Üniversite Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeyleri ve İlişkili Bazı Faktörler

Yıl 2022, , 390 - 400, 20.09.2022

Aysun Güzel Sevgi Turan Sarp Üner

https://doi.org/10.33631/sabd.1171149

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı bir üniversitede öğrenim gören öğrencilerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin ve ilişkili bazı faktörlerin belirlenmesidir.
Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı tipteki araştırmanın evrenini, 1 Ocak - 11 Mayıs 2018 tarihlerinde bir üniversitenin Sağlık Bilimleri Fakültesi ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde öğrenimine devam eden toplam 2400 öğrenci oluşturmuştur. Çalışma 865 öğrenci ile (katılım düzeyi %36) tamamlanmıştır. Araştırmada Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32, Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği A Formu ile öğrencilerin bazı sosyodemografik özelliklerini sorgulayan 15 soruluk anket formunu içeren veri toplama aracı kullanılmıştır. Veriler SPSS 22.0 programında yüzdelik, ortalama, tek yönlü varyans analizi, post-hoc testleri, bağımsız örneklem t-testi, korelasyon ve lojistik regresyon kullanılarak analiz edilmiş ve p<0,05 olan değerler anlamlı kabul edilmiştir.
Bulgular: Araştırmaya katılan öğrencilerin %72,4’ü kadındır. Araştırmaya katılan öğrencilerin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği toplam puan ortalamaları 31,54±11,4; tedavi ve hizmet alt boyutu puan ortalamaları 32,58±10,9; hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi alt boyut puan ortalamaları 30,80±12,0 olarak bulunmuştur. Kadınların erkeklere göre sağlık okuryazarlığı toplam puanlarının yeterli olma olasılığı 0,624 kat (%95 GA=0,440-0,885) fazla bulunmuştur. İç kontrol odağı alt boyutu puanı bir birim arttığında tedavi ve hizmet alt boyutu puanlarının yeterli olma olasılığı 1,045 kat artmaktadır (%95 GA=1,013-1,077).
Sonuç: Cinsiyet, gelir durumu, kronik hastalık varlığı, algılanan sağlık durumu, öğrencilerin algısına göre aileden, arkadaşlardan ve sağlık personelinden alınan sosyal destek durumu ile Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği A Formu iç kontrol odağı öğrencilerin sağlık okuryazarlığı ile ilişkili olan bazı değişkenlerdir.

Anahtar Kelimeler

Öğrenci, kontrol odağı, sağlık okuryazarlığı

Levels and Factors Associated with Health Literacy among University Students

Öz

Aim: This research aimed to determine the level and factors associated with health literacy among university students.
Material and Methods: A cross-sectional study was conducted among university students from the Faculty of Health Sciences and Faculty of Economics and Administrative Sciences from January 1 to May 11, 2018. Data was collected using the Turkish Health Literacy Scale-32, Multidimensional Health Control Locus of Control Scale A Form, and a 15-questions regarding some sociodemographic characteristics of the students. The data were analyzed by the SPSS version 22.0 program. Percentiles, mean with standard deviations, one-way analysis of variance, and correlation were used to describe the outputs. Independent sample t-test and logistic regression were done to identify factors associated with the health literacy of students. Statistical significance was declared at p < 0.05.
Results: Around three quarter (72.4%) of the participants were women. The mean score of the total Health Literacy Scale was 31.54±11.4 while the mean score of treatment and service sub-dimension was 32.58±10.9; disease prevention and health promotion sub-dimension were 30.80±12.0. Women were 37.6% less likely to have adequate health literacy (Adjusted Odds Ratio 0.624, 95% CI 0.440-0.885). When the internal locus of control sub-dimension score increases by a unit, the probability of being adequate for the treatment and service sub-dimension scores increases 1.045 times (95% CI=1.013-1.077). Conclusion: Gender, income status, presence of chronic disease, perceived health status, perceived social support from family, friends, and health personnel, and internal locus of control of Multidimensional Health Locus of Control Scale A Form were some variables that had an association with students' health literacy.

Anahtar Kelimeler

Student, locus of control, health literacy.

