UKRAYNA ÇATIŞMASININ TÜRKİYE-RUSYA EKONOMİK İLİŞKİLERİNE ETKİLERİ

Yıl 2023, Sayı: 9, 105 - 126, 30.06.2023

Gökberk Balaban

https://doi.org/10.48068/rusad.1271140

Öz

Rusya ve Türkiye, çeşitli bölgesel krizlere rağmen 21. yüzyılın başından beri güçlü ekonomik ilişkilere sahip olmuştur. Ukrayna krizi, ilişkileri önemli ölçüde etkilemese de 2014'ten beri Moskova ve Ankara arasında bir mesele haline gelmiştir. Kriz, 2022 Şubatı’nda Moskova ve Kiev arasında ciddi küresel sonuçlara yol açan doğrudan bir askeri çatışmaya dönüşmüştür. Türkiye bu çatışmada tarafsız kalmayı seçmiş ve Batının yaptırımlarına katılmayı reddetmiştir. Ukrayna çatışmasının başlangıcından bu yana; Türk-Rus ekonomik ilişkileri, ikili ilişkilerin temel unsurunu ekonominin oluşturması ve ilişkilerin Batı için de ciddi sonuçları olması nedeniyle önemli bir konu olmuştur. Bu makale, Ukrayna çatışmasının Rusya ve Türkiye arasındaki ekonomik ilişkileri üzerindeki etkilerini araştırmaktadır. Ukrayna çatışması; ticaret, enerji, turizm, savunma endüstrisi ve inşaat sektörü gibi farklı ekonomik yönlerde çeşitli olumlu ve olumsuz sonuçlara neden olurken çatışma aynı zamanda Türk-Rus ekonomik ilişkileri için bazı tehdit ve fırsatları da beraberinde getirmiştir. Bu çalışma; ekonomik verilerle ilgili istatistikler, konuyla ilgili haberleri içeren birincil kaynaklardan ve önceki akademik makaleler gibi ikincil kaynaklardan faydalanmıştır. Sonuç olarak, bu çalışma, iki devlet arasındaki ekonomik ilişkilerin Ukrayna çatışmasına rağmen gelişmeye devam ettiği sonucuna ulaşmıştır. Bu durum, Türkiye’nin Ukrayna çatışmasındaki tarafsız pozisyonu ve iki devletin kompartımanlaştırma politikası sayesinde gerçekleşmiştir. Öbür taraftan, Rusya ve Türkiye arasındaki asimetrik karşılıklı bağımlılığın 2022'deki Ukrayna çatışması sırasında Rusya'nın Türkiye'ye yaptığı ihracatındaki artışın Türkiye’nin Rusya’ya olan ihracatını ciddi şekilde aşması sebebiyle daha da derinleşmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Türkiye, Ukrayna, asimetrik karşılıklı bağımlılık, kompartımanlaştırma

Destekleyen Kurum

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi

THE IMPACTS OF THE UKRAINE CONFLICT ON TÜRKİYE-RUSSIA ECONOMIC RELATIONS

Öz

Russia and Türkiye have enjoyed strong economic relations since the beginning of the 21st century despite various regional crises. The Ukraine crisis has been an issue between Moscow and Ankara since 2014 even though it did not affect the relations significantly. In February 2022, the crisis turned into a direct military conflict between Moscow and Kiev which led to considerable global consequences. Türkiye chose to remain neutral in this conflict and refused to participate in the Western sanctions. Since the beginning of the Ukraine conflict, Turkish-Russian economic relations have been a significant matter as the economy constitutes the main pillar of bilateral relations and the relations also have serious implications for the West. This article investigates the Ukraine conflict’s impacts on the economic relations between Russia and Türkiye. The Ukraine conflict caused various positive and negative consequences for different economic aspects such as trade, energy, tourism, the defence industry and the construction sector while the conflict also brought about some threats and opportunities for Turkish-Russian economic relations. This study utilized primary sources including statistics regarding the economic data, reports about the topic and secondary sources such as previous academic articles. As a result, this study concluded that the economic relations between the two states continued to thrive despite the Ukraine conflict. This was thanks to Türkiye’s neutral stance in the Ukraine conflict and the two states’ compartmentalization policy. On the other hand, the asymmetrical interdependence between Russia and Türkiye further intensified during the Ukraine conflict in 2022 as the increase in Russia’s exports to Türkiye surpassed Türkiye’s exports to Russia by far.

