ADMINISTRATIVE STRUCTURE OF RUSSIAN ORTHODOX CHURCH IN YAKUT REGION

Yıl 2023, Sayı: 10, 49 - 62, 27.12.2023

Yusuf Kılıçaslan

https://doi.org/10.48068/rusad.1296779

Öz

Explaining the establishment and centralization process of the Russian Orthodox Church in the Yakut region periodically is very important in order to make the missionary activities carried out on Sakha Turks more understandable. The study was planned from the general to the specific, and the sources giving general information about the Russian Orthodox Church and the works examining the history of Orthodox Christianity in the Yakut Region were used chronologically. In this chapter, the reforms of the Russian Orthodox Church were briefly mentioned, the diocese, blagochiniye and prihod systems were discussed, and the manifestation of these institutions in the Yakut Region was tried to be revealed. The Yakut Region came under the rule of the Russians from 1620, and from 1638, the religious and administrative structure began to be established in the region simultaneously. The first church in the Yakut region was built by Petr Beketov in the Lena Castle, built in 1632. In time, the church and chapel network emerged thanks to the churches built inside the castles built by the Russian Kozak Detachments. The emergence of a central unity between the churches took place at the end of a long process. The most important reason for this is the geographical distance of the region from Moscow. Therefore, the Russian Orthodox Church structuring was carried out gradually in the region. The Yakut spiritual administration continued its activities as the dean of the Siberian Metropolitan, Tobolsk, Irkutsk, Kamchatka Diocese, and finally, with the establishment of the independent Yakut Diocese, the region gradually became both the religious and administrative center of Far East Siberia. After Peter I abolished the Patriarchate and activated the Holy Synod, the Orthodox religious institutions in the region also changed. The Holy Synod took the place of the Patriarchate, and the Bishops took the place of the Metropolitans. The dioceses are divided into sub-units such as dean and decimal. Again, the surrogate priesthood status was implemented, while the first vice priesthood in Siberia was the Irkutsk diocese, the Yakut region was elevated to the surrogate priesthood status in 1858, depending on the Kamchatka diocese. The elevation of the Yakut region to the status of the Viceroyalty was designed by St. Venyaminov. The status change was enough to strengthen Yakut’s church network and attract adequately equipped clergy. Yakutsk Orthodox Church, which continued its activities as a deputy priest for approximately 12 years, became the most important religious center of the region as an independent diocese in 1870. Raising Yakutsk to the status of diocese led to the administrative reshaping of the region, and deanships and tithes emerged. In addition, the regional community structure (prihod) was reorganized and it was forbidden to move to another congregation other than the spiritual administration where the fields are registered.

