Bireylerin Hasta Haklarını Kullanma Tutumlarının Sağlık Çalışanlarına Yönelik Şiddet Düşüncesiyle İlişkisinin Belirlenmesi

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 2, 89 - 98, 01.04.2014

Sermin Timur Taşhan Hatice Çelik

Öz

Amaç: Araştırma bireylerin hasta haklarını kullanma tutumlarının sağlık çalışanlarına yönelik şiddet düşüncesiyle ilişkisinin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Yöntem: Araştırma Mardin Devlet Hastanesi ve Mardin Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi Kadın Doğum Kliniklerinde 2 Eylül-31 Ekim 2013 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini; belirtilen hastanelerde yatan hasta ya da yatış deneyimi olan refakatçiler oluşturmuştur. Araştırmada örneklem hesaplamasına gidilmeden belirtilen tarihlerde evrenden olasılıksız rastlantısal seçilen 171 birey örneklemi oluşturmuştur. Veriler anket formu ve Hasta Hakları Kullanma Tutum Ölçeği (HHKTÖ) kullanılarak araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Bulgular: Araştırmada bireylerin %54.4 ü hasta hakları konusunda bilgi aldığını belirtmiştir. Bilgi alan bireylerin %46.3’lük çoğunluğunun bilgiyi medyadan edindiği saptanmıştır. Araştırmada bireylerin %18.7’si sağlık çalışanına karşı şiddet girişiminde bulunduğu, %17’sinde uygulanan şiddetin sözel şiddet olduğu saptanmıştır. Araştırmada bireylerin Sağlık çalışanına şiddet uygulama nedeni sorulduğunda sırası ile; sağlık çalışanın hasta ve yakınını önemsememesi (%12.3), sağlık çalışanının kendisine yardımcı olmaması (%11.7) ilk iki sırada yer almaktadır. Araştırmada eğitim durumu artıkça HHKTÖ puan ortalamalarının artığı saptanmıştır (p<0.05). Ayrıca çalışan bireylerin çalışmayanlara göre HHKTÖ puanlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). Bireylerin sağlık çalışanına şikâyetini anlatabilme, sağlık çalışanı tarafından anlaşıldığını düşünme ve hasta hakları konusunda bilgi alması ile HHKTÖ puan ortalaması arasında istatistiksel olarak önemli farklılığın olduğu tespit edilmiştir (p<0.05). Sonuç: Araştırmada kendini ifade eden bireylerin sağlık çalışanı ile daha az sorun yaşamaları iletişim becerilerinin şiddeti önlemde ne kadar önemli olduğunu gösteren önemli bir bulgudur.

Anahtar Kelimeler

Hasta Hakları, Şiddet, Sağlık Çalışanı, HHKTÖ (Hasta Hakları Kullanma Tutum Ölçeği)

Determination of the Correlation between Patient Rights Using Attitude and Their Ideas to Use Violence against Health Care Worker

Öz

Objektive: The study was descriptively conducted in order to determine the correlation between patient rights using attitudes and their ideas to use violence against health care workers. Meterialis and Methods: The study was conducted at Mardin State Hospital and at Maternity Ward of Mardin Maternity and Children Hospital between the 2nd of September and the 31 st of October 2013. The population of the study was consisted of those who stayed at the hospitals or patient companions who stayed at the hospitals. No sampling calculation was performed and 171 individuals who were selected from the population through non-probability sampling composed the sample.The data were gathered using Scale of Patient Rights Using Attitude (SPRUA) through which individual characteristics were explored and face to face interview technique. Results: 54.4% of the individuals expressed that they had information on patient rights. 46.3% of those who had information had it from mass media. It was found out that 18% of the individuals attempted to use violence against health care workers and 17% of the violence was oral violence. When the reason to use violence against health care workers was asked; the answers were that health care workers did not pay attention to patients and patients’ significant others (12.3%) and that health care workers did not help (11.7%). It was seen that as educational status increased so did SPRUA mean scores (p<0.05). Also; it was discovered that SPRUA mean scores of those who worked were higher than those who did not work (p<0.05). It was seen that a statistically significant difference existed between SPRUA mean scores and participants’ ability to explain their complaints, participants’ feeling to be understood by health care workers and participants’ receiving information on patient rights (p<0.05). Conclusion: It was a significant finding that those expressing themselves had fewer problems with health care workers; which proved that communication skills were important in preventing violence.

