi: 10 Ekim 2022, https://-www.voanews.com/a/putin-no-more-color-revolutions/6390636.html.
• Dougall, David Mac ve Palfi, Rita. “Finlandiya ve İsveç'in NATO üyeliğinin önünde iki engel kaldı: Macaristan ve Türkiye”, (2022), Erişim tarihi: 12 Ekim 2022, https://tr.euronews.com/2022/10-/06/finlandiya-ve-isvecin-nato-uyeliginin-onunde-iki-engel-kaldi-macaristan-ve-turkiye.
• Florent'yevich, Troitskiy Yevgeniy ve Vasiliy Pavlovich, Zinov'yev. “Organizatsiya Dogovora O Kollektivnoy Bezopasnosti: Stanovleniye, Evolyutsiya i Krizis Voyenno-Politicheskogo Soyuza”, Slavyanskiy mir v usloviyakh sovremennykh vyzovov 54 (2018).
• Gaspardo, Andrea. “CSTO: RUSSIAN NATO?”, (2022), Erişim tarihi: 15 Eylül 2022, https://en.difesa-online.it/geopolitica/analisi/csto-la-nato-russa.
• Gereykhanova, Aysel. “Lidery stran ODKB obsudili novyye zadachi i vyzovy”, (2022), Erişim tarihi: 18 Eylül 2022, https://rg.ru/2022/05/16/lidery-stran-odkb-obsudili-novye-zadachi-i-vyzovy.html.
• Haas, Marcel de. “The Collective Security Treaty Organization: On its way to a “NATO of the East?”. Central Asia Program Policy Briesf 26 (2015).
• Institu for War & Peace Reporting, “Uzbeks Re-Engage With NATO”, (2008), Erişim tarihi: 5 Ekim 2022, https://iwpr.net/global-voices/uzbeks-re-engage-nato.
• Jardıne, Bradley and Lemon, Edward. “In Post-Amerıcan Central Asıa, Russıa and Chına are Tıghtenıng Theır Grıp”, (2021), Erişim tarihi: 10 Eylül 2021, https://warontherocks.com/2021/10/in-post-american-central-asia-russia-and-china-are-tightening-their-grip/.
• Karaosmanoğlu, Ali. “NATO’nun Dönüşümü”. Uluslararası İlişkiler 10/40 (2014): 3-38.
• Karimov, Navruz. “Effektivnost' ODKB v kontekste menyayushcheysya sistemy regional'noy bezopasnosti”, CABAR, (2021), Erişim tarihi: 6 Eylül 2022, https://cabar.asia/ru/effektivnost-odkb-v-kontekste-menyayushhejsya-sistemy-regionalnoj-bezopasnosti.
• Kaszuba, Malina. “The Collective Security Treaty Organization (CSTO) in the foreign policy of the Russian Federation”.The Copernicus Journal of Political Studies 1(2019): 141-153.
• Keskin, Nihal. “Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü”, (2022), Erişim tarihi: 18 Eylül 2022, https://tr.thefeas-journal.com/2022-/03/28/kgao/.
• Krivosheev, Kirill. “Does the Collective Security Treaty Organization Have a Future?”, (2021), Erişim tarihi: 12 Eylül 2022, https://carnegiemoscow.org-/commentary/84923.
• NATO. “Bucharest Summit Declaration”, (2008), Erişim tarihi: 12 Eylül 2022, https://www.nato.int/cps/-en/natolive/-official_texts_8443.htm.
• NATO. “Facts and Figures, NATO Archives”, (1989), Erişim tarihi: 10 Ekim 2022, https://archives. nato.int/uploads/r/null/1/4/-145727/0048-_NATO-_Facts-_and_Figures_1989_ENG. Pdf.
• NATO. “Historyof the NATO-led Stabilisation Force (SFOR) in Bosnia and Herzegovina”, Erişim tarihi: 15 Eylül 2022, https://www.nato.int-/sfor/docu/d981116a.htm.
• NATO. “Partnership for Peace programme”, Erişim tarihi: 13 Eylül 2022, https://www.nato.int/cps/en/-natolive/topics_50349.htm.
