ORGAN NAKLİNDE ALICI VE VERİCİNİN KOLEKTİVİST BAŞA ÇIKMA STİLLERİ İLE DAMGALANMA DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 82 - 90, 01.03.2022

Duygu Ayar , Aziz Bulut , Fatma Geçici , Aliye Bulut

Öz

Giriş ve Amaç: Bu araştırmada organ naklinde alıcı ve vericinin kolektivist başa çıkma stilleri ile damgalanma düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Betimleyici ve kesitsel tipteki araştırma 01.12.2020―01.03.2021 tarihleri arasında araştırmayı kabul eden 50 katılımcı ile yürütülmüştür. Veriler Bireysel Bilgi Formu, Kolektivist Başa Çıkma Stilleri Envanteri ve Damgalanma Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra Mann-Whitney, Kruskal Wallis, korelasyon testleri kullanılmıştır. Araştırmanın yapılabilmesi için etik kurul izni ve katılımcıların yazılı onamları alınmıştır. Bulgular: Organ nakli alıcılarının Kolektivist Başa Çıkma Stilleri Envanteri toplam puan ortalamaları 2.78±0.69; Damgalanma Ölçeği toplam puan ortalamaları 64.52±7.94 olduğu belirlenmiştir. Organ nakli vericilerinin ise Kolektivist Başa Çıkma Stilleri Envanteri toplam puan ortalamaları 2.89±0.69; Damgalanma Ölçeği toplam puan ortalamaları 64.48±10.53 olarak saptanmıştır. Kolektivist Başa Çıkma Stilleri Envanteri ile Damgalanma Ölçeği arasında korelasyon olmadığı belirlenmiştir. Sonuç: Organ nakli alıcı ve vericilerinin kolektivist başa çıkma stilleri ve damgalanma düzeylerinin yüksek olduğu ve kolektivist başa çıkma ile damgalanma arasında ilişki belirlenmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Organ nakli, donör, kolektivizm, damgalanma