Anahtar Kelimeler

Russia, Türkiye, Ukraine, asymmetrical interdependence, compartmentalization

ВЛИЯНИЕ УКРАИНСКОГО КОНФЛИКТА НА ЭКОНОМИЧЕСКИЕ ОТНОШЕНИЯ ТУРЦИИ И РОССИИ

Öz

В данной статье исследуется влияние Украинского кризиса на российско-турецкие экономические связи. В 21-м веке, несмотря на различные региональные проблемы, Россия и Турция поддерживают прочные отношения в сфере экономики. С началом Украинского кризиса в 2014 году страны придерживались разных взглядов на проблему, что однако существенно не повлияло на эти отношения. В феврале 2022 года кризис перерос в прямой военный конфликт между Москвой и Киевом. Турция предпочла оставаться нейтральной и отказалась участвовать в санкционной политике против России, что имеет серьезные последствия для Запада. Важным фактором оставалась экономика, которая лежит в основе отношений Москвы и Анкары. Украинский конфликт создавал некоторые угрозы для этих отношений, но и предполагал дополнительные возможности. Он мог оказать как положительное, так и отрицательное влияние на различные сферы экономики России и Турции, такие как торговля, энергетика, туризм, оборонная промышленность и строительный сектор. В этом исследовании использовались такие источники, как статистические экономические данные и отчёты по рассматриваемой теме, были проанализированы существующие в литературе точки зрения на проблему. Автор пришел к выводу, что российско-турецкие экономические отношения продолжали развиваться, несмотря на Украинский конфликт. Это произошло благодаря турецкой нейтральной позиции и политике “раздельного мышления” (“компартментализации”) относительно двух государств (России и Украины). С другой стороны, асимметричная взаимозависимость между Россией и Турцией еще больше усилилась во время Украинского конфликта, поскольку рост экспорта России в Турцию намного превысил экспорт Турции в Россию.