• NATO. “The Alliance's New Strategic Concept”, (1991), Erişim tarihi: 10 Eylül 2022, https://www.nato.int-/cps/en/natohq/official_texts_23847.htm.
• NATO. “The Alliance's New Strategic Concept”, (1991), Erişim tarihi: 9 Eylül 2022, https://www.nato.int/-cps/en/natohq/official_-texts_23847.htm.
• NATO. “The Alliance's Strategic Concept”, (1999), Erişim tarihi: 8 Eylül 2022, https://www.nato.int/-cps/en/natohq/official_texts_27433.htm.
• NATO. “Wales Summit Declaration”, Erişim tarihi: 12 Eylül 2022, http://www.nato.int/cps/en.
• NATO. Strategic Concept 2010, Erişim tarihi: 12 Eylül 2022, https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics-_82705.htm.
• NATO. Strategic Concept 2022, Erişim tarihi: 12 Ekim 2022, https://www.nato.int/strategic-concept/.
• Nikitina, Yulia. “The Collective Security Treaty Organization Through the Looking Glass”. Problems of Post-Communism 59/3(2012): 41-52.
• Pannier, Bruce. “The Consequences Of Inviting Russian-Led CSTO Troops Into Kazakhstan”, (2022), Erişim tarihi: 18 Eylül 2022, https://www.rferl.org/a/-kazakhstan-csto-troop-russiaanalysis/31642847.html.
• Purtaş, Fırat. “Soğuk Savaş Sonrası NATO'nun Dönüşümü ve Genişlemesi Çerçevesinde Türk Amerikan Askerî İlişkileri”. Güvenlik Stratejileri Dergisi 1/2 (2005):1-30.
• Richter, Wolfgang. “NATO-Russia Tensions: Putin Orders Invasion of Ukraine”. SWP Comment 16 (2022).
• Saat, J.H. “The Collective Security Treaty Organization, February”. Conflict Studies Research Centre (2005).
• Saipov, Zabikhulla S. “Factors that Influenced Uzbekistan’s Decision to Pull out of the CSTO: The View from Tashkent”. Eurasia Daily Monitor 9/136 (2012).
• Sargsyan, Gayane. “Armenia Questions CSTO Role”, (2022), Erişim tarihi: 9 Ekim 2022, https://iwpr.net/-globalvoices/armenia-questions-csto-role.
• Shevel, Oxana. “Rusia and Near Abroad”. Great Decisions (2015): 5-16.
• Sputnik Türkiye. “KGAÖ toplantısında konuşan Putin: Renkli devrimlere müsaade etmeyeceğiz”, (2022), Erişim tarihi: 12 Ekim 2022, sputniknews.com.tr.
• Sultonnazarov, Abakhon. “Interview: Kazakstan in Crisis”, (2022), Erişim tarihi: 14 Eylül 2022, https://-iwpr.net/globalvoices/interview-kazakstan-crisis.
• Tokatlı, Seda Gözde. “NATO’nun Sistem İçerisindeki Dönüşümü ve Geleceği”. UPA Strategic Affairs 3/2 (2022): 61-84.
• Tuncel, Turgut Kerem. “Erivan’daki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü Toplantısı”, AVİM 2016/57 (2016).
• Umarov, Temur. “Are There Any Winners of the War on the Kyrgyz-Tajik Border?”, (2021), Erişim tarihi: 10 Ekim 2022, https://carnegiemoscow.org/-commentary/84569.
• Umarov, Temur. “Will Russia’s Intervention in Kazakhstan Come at a Price?”, (2022), Erişim tarihi: 20 Eylül 2022, https://carnegiemoscow.org/commentary-/86298.
• Weitz, Rivhard. “Assessing the Collective Security Treaty Organization: Capabilities and Vulnerabilities”, Monographs, Books, and Publications, Erişim tarihi: 2 Ekim 2022, https://press.armywarcollege-edu/cgi/viewcontent.-cgi?article=1389-&context=monographs.
• Yesevi, Çağla Gül. “Orta Asya’da İş birliği ve Bütünleşme: Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü Örneği”. İstanbul Kültür Üniversitesi Küresel Eğilimler serisi (2013).