Kişisel Verilerin Korunması Hakkına Yönelik Müdahale Oluşturan İstihbarat Faaliyetlerinin (Analiz ve Üretim) İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 2, 123 - 142, 18.09.2025

Alper Yasin Özçelik

Öz

Bilgi teknolojilerinin gelişmesi vesilesiyle eğitim, sağlık, güvenlik ve bankacılık gibi pek çok sektörde verilen hizmetin hızını, kalitesini ve kapsamını artırmak amacıyla milyonlarca insana ait veriler işlenmekte, analiz edilmekte veya saklanmaktadır. Bu veriler sahip oldukları ad, soyad, kimlik numarası, sağlık bilgileri, finansal durumu, eğitim seviyesi, adres bilgileri, adli sicil bilgisi gibi kişisel ve ayırt edici verileri içerdiği için hassas niteliktedir. Bu sebeple üçüncü tarafa mensup odaklar tarafından ele geçirildiğinde telafisi zor mağduriyetler yaşanmaktadır. Bazı ülkelerde kanun koyucu, yaşanabilecek mağduriyetleri önlemek amacıyla, vatandaşlarına ait kişisel verilerin korunmasıyla ilgili yasal düzenlemeleri yürürlüğe koymuş; yasal altyapıyı oluşturduktan sonra kişisel verileri işleyecek resmi veya özel kurumları denetleyecek mekanizmaları devreye almış ve bu sayede kurumsal kapasiteyi arttırma yoluna gitmiştir. Ancak milli güvenlik kapsamında yürütülen istihbarat faaliyetlerine karşı kişisel verilerin korunması talebi önümüze güvenlik-özgürlük dengesini çıkarmaktadır. Bu makale, istihbarat faaliyetlerinin kişisel verilerin korunması üzerindeki etkilerini inceleyerek, milli güvenliği riske atmadan bu verilerin korunmasına yönelik çözüm önerileri sunmayı amaçlamaktadır. Bu amaca giderken de Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve yerel mevzuat incelenmiştir. Makalenin sonuç kısmında denetim, süre ve kapsam gibi hususların yasal düzenlemeyle netleştirilmesi şartıyla istihbarat faaliyetleri kapsamında kişisel verilerin toplanıp, işlenip, arşivlenebileceği belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstihbarat Hukuku , Kişisel Veriler , Veri Gizliliği , İstihbarat Analizi , Kitlesel Gözetim

Examination of Intelligence Activities (Analysis and Production) That Constitute Interference with the Right to Protection of Personal Data

Öz

Data of millions of people are being processed, analyzed or stored in order to increase the speed, quality and scope of services provided in many sectors such as education, health, security thanks to rapid development of technology. This data is sensitive due to its context of name, surname, ID number, health and financial status, education level, address and criminal record information. Therefore, irreparable grievances are may experience in case of seizing by third-party. In some countries, in order to prevent it, the legislator has put into legal regulations; then implement legal mechanisms to supervise official or private institutions that will process personal data, and thus has sought to increase institutional capacity. However, the demand for the protection of personal data against intelligence activities arise security and freedom dilemma. This article aims to examine the effects of intelligence activities on the protection of personal data and to offer suggestions for the protection without jeopardizing national security. Towards this goal, the European Union General Data Protection Regulation, the decisions of the European Court of Human Rights (ECHR), the Constitution of the Republic of Turkey and local legislation were examined respectively. In the conclusion, it was stated that personal data can be collected, processed and archived within the scope of intelligence activities, only if the issues such as audition, duration and scope are clarified by legal regulation.