Anahtar Kelimeler

Россия, Турция, Украина, асимметричная взаимозависимость, компартментализация

Kaynakça

• “1 million Russians to spend the winter in Turkey.” BusinessTurkey (2022). Erişim 05.04.2023. https://businessturkeytoday.com/1-million-russians-to-spend-the-winter-in-turkey.html
• “90% fewer Russian tourists visited Europe in 2022, authorities reveal.” SchengenVisaInfo (2023). Erişim 05.04.2023. https://www.schengenvisainfo.com/news/90-fewer-russian-tourists-visited-europe-in-2022-authorities-reveal/
• Abay, Emre Gürkan. “Rusya, Türkiye ile Savunma sanayisi ve Havacılıkta iş Birliğini Geliştirmek İstiyor.” Anadolu Ajansı (2021). Erişim 05.04.2023. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/rusya-turkiye-ile-savunma-sanayisi-ve-havacilikta-is-birligini-gelistirmek-istiyor/2336644
• Aslan, Davut Han & Sevde Işılak. “Russia-Turkey Energy Relations after 2002: The Asymmetry of Interdependence.” Społeczeństwo i Polityka 63/2 (2020): 125-146.
• Aydın, Filiz Tutku. “Turkey’s policy on the Russian-Ukrainian crisis.” SETA (2022). Erişim 05.04.2023. https://setav.org/en/assets/uploads/2022/02/A77En.pdf
• Aydın, Mustafa. “The long view on Turkish-Russian rivalry and cooperation.” GMF (2020). Erişim 05.04.2023. https://www.gmfus.org/news/long-view-turkish-russian-rivalry-and-cooperation
• Aydın, S., Balta, E., & O’donohue. “Turkey, Russia, and the West: Reassessing Persistent Volatility, Asymmetric Interdependence and the Syria Conflict.” İstanbul Policy Center (2020). Erişim 05.04.2023. https://ipc.sabanciuniv.edu/Content/Images/Document/reassessing-persistent-volatility-asymmetric-interdependence-and-the-syria-conflict-93d479/reassessing-persistent-volatility-asymmetric-interdependence-and-the-syria-conflict-93d479.pdf
• Aydın, Y. "Rusya Federasyonu ve Türkiye Arasında Dış Ticaretin Yapısı ve Gelişimi." Rusya Araştırmaları Dergisi 6 (2021): 174.
• “Bakan Muş: "Türk inşaat sektörü 2021'de yurt dışında 29,3 milyar dolarlık iş üstlendi." T.C. Ticaret Bakanlığı (2022). Erişim 05.04.2023. https://ticaret.gov.tr/haberler/bakan-mus-turk-insaat-sektoru-2021de-yurt-disinda-29-3-milyar-dolarlik-is-ustl
• Boone, Carter. “The Turkey-Russia relationship: Why "compartmentalization" and not conflict?” RIAC (2021). Erişim 05.04.2023. https://russiancouncil.ru/en/blogs/carter-boone/the-turkeyrussia-relationship-why-compartmentalization-and-not-conflic/
• Cheterian, Vicken. “Friend and Foe: Russia–Turkey relations before and after the war in Ukraine.” Small Wars & Insurgencies (2023): 1.
• Cohen, P. “Turkey is strengthening its energy ties with Russia.” The New York Times (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.nytimes.com/2022/12/09/business/turkey-erdogan-energy-russia.html
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Rusya’dan da Ukrayna’dan da vazgeçmemiz mümkün değil.” NTV (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.ntv.com.tr/turkiye/cumhurbaskani-erdogan-rusyadan-da-ukraynadan-da-vazgecmemiz-mumkun-degil,QbFvVaiQTkClCa8unMwwgA “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Rusya ile Rubleyle Alışveriş İki Tarafa da Kazandıracak.” BBC News Türkçe (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.bbc.com/turkce/articles/c8750xmlxvpo
• Çakır, Merve Özlem. “Türk müteahhitler hem Rusya hem de Ukrayna pazarını korumak istiyor.” Anadolu Ajansı (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turk-muteahhitler-hem-rusya-hem-de-ukrayna-pazarini-korumak-istiyor/2511054
• Demiryol, Tolga. “Türkiye-Rusya İlişkilerinde Enerjinin Rolü: Asimetrik Karşılıklı Bağımlılık ve Sınırları.” Gaziantep University Journal of Social Sciences 17/4 (2018): 1438-1455
• Derman, Giray Saynur. “Turkey-Russian Federation Relations in the New Era.” In Contemporary Turkish-Russian Relations Relations From Past to Future (2021). Edited by İlyas Topsakal & Ali Askerov: 63.
• “Dış Ticaret İstatistikleri, Aralık 2021.” TÜİK (2022). Erişim 05.04.2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Aralik-2021-45535
• “Dış Ticaret İstatistikleri, Aralık 2022.” TÜİK (2023). Erişim 05.04.2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Aralik-2022-49633