Anahtar Kelimeler

Russian Empire, Yakut Region, Orthodox Cruch, Sakhas, Synod, Diocese

YAKUT BÖLGESİNDE RUS ORTODOKS KİLİSESİ İDARİ YAPILANMASI

Öz

Yakut Bölgesinde Rus Ortodoks Kilisesi’nin kuruluşunu ve merkezileşme sürecini dönemsel olarak açıklamak Saha Türkleri üzerinde yürütülen misyonerlik faaliyetlerinin daha anlaşılabilir hale gelmesi için oldukça önem arz etmektedir. Çalışma genelden özele doğru planlanmış ve Rus Ortodoks Kilisesi hakkında genel bilgi veren kaynaklardan ve Yakut Bölgesi’nde Ortodoks Hıristiyanlığın tarihini inceleyen eserlerden kronolojik olarak faydalanılmıştır. Bu babda Rus Ortodoks Kilisesinin geçirmiş olduğu reformlara kısaca değinilmiş, piskoposluk, blagoçiniye ve prihod sistemi ele alınmış, bu kurumların Yakut Bölgesi’nde tezahürü ortaya konmaya çalışılmıştır. Yakut Bölgesi 1620’den itibaren Rusların güdümüne girmiş, 1638’den itibaren dini ve idari yapı eş zamanlı olarak bölgede kurulmaya başlamıştır. Yakut Bölgesi’nde ilk kilise Petr Beketov tarafından 1632’de inşa edilen Lena Kalesi içerisine bina edilmiştir. Zamanla Rus Kozak müfrezelerinin inşa ettiği kalelerin içerisine bina edilen kiliseler sayesinde kilise ve şapel ağı ortaya çıkmıştır. Kiliseler arasında merkezi bir birlikteliğin ortaya çıkması ise uzunca bir süreç sonunda gerçekleşmiştir. Bunun en önemli nedeniyse bölgenin Moskova’dan coğrafi uzaklığı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yüzden Rus Ortodoks Kilise yapılanması bölgede kademeli olarak gerçekleştirilmiştir. Yakut ruhani idaresi sırasıyla Sibirya Metropolitliği, Tobolsk, İrkutsk, Kamçatka piskoposluklarına bağlı blagoçiniye olarak faaliyetini sürdürmüş ve son olarak bağımsız Yakut Piskoposluğunun kurulmasıyla bölge giderek Uzak Doğu Sibirya’nın hem dini hem de idari merkezi haline dönüşmüştür. I. Petro’nun Patrikliği lağvedip, Kutsal Sinod’u kurmasıyla birlikte bölgede yer alan Ortodoks dini kurumları da kabuk değiştirmiştir. Patrikliğin yerini Kutsal Sinod, metropolitliklerin yerini de piskoposluklar almıştır. Piskoposluklar kendi içerisinde blagoçiniye, ondalık gibi alt birimlere ayrılmış ve geniş coğrafyalarda vekil papazlık statüsü hayata geçirilmiştir. Sibirya’da ilk vekil papazlık İrkutsk piskoposluğu olmuş, Yakut Bölgesi, Kamçatka piskoposluğunun vekil papazlığı statüsüne 1858’de yükseltilmiştir. Yakut’un vekil papazlık statüsüne yükseltilmesi Aziz Venyaminov tarafından tasarlanmıştır. Statü değişikliği Yakut’un kilise ağını güçlendirmek ve yeterli donanıma sahip din adamlarını buraya çekmeye yetmiştir. Yaklaşık olarak 12 yıl vekil papazlık olarak faaliyetini sürdüren Yakut Ortodoks Kilisesi 1870’te bağımsız bir piskoposluk olarak bölgenin en önemli dini merkezi olmuştur. Yakut’un piskoposluk statüsüne yükseltilmesi bölgenin idari anlamda yeniden şekillenmesine sebebiyet vermiş, blagoçiniye ve desyatinler ortaya çıkmıştır. Ayrıca bölge cemaat yapısı (prihod) yeniden düzenlenmiş ve Sahaların kayıtlı olduğu prihoddan başka cemaate geçişi yasaklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rusya İmparatorluğu, Yakut Bölgesi, Ortodoks Kilisesi, Sahalar, Sinod, Piskoposluk

АДМИНИСТРАТИВНАЯ СТРУКТУРА РУССКОЙ ПРАВОСЛАВНОЙ ЦЕРКВИ В ЯКУТСКОЙ ОБЛАСТИ

Öz

Процесс становления и централизации Русской Православной Церкви в Якутском крае не теряет своей актуальности. Он требует пристального внимания исследователей, чтобы сделать миссионерскую деятельность, проводившуюся в отношении тюрков-якутов, более понятной. Исследование строилось от общего к частному, использовались источники, дающие общие сведения о Русской Православной Церкви, и работы, исследующие историю православия в Якутском крае. Кратко упомянуты реформы Русской Православной Церкви, рассмотрена система организации епархии, благочиния и прихода, а также предпринята попытка выявить особенности этих институтов в Якутском крае. Якутская область с 1620 года перешла под власть России. С 1638 года одновременно стало формироваться и церковное, и политико-административное устройство. Сеть церквей и часовен в Якутии первоначально возникла из крепостных церквей, устраиваемых русскими казачьими отрядами. Первая церковь была построена внутри Ленской крепости в 1632 году Петром Бекетовым. Появление централизованного единства между церквями станет результатом длительного процесса. Важнейшей причиной этого является географическая удаленность области от Москвы. Структурирование Русской Православной Церкви осуществлялось по округам. Якутское духовное управление продолжало свою деятельность в качестве благочинного округа, подчиненного Сибирской митрополии, Тобольской, Иркутской и Камчатской епархии. Образование самостоятельной епархии связано с именем епископа Иннокентия (Вениаминова), который в 1852 году возглавил Камчатскую епархию. Якутск стал на некоторое время ее центром. После перенесения епископской кафедры в Благовещенск в 1858 году в Якутске остался викарий (викарный епископ), заместитель главы епархии архиепископа Иннокентия, что позволило продолжить благоустройство приходов и привлечь подготовленное духовенство. В 1870 году Якутск стал важнейшим религиозным центром региона, и возведение Якутского викариатства в статус епархии привело к административному переустройству области, появлению благочиний и десятин. Кроме того, была реорганизована приходская структура округа. Прихожанам было запрещено переходить из прихода, в котором они были зарегистрированы, в другие приходы.