Kaynakça

• Özdemir G, Kaya N, Turan N. The role of health literacy in access to online health information. Procedia - Soc Behav Sci. 2015; 195: 1683-87. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.06.252
• Tekin PŞ. Health literacy : an overview of the medical secretarial training in Turkey. International Journal of Research Granthaalayah. 2018; 6(9): 79-2. https://doi.org/10.29121/granthaalayah.v6.i9.2018.1210
• Elsborg L, Krossdal F, Kayser L. Health literacy among Danish university students enrolled in health-related study programmes. Scandinavian Journal of Public Health. 2017; 45: 831-38. https://doi.org/10.1177%2F1403494817733356
• Ergün S. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı. Kocaeli Medical J. 2017; 6(3): 1-6. https://kocaelimj.org/jvi.aspx?un=KTD-20082
• Yılmaz Güven D, Bulut H, Öztürk S. Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. 2018; 7(2): 400-09. https://doi.org/10.7596/taksad.v7i2.1511
• Uysal N, Ceylan E, Koç A. Health literacy level and influencing factors in university students. Health and Social Care in the Community. 2020; 28: 505-11. https://doi.org/10.1111/hsc.12883
• İnkaya B, Tüzer H. Bir üniversitenin sosyal ve sağlik bilimlerinde okuyan öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı durumunun incelenmesi. Kocaeli Med J. 2018; 7(3): 124-9. https://jag.journalagent.com/kocaelitip/pdfs/KTD-27146-ORIGINAL_ARTICLE-INKAYA.pdf
• Ertaş H, Kıraç R, Kavuncu B. Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Turkish Studies Social Sciences. 2019; 14(4): 1459-69. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.24969
• Yılmaz M, Tiraki Z. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl ölçülür? DEUHFED. 2016; 9(4): 142-7. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/752999
• T. C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. P Okyay, F Abacıgil editörler. Ankara: 2016. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Okur%20Yazarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1.pdf
• Güzel A, Turan S, Üner S. Turkish validity and reliability of Multidimensional Health Locus of Control Scale Form A. Int J Nurs Pract. 2020; 26(5): e12813. https://doi.org/10.1111/ijn.12813
• Muslu L, Çiftçi Ş, Aktaş EN. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık bölümü öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 2017; 6(3): 277-85. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/25.leyla_muslu.pdf
• Gamsızkan Z, Sungur MA. Düzce Üniversitesi’nde öğrenim gören öğrencilerin sağlık okur yazarlık düzeyi: Kesitsel bir çalışma. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2020; 24(2): 117-25. https://doi.org/10.15511/tahd.20.00217
• Kaya SP, Kaplan S. Hemşirelik öğrencilerinde COVID-19 Pandemisi farkındalıklarının ve sağlık davranışlarının sağlık okuryazarlığı ile ilişkisinin değerlendirilmesi HEAD. 2020; 17(4): 304-11. https://jer-nursing.org/Content/files/sayilar/37/304-311.pdf
• Koç A, Tayaz E, Uysal N, Öztaş D. Sağlık hizmetlerinde hizmet kullanım tarafının en önemli bileşeni: Sağlık okuryazarlığı. Ankara Med J. 2020; (1): 205-13. https://www.journalagent.com/amj/pdfs/AMJ_20_1_205_213.pdf
• Levin-Zamir D, Leung AYM, Dodson S, Rowlands G. Health literacy in selected populations : Individuals , families , and communities from the international and cultural perspective. 2017; 37: 131-51. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28972530/
• Malatyalı İ, Biçer EB. Sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Örneği. ASHD. 2018; 17(2): 16-27. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/613762
• Özdenk S, Demir Özdenk G,Özcebe LH, Üner S. Bir üniversitenin 4. sınıf öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı ve ilişkili bazı faktörlerin incelenmesi. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2019; 12(1): 48-9. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.412666
• Şahinöz T, Şahinöz S, Kivanç A. Üniversite Son sınıf öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. GÜSBD. 2018; 7(3): 71-9. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/554528
• Öztürk YE, Kıraç R, Kavuncu B. Sağlık okuryazarlığı ve öz yeterlilik arasındaki ilişkinin incelenmesi. 2nd International Social and Educational Sciences Symposium, 22-24 October 2018: Konya. file:///C:/Users/USER/Downloads/iscer3.pdf
• Özpulat, F. Öz yeterlilik düzeyi ile sağlıklı yaşam biçimi arasındaki ilişki. GÜSBD. 2016; 5(3): 37-44. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/371613