Anahtar Kelimeler

Intelligence Law , Personal Data , Data Privacy , Intelligence Analysis , Mass Surveillance

Kaynakça

• AB Genel Veri Koruma Tüzüğü, 2016/679 2016/679 (2016).
• ABD Merkezi Haber Alma Teşkilatı (CIA). (t.y.). İstihbarat Çarkı Tanımı. ABD Merkezi Haber Alma Teşkilatı (CIA). Geliş tarihi 19 Ocak 2025, Erişim adresi: https://www.cia.gov/spy-kids/static/59d238b4b5f69e0497325e49f0769acf/Briefing-intelligence-cycle.pdf
• Amar Paul Singh, Dr. Y. M. (2022). Challenges and opportunities in Big data: A review. International Journal of Research In Electronics And Computer Engineering. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/366618139_Challenges_and_opportunities_in_Big_data_A_review
• Avrupa Birliği Başkanlığı. (2023, Aralık 5). AB Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) Türkçeye çevrildi. Erişim adresi:https://www.ab.gov.tr/ab-genel-veri-koruma-tuzugu-gdpr-turkceye-cevrildi_53650.html
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950).
• BfDI - Supervision over federal intelligence services. (t.y.). Geliş tarihi 06 Mayıs 2025, Erişim adresi:https://www.bfdi.bund.de/EN/Fachthemen/Inhalte/Nachrichtendienste/Kontrollandschaft-Nachrichtendienste-des-Bundes.html
• BfDI - Tasks and powers. (t.y.). Geliş tarihi 16 Mayıs 2025, Erişim adresi: https://www.bfdi.bund.de/EN/BfDI/UeberUns/DieBehoerde/diebehoerde_node.html
• Bilgi Güvenliği ve İstihbarat Yasası, Sistema di informazione per la sicurezza della Repubblica e nuova disciplina del segreto (2007).
• Birsan, C.-M. (2012). Intelligence Effectiveness in the European Union (E.U.) in the New Security Environment [Naval Postgraduate School]. Erişim adresi: https://apps.dtic.mil/sti/citations/ADA573500
• Born, H., Leigh, I., & Wills, A. (Ed.). (2011). International Intelligence Cooperation and Accountability. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203831731
• Centrum För Rättvisa v. Sweden, No. 35252/08 (ECtHR [GC] 25 Mayıs 2021). CNCTR. (2023). 8th Activity Report. Commission Nationale de Contrôle des Techniques de Renseignement. Erişim adresi: https://cms.cnctr.fr/uploads/CNCTR_Rapport_2023_ANGLAIS_vdef_numerique_e4de696836.pdf
• Cole, D. (2013). Preserving Privacy in a Digital Age: Lessons of Comparative Constitutionalism. Georgetown Law Faculty Publications and Other Works. Erişim adresi: https://scholarship.law.georgetown.edu/facpub/1310
• CURIA - Documents (AB Adalet Divanı 06 Temmuz 2015).
• CURIA - Documents (AB Adalet Divanı 16 Temmuz 2020). Deutscher Bundestag—Arbeit und Aufgaben. (t.y.). Deutscher Bundestag. Geliş tarihi 15 Mayıs 2025, Erişim adresi: https://www.bundestag.de/ausschuesse/ausschuesse20/weitere_gremien/g10_kommission/aufgabe-868162
• Deutscher Bundestag—Einführung. (t.y.). Deutscher Bundestag. Geliş tarihi 15 Mayıs 2025, Erişim adresi:https://www.bundestag.de/ausschuesse/ausschuesse/parlamentarisches-kontrollgremium/einfuehrung-1061928
• Doğan, İ., & Taban, M. H. (2024). Terörle Mücadelede Verinin Kullanımı. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 13(2), Article 2. https://doi.org/10.28956/gbd.1531048
• Donohue, L. (2006). Anglo-American Privacy and Surveillance. Georgetown Law Faculty Publications and Other Works. Erişim adresi: https://scholarship.law.georgetown.edu/facpub/790
• DPR, A. (t.y.). Délégation parlementaire au renseignement. Assemblée Nationale. Geliş tarihi 14 Mayıs 2025, Erişim adresi: https://www.assemblee-nationale.fr/dyn/17/organes/delegations-comites-offices/delegation-renseignement
• Ekimdzhiev and Others v. Bulgaria, No. 70078/12 (ECtHR 11 Ocak 2022).
• Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasası (1949).
• Federal Data Protection Act (BDSG) (2017).
• Gesetz zur Beschränkung des Brief-, Post- und Fernmeldegeheimnisses, (Article 10 Law—G 10) (2001). Guide on Article 8 of the European Convention on Human Rights. (2024). European Court of Human Rights. https://ks.echr.coe.int/documents/d/echr-ks/guide_art_8_eng
• Homeland Security Act, Pub. L. No. 107-296 Homeland Security Act (2002).
• Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, 6698 (2016).
• Kişisel Verilerin Korunması Kanununa İlişkin Uygulama Rehberi. (2019). KVKK Yayınları No: 1. Erişim adresi: https://www.kvkk.gov.tr/SharedFolderServer/CMSFiles/41784a70-2bac-4e4a-830f-35c628468646.PDF
• Kniep, R., Ewert, L., Reyes, B. L., Tréguer, F., Cluskey, E. M., & Aradau, C. (2024). Towards democratic intelligence oversight: Limits, practices, struggles. Review of International Studies, 50(1), 209-229. https://doi.org/10.1017/S0260210523000013
• National intelligence authorities and surveillance in the EU: Fundamental rights safeguards and remedies. (2022). EU Agency for Fundamental Rights. Erişim adresi: https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/se-surveillance-report-update-2022-en.pdf
• Ott, M. C. (2019, Nisan 17). Intelligence Oversight in Congress: Perilous Times - Foreign Policy Research Institute. Erişim adresi: https://www.fpri.org/article/2019/04/intelligence-oversight-in-congress-perilous-times/?utm_source=chatgpt.com
• Schaller, C. (2018). Strategic Surveillance and Extraterritorial Basic Rights Protection: German Intelligence Law After Snowden. German Law Journal, 19(4), 941-980. https://doi.org/10.1017/S2071832200022926
• Soysal, D. T. (2020). Uluslararası Hukuk Bülteni. Erişim adresi: https://diabgm.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/16102024155743b%C3%BClten21say%C4%B1.pdf
• Status | CNCTR. (t.y.). Status | CNCTR. Geliş tarihi 14 Mayıs 2025, Erişim adresi: https://www.cnctr.fr/en/statut#the-cnctrs-oversight-activities-are-coordinated-by-a-committee-of-nine-members
• Supervision and oversight. (2025). BundesamtfuerVerfassungsschutz. Erişim adresi: http://www.verfassungsschutz.de/EN/about-us/mission-and-working-methods/supervision-and-oversight/supervision-and-oversight_node.html
• Surveillance by intelligence services: Fundamental rights safeguards and remedies in the EU - 2023 update | European Union Agency for Fundamental Rights. (2023, Mayıs 22). Erişim adresi: https://fra.europa.eu/en/publication/2023/surveillance-update
• Szabó and Vissy v. Hungary, No. 37138/14 (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 12 Ocak 2016). Venice Commision Report. (2025). Venice Commision Council of Europe. Erişim adresi: https://www.coe.int/en/web/venice-commission/-/CDL-AD(2015)011-e
• Verhelst, H. M., Stannat, A. W., & Mecacci, G. (2020). Machine Learning Against Terrorism: How Big Data Collection and Analysis Influences the Privacy-Security Dilemma. Science and Engineering Ethics, 26(6), 2975-2984. https://doi.org/10.1007/s11948-020-00254-w
• Walker, C. (2011). Terrorism and the Law. Oxford University Press.
• Ye, W., Zheng, G., Cao, X., Ma, Y., & Zhang, A. (2024). Spurious Correlations in Machine Learning: A Survey (No. arXiv:2402.12715). arXiv. https://doi.org/10.48550/arXiv.2402.12715
• Yu, P. K. (2019). The Algorithmic Divide and Equality in the Age of Artificial Intelligence (SSRN Scholarly Paper No. 3455772). Social Science Research Network. Erişim adresi: https://papers.ssrn.com/abstract=3455772