• Ediger, Volkan & Duygu Durmaz. “Energy in Turkey and Russia’s Roller-coaster Relationship.” Insight Turkey 19/1 (2): 135.
• “Ege, Avrupalı Turisti Kaybetme Endişesi Yaşıyor.” Ekonomim (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.ekonomim.com/sehirler/ege-avrupali-turisti-kaybetme-endisesi-yasiyor-haberi-653545
• Foy, Henry, James Politi, Sam Fleming, Laura Pitel. “US and EU step up pressure on Turkey over Russia sanctions.” Financial Times (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.ft.com/content/95243a73-22c8-447e-bbae-a10a206d7e9e
• Hamilton, Robert & Anna Mikulska. “Cooperation, competition, and compartmentalization: Russian-Turkish relations and their implications for the West.” Foreign Policy Research Institute (2021). Erişim 05.04.2023. https://www.fpri.org/article/2021/04/cooperation-competition-and-compartmentalization-russian-turkish-relations-and-their-implications-for-the-west/
• Hirst, Samuel John & Onur Isci. “Smokestacks and Pipelines: Russian-Turkish Relations and the Persistence of Economic Development.” Diplomatic History 44(5) (2020): 836
• İpek, Cemil Doğaç & Mehmet Çağatay Güler. “Turkey and Russia in Syrian War: Hostile friendship.” Security and Defence Quarterly 35/3 (2021): 87, 89.
• Kıraç, Şehriban. “Firuz bağlıkaya, 'Küçük ve Orta Boy Tur Operatörlerinin Durumu Zor' dedi.” Cumhuriyet (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.cumhuriyet.com.tr/ekonomi/firuz-baglikaya-kucuk-ve-orta-boy-tur-operatorlerinin-durumu-zor-dedi-1920724
• Köstem, Seçkin. “The Political Economy of Turkish-Russian Relations: Dynamics of Asymmetric Interdependence.” Perceptions: Journal of International Affairs 23/2 (2018): 10-32.
• “Milli Muharip Uçak için Rusya Ile iş Birliği Gündemde.” AirportHaber (2021). Erişim 05.04.2023. https://www.airporthaber.com/havacilik-haberleri/milli-muharip-ucak-icin-rusya-ile-is-birligi-gundemde.html
• “Müteahhitlik Sektörü 2022'de Yurt Dışında 17,8 Milyar Dolarlık İş Üstlendi.” T.C. Ticaret Bakanlığı (2023). Erişim 05.04.2023. https://ticaret.gov.tr/haberler/muteahhitlik-sektoru-2022de-yurt-disinda-17-8-milyar-dolarlik-is-ustlendi
• Onis, Ziya & Şuhnaz Yılmaz. “Turkey and Russia in a shifting global order: cooperation, conflict and asymmetric interdependence in a turbulent region.” Third World Quarterly 37/1 (2015): 5.
• Özdal, Habibe. “Transformation of Turkish Foreign Policy and Its Reflections on Turkey–Russia Relations.” In Turkey’s Challenges and Transformation. Ed. Harun Arıkan & Zeynep Alemdar. Palgrave Macmillan, 2023. 249-266. https://doi.org/10.1007/978-3-031-25799-5_15
• Özel, Soli & Gökçe Uçar. “The economics of Turkey-Russia Relations.” Centre for Economics and Foreign Policy Studies (2019). Erişim 05.04.2023 https://edam.org.tr/wp-content/uploads/2019/07/The-Economics-of-Turkey-Russia-Relations_compressed.pdf
• Pearson, Robert. “Turkey between Ukraine and Russia.” Middle East Institute (2022). Erişim 05.04.2023, https://www.mei.edu/publications/turkey-between-ukraine-and-russia
• “Petrol Piyasası Aylık Sektör Raporu Listesi.” EPDK. Erişim 05.04.2023. https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-104/petrolaylik-sektor-raporu
• “Putin: Türkiye Doğal Gaz ödemesinin yüzde 25'ini ruble İle Yapacak.” Euronews (2022). Erişim 05.04.2023. https://tr.euronews.com/2022/09/16/putin-turkiye-dogal-gaz-odemesinin-yuzde-25ini-ruble-ile-yapacak
• “Rus Turist Sayısı 2 Milyona Düşebilir.” Turizmews (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.turizmnews.com/rus-turist sayisi-2-milyona-dusebilir/26247/
• Russell, Clyde. “Column: Russia boosts coal exports as western sanctions yet to bite.” Reuters (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.reuters.com/markets/commodities/russia-boosts-coal-exports-western-sanctions-yet-bite-russell-2022-07-05/
• “Russian economy shrank 2.1% in 2022, much less than expected.” Al Jazeera (2023). Erişim 05.04.2023. https://www.aljazeera.com/news/2023/2/21/russias-economy-contracted-2-1-in-2022