• Gözlü K, Kaya S. Aile sağlığı merkezlerine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyinin değerlendirilmesi: Çankaya ilçesi örneği. Ankara Med J. 2020; (2): 254-68. https://www.journalagent.com/amj/pdfs/AMJ-02360-ORIGINAL_ARTICLE-GOZLU.pdf
• Kıraç R, Öztürk YE. Halkın sağlık okuryazarlık düzeyi ile sağlık kaygısı arasındaki ilişki. 2020; 23(2): 214-243. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1372861
• Bakan AB, Yıldız M. 21-64 Yaş grubundaki bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Sağlık ve Toplum. 2019; 29(3): 33-40. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TXpRMk1EZzVPUT09
• Sarıyar S. Üniversite öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı [Yüksek lisans tezi]. Kuzey Kıbrıs: Doğu Akdeniz Üniversitesi; 2018. http://i-rep.emu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11129/4704/sar%c4%b1yarsultan.pdf?sequence=1
• Poureslami I, Nimmon L, Rootman I, Fitzgerald MJ. Health literacy and chronic disease management : drawing from expert knowledge to set an agenda. Health Promot Int. 2017; 32(4): 743-54. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5914455/
• Liu L, Qian X, Chen Z, He T. Health literacy and its effect on chronic disease prevention : evidence from China's data. BMC Public Health. 2020; 20: 690. https://doi.org/10.1186/s12889-020-08804-4
• Harrison T, Lazard A. Advocating for a population-specific health literacy for people with visual impairments. Health Commun. 2015; 30(12): 1169-72. https://doi.org/10.1080/10410236.2015.1037424
• Yakar B, Gömleksiz M, Pirinççi E. Bir Üniversite hastanesi polikliniğine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyleri ve etkileyen faktörler. 2019; 8(1): 27-5. https://doi.org/10.33880/ejfm.2019080104
• Hazer O, Ateşoğlu L. Yaşlılarda sağlık okuryazarlığının başarılı yaşlanma üzerine etkisi : Ankara ili örneği. Türkiye Klinikleri. 2019; 48-6. file:///C:/Users/USER/Downloads/ichastaliklarihemsireligiozel5-2-8.pdf
• Öztaş D, Güzeldemirci GB, Özhasanekler A, Yıldızbaşı E, Karahan S, Eray İK ve ark. Sağlık okuryazarlığı perspektifinden mükerrer acil servis başvurularının değerlendirilmesi. Ankara Med J. 2016; 3: 255-62. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/224093
• Akbolat M, Kahraman G, Erigüç G, Sağlam H. Sağlık okuryazarlığı hasta-hekim ilişkisini etkiler mi ?: Sakarya ilinde bir araştırma. TAF Prev Med Bull. 2016; 15(4): 354-62. https://www.researchgate.net/publication/311440632_Saglik_Okuryazarliginin_Hasta-Hekim_Iliskisine_Etkisi_Sakarya_Ilinde_Bir_Arastirma
• Mckenna VB, Sixsmith J, Barry M. Facilitators and barriers to the development of health literacy capacities over time for self-management. HLRP. 2020; 4(2): 104-18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7213021/
• Edwards M, Wood F, Davies M, Edwards A. The development of health literacy in patients with a long-term health condition : the health literacy pathway model. BMC Public Health. 2012; 12(1): 130. http://www.biomedcentral.com/1471-2458/12/130
• Juvinyà-Canal D, Suñer-Soler R, Porquet AB, Vernay M, Blanchard H, Bertran-Noguer C. Health literacy among health and social care university students. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(7): 2273. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32230985/
• Mullan J, Burns P, Weston KM, Mclennan PL, Rich WC, Crowther S et al. Health literacy amongst health professional university students : a study using the Health Literacy Questionnaire. Educ. Sci. 2017; 7: 54. https://doi.org/10.3390/educsci7020054
• Evans AY, Anthony E, Gabriel G. Comprehensive health literacy among undergraduates : A Ghanaian university-based cross-sectional study. HLRP. 2019; 3(4): 227-37. https://doi.org/10.3928/24748307-20190903-01
• Morowatisharifabad MA, Mahmoodabad SSM, Baghianimoghadam MH, Tonekaboni NR. Relationships between locus of control and adherence to diabetes regimen in a sample of Iranians. Int J Diabetes Dev Ctries. 2010; 30(1): 27-32. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2859281/
• Cobb-Clark DA, Kassenboehmer SC, Schurer S. Healthy habits: The connection between diet, exercise, and locus of control. J Econ Behav Organ. 2014; 98: 1-28. https://doi.org/10.1016/j.jebo.2013.10.011
• Muhanga MI, Malungo JRS. The what , why and how of health literacy : a systematic review of literature. International Journal of Health. 2017; 5(2): 107-114. https://www.researchgate.net/publication/318454610_The_what_why_and_how_of_health_literacy_a_systematic_review_of_literature