Anahtar Kelimeler

Patient rights, violence, health care worker, SPRUA

Kaynakça

• Sert, G. (2004). Uluslararası bildirgeler ve tıp etiği
• açısından hasta hakları. 1.Baskı, Babil yayınları.:62- 67.İstanbul.
• Süzek, H. , Eksen, M. , Özkan, N. (2004). 2002- 2003
• Eğitim Öğretim Yılında Muğla Sağlık Yüksek Okulunda Okuyan Öğrencilerin Hasta Hakları Konusunda Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi 1(1):1303-5134.
• Hatemi H. (2006). Özel Hasta Gruplarının Hakları. Sağlık
• Hakkı Dergisi (1):42-44.
• Bostan, S.(2007).Sağlık çalışanlarının hasta haklarına
• yönelik tutumlarının araştırılması. (Farabi Hastanesi örneği). Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 10(1):1-18
• Özlü, T. (2005). Hasta Hakları, Timas Yayınları, İstanbul, pp.14-21.
• Özcan, C. (2010). “Bir Devlet Hastanesi Örneğinde Hasta
• Hakları Uygulamalarının Değerlendirilmesi”, Hacettepe Üniv. Sosyal Bil.Enst. Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara
• Oguz, Y.N. (1997). “Hasta Hakları Alanında Gelişmeler ve
• Değişen Değerler”, Türkiye Klinikleri Tıbbi Etik, 5:50-55.
• Akpınar, K. (2008). Acil Servislerde Hasta Hakları (Konya
• Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı Araştırma Yöntemleri Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Konya
• Topbaş, M., Özlü, T. , Çan, G. , Bostan, S. , (2005).
• Hekimler Hasta Haklarını Ne Kadar Biliyorlar? Bir Tıp Fakültesindeki Asistan ve İntern Hekimlerin Bilgi Düzeyleri, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 13 (2), s.81-85.
• Özcan, A. (1997). “Hasta Hakları ve Hemşirelik”
• Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 4 (2): 78-87.
• Eker H. , Topçu İ. , Şahin S. , Özder A. , Aydın H. (2011).
• Bir Eğitim Ve Araştırma Hastanesindeki Şiddet Sıklığı. Bidder Tıp Bilimleri Dergisi • Cilt 3 • Sayı: 3 • 16-22
• Önal G. (2012). Hasta Haklarının Anatomisi. Acıbadem
• Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 3 (1):12, Ocak 2012
• Kingma M. (2001). Workplace violence in the health sector: a problem of epidemic proportion. Int Nurs Rev; 48(3):129- 30
• Ölmezoğlu ZB, Vatansever K, Ergör A. (1999). İzmir
• metropol alanı 112 çalışanlarında şiddet maruziyetinin değerlendirilmesi. Toplum ve Hekim; 14:420- 5
• Arnetz JE. , Arnetz BB. (2000). Implementation and evaluation of a practical intervention programme for dealing with violence toward health care workers. Journal of Advanced Nursing 2000;31:3: 668-680.
• Ayrancı Ü., Yenilmez, Ç., Günay, Y. , Kaptanoğlu
• C.,(2002). Çeşitli Sağlık Kurumlarında ve Sağlık Meslek Gruplarında Şiddete Uğrama Sıklığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 3: 147-154.
• Dilmaç, B. , Bozgeyikli H. , Çıkılı Y. (2008). Öğretmen
• Adaylarının Değer Algılarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (16):69-91
• Karcıoğlu, F. , Akbaş, S.(2010). İşyerinde Psikolojik Şiddet
• ve İş Tatmini İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3):139-161
• Sarıbıyık M.(2012). ‘Malatya Merkez Sağlık Ocaklarında
• Çalışan Hekim, Hemşire Ve Ebelerin Şiddet Deneyimleri Ve Kadına Yönelik Şiddetle İlgili Tutum Ve Davranış Düzeyleri’ İnönü Üniversitesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Malatya. 20. Savaşkan, F.(2006). KKTC’deki Yataklı Tedavi Kurumlarında Çalışan Hemşire Ve Hekimlerin Hasta Haklarına Duyarlılığının Belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul
• Erbil, N. (2009). Hasta Hakları Kullanma Tutumu Ölçeğinin
• Geliştirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1): 826- 837.
• Saraç , A. (2009).‘Trabzon İl Merkezinde Birinci
• Basamakta Çalışan Sağlık Personelinin Hasta Hakları, Hasta Güvenliği Ve Kendi Hakları Hakkındaki Bilgi Ve Tutumları’, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Trabzon
• Zaybak A. , Eşer İ. , İsmailoğlu E.G. (2012). Bir Üniversite
• Hastanesinde Hastaların Hasta Haklarını Kullanma Tutumunun İncelenmesi. İ.Ü.F.N. Hemşirelik Dergisi 20(2):104-111
• Taşçı, D. K. (2007). Doğum Yapan Hastaların Aldıkları
• Bakımı Hasta Hakları Açısından Değerlendirmeleri. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(3): 26-33
• Özer N. (2009) Karaman Özlü Z., Sarıtaş S., Cerrahi
• Kliniklerde Tedavi Gören Hastalar Haklarını Biliyorlar Mı? Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi; 12: 4
• Eksen M. , Karadağ N, Işıkay Ç, Karakuş A. , Seyhan D.
• Karanlık M. (2003), Hastaların Hasta Hakları Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi:1303-5134
• Kızmaz Z.(2006). Şiddetin Sosyo Kültürel Kaynakları
• Üzerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 16, Sayı: 2 Sayfa: 247-267
• Adaş , E. B. , Elbek, O. , Bakır, K. (2008). Sağlık
• Sektöründe Şiddet: Hekimlere Yönelik Şiddet ve Hekimlerin Şiddet Algısı.Gaziantep Kilis Tabip Odası Yayını.
• Terakye G. (1998) .Hasta Hemşire İlişkileri, 5. baskı, Ankara, Zirve Ofset Ltd. Şti.
• Ayranci U,Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. (2006) Identification of violence in Turkish health care settings. J Interpers Violence;21:276-96
• Gökçe ,T., Dündar, C. (2008). Samsun Ruh ve Sinir Has
• talıkları Hastanesinde Çalışan Hekim ve Hemşirelerde
• Şiddete Maruziyet Sıklığı ve Kaygı Düzeylerine Etkisi.
• İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi; 15:25-8.
• Keser N., Bilgin H. (2011). Türkiye’de Sağlık Çalışanlarına
• Yönelik Şiddet: Sistematik Derleme. Turkiye Klinikleri J Med Sci; 31(6):1442-56
• Chen WC, Hwu HG, Kung SM, Chiu HJ, Wang JD. (2008). Prevalence and determinants of workplaceviolence of health care workers in a psychiatrichospital in Taiwan. J Occup Health; 50(3):288-93.