• “Russians Top List of Foreign Buyers of Turkish Real Estate in 2022—Agency.” TASS (2023). https://tass.com/economy/1563331?utm_source=google.com&utm_medium=organic&utm_campaign=google.com&utm_reerrer=google.com
• “Rusya'ya Yaptırımlar Türk Firmalara Yaradı.” CNN TÜRK (2023). Erişim 05.04.2023. https://www.cnnturk.com/video/dunya/azerbaycan/rusyaya-yaptirimlar-turk-firmalara-yaradi
• “Rusya: Türkiye'ye MMU (TF-X) Konusunda Yardım Edebiliriz.” Savunma Sanayi ST (2021). Erişim 05.04.2023. https://www.savunmasanayist.com/rusya-turkiyeye-tf-x-konusunda-yardim-edebiliriz/
• “Rusya için üç Yeni Havayolu Geliyor.” TURIZMGAZETESI (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.turizmgazetesi.com/haber/rusya-icin-uc-yeni-havayolu-geliyor/82406
• “Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Doğal Gaz Sevkiyatına Dair-Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Hükümeti Arasında Anlaşma.” T.C. Resmî Gazete (1984). Erişim 05.04.2023. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18598.pdf “Tarım Ürünleri Piyasaları–Buğday.” T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. Erişim 05.04.2023. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1/2022-Temmuz%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Raporu/7-BU%C4%9EDAY%20T%C3%9CP%20Temmuz%202022.pdf
• “Tarım Ürünleri Piyasaları–Ayçiçeği.” T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. Erişim 05.04.2023. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1/2022-Temmuz%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Raporu/5-AY%C3%87%C4%B0%C3%87E%C4%9E%C4%B0%20T%C3%9CP%20TEMMUZ%202022.pdf
• Tavsan, Sinan. “Putin suggests Turkey become regional 'gas hub' to Europe.” Nikkei Asia (2022). Erişim 05.04.2023. https://asia.nikkei.com/Business/Energy/Putin-suggests-Turkey-become-regional-gas-hub-to-Europe
• Timofeev, Ivan. “Ukrainian Crisis, Turkey and Eurasia: Who Wins?” Valdai Club (2022). Erişim 05.04.2023. https://valdaiclub.com/a/highlights/ukrainian-crisis-and-eurasia-who-wins/
• “Turizm İstatistikleri, IV. Çeyrek: Ekim-Aralık ve Yıllık, 2022.” TÜİK (2023). Erişim 05.04.2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turizm-Istatistikleri-IV.Ceyrek%3A-Ekim-Aralik-ve-Yillik%2C-2021-45785
• “Turkey, Russia Reinstating $100 Billion Bilateral Trade Target: Erdogan.” Reuters (2016). Erişim 05.04.2023. https://www.reuters.com/article/us-russia-turkey-trade-idUKKCN10K1LA.
• “Turkey Unveils Russia Trade Plans.” RT International (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.rt.com/business/560359-turkey-unveils-russia-trade-plans/
• “Turtsiya Stala Krupneyshim Importerom Rossiyskikh Sel'khozproduktov v 2021 Godu.” Interfax.ru (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.interfax.ru/business/816244
• “Türkiye'ye 2021'de Gelen ziyaretçi sayisi 30 Milyonu Aştı.” Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği- T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI (2022). Erişim 05.04.2023. https://basin.ktb.gov.tr/TR-309194/turkiyeye-2021de-gelen-ziyaretci-sayisi-30-milyonu-asti--.html
• “Türkiye and Russia developing new payment system – diplomat.” RT International (2023). Erişim 05.04.2023. https://www.rt.com/business/571239-turkey-russia-new-payment-system/
• Ünlühisarcıklı, Özgür. (2023, March). “Turkey vis-à-vis Russia’s War against Ukraine.” Istituto Affari Internazionali (2023). Erişim 05.04.2023. https://www.iai.it/sites/default/files/iaicom2311.pdf “V kakiye strany yezdili rossiyskiye turisty v 2022 godu.” Assotsiatsiya Turoperatorov (2023). Erişim 05.04.2023. https://www.atorus.ru/node/51287
• Wheeldon, Tom. “Turkey juggles relationships with Russia, Ukraine amid economic crisis.” France 24 (2022). Erişim 05.04.2023. https://www.france24.com/en/middle-east/20220331-turkey-juggles-relationships-with-russia-ukraine-amid-economic-crisis
• Yanatma, Servet. “Buğdayda Yeterlilik Derecesi: Türkiye, Ukrayna Ve Rusya'ya Bağımlı Mı?.” Euronews (2022). Erişim 05.04.2023. https://tr.euronews.com/2022/03/07/bugdayda-yeterlilik-derecesi-turkiye-ukrayna-ve-rusya-ya-bag-ml-m
• “Yıllık Sektör Raporu Listesi.” EPDK. Erişim 05.04.2023. https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-94/yillik-sektor-raporu