Kâdî Abdulcebbar ve Ebu’l-Muîn En-Nesefî’nin Ru’yetullah Konusundaki Nakli Delilleri Yorumlama Yöntemleri

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 58 - 73, 28.06.2021

Mehmet Özel

Öz

Bu çalışmamız, ru’yetullah (Allah’ın görülmesi) konusunu anlamaktan çok, İslâm kelâmında önemli iki şahsiyet olan Kâdî Abdulcebbâr ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin yorum yöntemlerini anlamaya yönelik olacaktır. Biri Mu’tezilî diğeri Mâtüridî olan ve mevzubahis konuda, farklı düşünen iki önemli müellifin konuyu nasıl bir nezaketle işledikleri gözden kaçmamaktadır. Ayrıca bu iki önemli müellifin İslâm kelâmında önemli bir tartışma konusu olan ru’yetullah meselesini hangi yöntemle tartıştıkları metot açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmamızda konunun işleniş biçimini iki müellifin bakış açısını karşılaştırarak açıklamaya çalışacağız. Bu karşılaştırmayı yaparken bir taraftanda naklî delilleri yorumlama yönteminin fikri alt yapıya getirdiği inceliği anlamaya çalışacağız. Her biri bu konuda zıt fikirlere sahip olmalarına rağmen konuyu ele alış biçimleri, ötekileştirmeden ve tekfirden uzak oluşları bizce önem taşımaktadır. İslami araştırmalarda bir yöntem çerçevesinde fikir beyan etmenin önemi, bu iki müellif karşılaştırıldığında kanaatimizce bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Çalışmanın temel amacı iki müellifin kelâm açısından sahip oldukları konum ve naklî delilleri tartışma yöntemleri, ayrıca İslâm kelâmında yorumun dini tartışmalara getirdiği açılımın önemine vurgu yapmak olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ru’yetullah, Naklî Delil, Kâdî Abdulcebbar, en-Nesefî, Mu’tezile, Mâtüridîlik

Kaynakça

• Ammara, Muhammed. Resâilu’l-adl ve’t-tevhîd. Kahire: Daruş’Şuruk, 1977.
• Barlak, Muzaffer. “İtikadî Mezheplerde İlahiyyât ve Nübüvvet Bahislerinin Bütünlüğü Sorunu”. Mezhep Araştırmaları Dergisi 10/2 (Güz 2017), 563-583.
• Buharî, Muhammed b. İsmail. Camiu’s-Sahîh. thk. Mustafa Diyb. 3 cilt. Şam: Daru İbn Kesir, 1987.
• Ceran, Fatma. “Mu’tezile’nin Tenzih Doktrini Bağlamında Ru’yetullahProblemi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/41 (2018), 102-113.
• Cürcani, Seyyid Şerif. Kiatbu’t-ta’rifat. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiye, 1995.
• Cüveynî, İmamu’l-Harameyn. Lumau’l- edille. thk. İzeddinSirvan. Lübnan: Daru Lubnan, 1987.
• Çelebi, İlyas. İslam İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kâdî Abdulcebbar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
• Çelebi, İlyas. “KâdîAbdulcebbâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/107-110. Ankara:TDV Yayınları, 2001.
• Demir, Osman. “Kelâm-Bilim İlişkisi: Rü’yetullah Metinlerinde Optik”. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (Özel sayı 2019). 107-120.
• Eş’arî, Ebu’l- Hasen. el- İbâne an usûli’d-diyâne. thk. Naci Suveydi. Beyrut: Mektebetu’l- Asriyye. 2009.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasen. Kitabu’l-luma’ fi reddi ala ehli’z-ziyeğ ve’l-bid’a. thk. İzeddin Sirvan. Lübnan: Daru Lubnan, 1987.
• Görgün, Tahsin. “Kâdî Abdulcebbar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/110-115. Ankara, TDV Yayınları, 2001.
• İbn Arabî, Muhyiddin. Kitabu’l-ma’rife. çev. Hüseyin Şemsi Ergüneş. İstanbul: İz Yayınları, 2009.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem. Lisanu’l-Arab. 16 Cilt. Beyrut: Daru’s- Sadr, Trs.
• İbn Nuhas, Ebu Muhammed b. Abdurrahman. Ru’yetullah. thk. Allaaddin Ali Rıza. Riyad: Darul Ulum, 1996.
• İbn Rüşd. el-Keşf an menahici’l-edille fî akaidi’l-mille. Beyrut: Merkezu’d-Dirasati’l-Vahdeti’l-Arabiya, 1997.
• İdiz, Ferzende. “Sufilere Göre Ru’yetullah Meselesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/43 (Nisan 2016), 2468-2479.
• Kâdî Abdulcebbar. el-Muğni fî ebvabi’t-tevhid ve’l-adl. 10 Cilt. Kahire: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1965.
• Kâdî Abdulcebbar. Şerhu’l-Usuli’l-hamse; Mu’tezile’nin Beş Esası. çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt. İstanbul: TYEKB Yayınları, 2013.
• Koçyiğit, Talat. Kur’an’da ve Hadiste Ru’yet Meselesi. Ankara:A.Ü.İ.F Yayınları, 1974.
• Maturidî, Ebu Mansur. Kitabu’t-tevhid. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Müslim, bin Haccac el-Kuşeyri. Camiu’s-Sahih. 8 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nesefî, Ebu’l- Muîn. Bahru’l-kelam. Dımeşk: Daru’l- Farfur, 2000.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn. et-Temhîd fi usuli’d-din et-temhîd li kavaidi’t-tevhîd. thk. Şeyh Muhammed Abdurrahman eş- Şağlul, Kahire, Trs.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn. Tabsiratu’l-edille fî usuli’d-dîn. thk. Hüseyin Atay–Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2004.
• Özarslan, Selim. “Allah’ın Görülebilmesi/Ru’yetullah Meselesi ve Diriliş Konusu ile İlişkisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11/1, (Bahar 2001) 275-293.
• Racihî, Abdulaziz. Şerhu’r-Rasaili Muhammed b. Abdulvehhab. Riyad: Daru’l- Abdulaziz er- Racihî. 2016.
• Sinanoğlu, Abdulhamit. “İslam Düşüncesinde Benzetmeci Gurupların Allah Tasavvuru”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (Bahar 2005) 67-89.
• Tirmizî, Ebu İsa. Sünenu’t-Tirmizî (Camiu’l- Kebir).thk. Dr. Beşşar Avl. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l- Ğarb el-İslami, 1996.
• Topaloğlu, Bekir-Çelebi, İlyas. Kelam Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
• Uludağ, Süleyman. Doğuş Devrinde Tasavvuf: Taarruf. İstanbul: DergahYayınları, 1992.
• Ünverdi, Veysi. “Kâdî Abdulcebbâr’ın Rü’yetullahın Reddine İlişkin Dayanakları”. Bilimname Düşünce Platformu Dergisi. 18/1 (2015). 201-245.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Nesefî Ebu’l- Muîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/568- 570, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Yeşilyurt, Temel. “Ru’yetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/311-314. İstanbul, TDV Yayınları, 2008.