Anahtar Kelimeler

Российская империя, Якутская область, Православная Церковь, Саха, Синод, Епископство

Kaynakça

• Aslanova, Sevinç. “Rus Ortodoks Kilisesi, Rus Ortodoks Kilisesi.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
• Barsukov, İ. İnnokentiy Mitropolit Moskovskiy i Kolomenskiy, “Po Yivo Soçineniyam Pismam i Raskazam Sovremennikov.” Moskova: Sinodalnoy Topografi, 1883.
• Çernavskiy, Nikolay. Obşiy Vzglyad Na İstoriyu Orenburgskoy Yeparhii. Orenburg: 1899.
• Dualı, Şir Muhammed. “Rus Ortodoks Kilisesi’nin Siyasi Tarihi.” Milel ve Nihal 10/2 (2013): 63-94.
• Dualı, Şir Muhammed. Başlangıçtan Günümüze Rusya’da Din Devlet İlişkileri. İstanbul: İz Yayıncılık. 2014.
• Federov, V. Russkaya Pravoslavnaya Tserkov i Gosudarstvo: Sinodalnıy Period 1700-1917. Moskva: Rus. Panaroma, 2003.
• İstoriya Dalnego Vostoka SSSR. T. 2. Moskova: Nauk, 1991.
• Kenzegulov, Nurmukhammed “Kazakistan’a Rus Ortodoks Hristiyanlığın Girişi, Yayılışı ve Misyonerlik Faaliyetleri.” Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2019.
• Kolonialnaya Politika Moskovskogo Gosudarstva v Yakutii XVII. veka; Sbornik Arhivnıh Dokumentov. Leningrad: İzd. İnst. Nar. Sev. TSİK SSSR, 1936.
• Meletiy, A. Drevniye Tserkovniye Gramoti Vostoçno-Sibirskogo Kraya (1653-1726) i Svedeniye o Daurskoy Missii. Kazan: Univ. Tip., 1875.
• Pakrovskiy, N. N. Sibirskoye Delo o Desyatilnikah Rossiskaya Vlasti i Obşestvo, XVII-XVIII vv. Novosibirsk: 2005.
• Parnikova, A. S. Rasseleniye Yakutov v XVII Naçale XX veka. Yakutsk: Kn. İzd. Vo., 1971.
• Polnoe Sabraniye Zakanov Rossiskoy İmperiya PSZRİ 1676-1688. Tom 2. St. Petersburg: Tip. II. Ot. Sob. İmp. Vel. Kants. 1830.
• Safranov, G. F. Materiali o Vozniknovenii Zemledeliya Sredi Yakutov. İstoriçeskiy Arhiv. Tom I. Moskova-Leningrad: Nauka, 1950.
• Sannikov, A. P. Tserkovnaya Administratsiya Vostoçnoy Sibiri v Kontse XVII- Sredniye XVIII vv.: Sbornik İz İstorii İrkutskoy Yeparhi. İrkutsk:1988.
• Spravoçnaya Kniga Yakutskoy Eparhii za 1889 g. Yakutsk: Yak. Yep. Ved., 1889.
• Şişigin, E. S. Rastprostraneniye Hristiantstva v Yakutii. Yakutsk: y.y., 1991.
• Svyatitel İnnokentiy (Veniaminov) v Yakutii. Sbornik Dokumentov. Yakutsk: Mediaholding Yakutiya, 2015.
• Topsakal, İlyas. Rus Misyoner Kaynaklarına Göre Rus Çarlığı ve Türkler 1552-1917. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018.
• Yurganova, İ. İ. Deyatelnost Russkoy Pravaslavnoy Tserkvi v Yakutskom Krae: İnkorparatsiya v Russkuyu Gosudaristvennost (XVII Naç- XX. Vv). İrkutsk: y.y. 2017.
• Yurganova, İ. İ. İstoriya Yakutskoy Eparhii 1870-1917 gg: (Deyatelnost Duhovnoy Konsistirya). Yakutsk: KGAS RS (Y), 2007.
• Znanimeskiy, P. V. Rukovodstvo k Russkoy Tserkvnoy istorii. Kazan: Uni. Tip. 1876.