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• 1. Doğan, P. (2009). Afyon Kocatepe Üniversitesi Öğrencilerinin Organ Bağışı Konusundaki Bilgi Tutum ve Davranışları. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• 2. Baykan, Z., Naçar, M., Yamanel, R., Uzun, A.Ö., Dağlıtuncezdi, Ş., Davran, H., Murt, G. (2009). Tıp Fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin organ-doku nakli konusundaki bilgi, tutum ve davranışları. Turkish Journal of Surgery, 25, 137-141.
• 3. Carver, C.S., Scheier, M.F., Weintraub, J.K. (1989). Assessing coping strategies: A theoretically based approach. Journal of Personality and Social Psychology, 56 (2), 267-283.
• 4. Endler, N.S., Parker, J.D. (1990). Multidimensional assessment of coping: A critical evaluation. Journal of Personality and Social Psychology, 58 (5), 844- 854. https://doi.org/10.1037/0022-3514.58.5.844
• 5. Folkman, S., Lazarus, R.S. (1980). An analysis of coping in a middle-aged community sample. Journal of Health and Social Behavior, 21 (3), 219-239. https://doi.org/10.2307/2136617
• 6. Hofstede, G. (1997). Cultures and Organizations, McGraw-Hill, Inc.
• 7. Sigler, T.H., Pearson, C.M. (2000). Creating An Empowering Culture: Examining The Relationship Between Organizational Culture and Perceptions of Empowerment. Journal of Quality Management, 5 (1), 27-52. https://doi.org/10.1016/S1084-8568(00)00011-0
• 8. Heppner, P.P., Heppner, M.J., Lee, D.G., Wang, Y.W., Park, H.J., Wang, L.F. (2006). Development and validation of a collectivist coping styles inventory. Journal of Counseling Psychology, 53 (1), 107-125. https://doi.org/10.1037/0022-0167.53.1.107
• 9. Kim, H.S., Sherman, D.K., Taylor, S.E. (2008). Culture and social support. American Psychologist, 63 (6), 518–526. https://doi.org/10.1037/0003-066X
• 10. Alptekin, K., Arıkan, M.K., Aydemir, Ö., Cankurtaran, E.Ş., Cimilli, C. (2007). Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutum ve Damgalamayı Etkileyen Etmenler”, Ed.: Taşkın, E. O. Stigma, Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumlar ve Damgalama. Turkuaz Bilişim&Bilgisayar&Yayıncılık.
• 11. Ersoy, M.A., Varan, A. (2007). Ruhsal Hastalıklarda İçselleştirilmiş Damgalanma Ölçeği Türkçe Formu’nun Güvenilirlik ve Geçerlik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 18 (2), 163-171.
• 12. Özge, G., Baysal, D. (2013). Damgalanma ve Ruh Sağlığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 22 (2), 239-251.
• 13. Ritsher, J.B., Phelan, J.C. (2004). Internalized stigma predicts erosion of morale among psychiatric outpatients. Psychiatry research, 129 (3), 257-265. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2004.08.003
• 14. Fry-Revere, S., Chen, D., Bastani, B., Golestani, S., Agarwal, R., Kugathasan, H., et al. (2020). Coercion, dissatisfaction, and social stigma: an ethnographic study of compensated living kidney donation in Iran. International Urology and Nephrology, 52, 2403-2414. https://doi.org/10.1007/s11255-018-1824-y
• 15. Dikeç, G., Gümüş, F. (2020). Ruhsal Hastalıklarda İçselleştirilmiş Damgalanma Ölçeğinin Ebeveynlerde (ERHİDÖ) Geçerlilik ve Güvenilirliği. Turk Psikiyatri Dergisi, 31 (4), 269-274.
• 16. Gündüz, E., Akyolcu, N. (2020). Böbrek Nakli Yapılan Hastaların Psikososyal Deneyimleri: Nitel Bir Araştırma. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12, 204-218. https://doi.org/10.18863/pgy.774117
• 17. Heppner, P.P., Heppner, M.J., Lee, D.G., Wang, Y.W., Park, H.J., Wang, L.F. (2006). Development and validation of a collectivist coping styles inventory. Journal of Counseling Psychology, 53 (1), 107-25. https://doi.org/10.1037/0022-0167.53.1.107
• 18. Yazıcı, H., Altun, F., Şahin, M., Tosun, C., Pekdemir, Ü.İ Bulut Yazıcı, E. (2017). Kolektivist Başa Çıkma Stilleri Envanteri’nin Türk kültürüne uyarlanması. Journal of Mood Disorders, 7 (2), 93-103. https://doi.org/10.5455/jmood.20170304070533
• 19. Yaman, E., Güngör, H. (2013). Damgalama (Stigma) Ölçeği’nin geliştirilmesi, geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 11 (25), 251-270.
• 20. Uzuntarla, Y., Ceyhan İ.F.S. (2016). Kolektivizm ve belirsizlikten kaçınma davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi: Üniversite öğrencileri örneği. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6, 206-216. https://doi.org/10.16991/INESJOURNAL.193
• 21. Baltacı, G. (2018). Yaşlılarda üstbilişin psikopatoloji ve baş etme becerileri yönünden değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi. İstanbul.
• 22. Erbay, E., Zengin, O., Yıldırım, B., Yıldırım, T., Abudalal, A. (2016). Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarının Kaygı Düzeyleri ve Başetme Tutumları. Hacettepe Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı Örneği. Turk Neph Dial Transpl., 25 (1), 95-9. https://doi.org/10.5262/tndt.2016.1001.11
• 23. Çimen, S. (2020). Öldürmeyen Acı Güçlendirir mi? Travma Sonrası Büyüme ve Kolektivistik Başa Çıkma Stillerinin İlişkisi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3 (5), 158-174.
• 24. Kahveci, H., Gültekin, M., Eker, D. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Dogmatik Tutumlarının Bireycilik ve Kolektivizm Değerlerini Yordama Düzeyinin İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 1-22.
• 25. Helgeson, V.S., Jakubiak, B., Van Vleet, M., Zajdel, M. (2018). Communal coping and adjustment to chronic illness: Theory update andevidence. Pers Soc Psychol Rev., 22, 170–195. https://doi.org/10.1177/1088868317735767
• 26. Sheikhalipour, Z., Zamanzadeh, V., Borimnejad, L., Valizadeh, L., Newton, S., Shahbazi, M. Zomorrodi, A., Nazari, M. (2018). The Effects of Religious and Cultural Beliefs on Muslim Transplant Candidates During the Pretransplant Waiting Period Research and Theory for Nursing Practice: An International Journal, (32) 1, 83-95. https://doi.org/10.1891/1541-6577.32.1.82
• 27. Nahamin, M., Hassankhani, H., Ebrahimi, H., Hashem, S.S.R. (2020). Stigma experience in patients with kidney transplant rejection. Medical Science, 24 (102), 475-482.
• 28. Tadesse, H., Gutema, H., Wasihun, Y., Dagne, S., Menber, Y., Petrucka, P., Fentahun, N. (2021). Lived Experiences of Patients with Chronic Kidney Disease Receiving Hemodialysis in Felege Hiwot Comprehensive Specialized Hospital, Northwest Ethiopia. International Journal of Nephrology, 8 (25), 1-8. https://doi.org/10.1155/2021/6637272
• 29. Nayebpour, M.M., Koizumi, N. (2018). The social stigma of Selling kidneys in Iran as a barrier to entry: a social determinant of health. World Med Health Policy, 10, 55–64. https://doi.org/10.1002/wmh3.255
• 30. İkis M. (2013). Orta yaş krizi ve din ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• 31. Cüceloğlu D. (2014). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• 32. Barlati, S., Morena, D., Nibbio, G., Cacciani, P., Corsini, P., Mosca, A., et al. (2021). Internalized stigma among people with schizophrenia: Relationship with socio-demographic, clinical and medication-related features. Schizophr. Res., Jun (25), S0920-9964(21)00219-X. https://doi.org/10.1016/j.schres.2021.06.007.
• 33. Woodberry, K.A., Powers, K.S., Bryant, C., Downing, D., Verdi, M.B., Elacqua, K.M., et al. (2021). Emotional and stigma-related experiences relative to being told one is at risk for psychosis. Schizophrenia Research, 238, 44-51. https://doi.org/10.1016/j.schres.2021.09.017
• 34. Cebeci, F., Cetin, C., Catal, E., Bayezid, O. (2021). Life experiences of adult heart transplant recipients: a new life, challenges, and coping. Quality of Life Research, 30, 1619–1627. https://doi.org/10.1007/s11136-021-02763-y
• 35. Van Pilsum Rasmussen, S.E., Seaman, S., Johnson, M.A., Vanterpool, K., Brown, D.M., Tobian, A.A.R. et al. (2021). Patients' Experiences With HIV-positive to HIV-positive Organ Transplantation. Transplantation Direct, 7 (9), e745. https://doi.org/10.1097/txd.0000000000001197.
• 36. İnan Şengün, F., Duman Çetinkaya, Z., Sarı, A. (2021). Şizofreni hastalarının ebeveynlerinin damgalanma deneyimleri: Kalitatif araştırma. J Psychiatric Nurs., 12 (1), 59-66. https://doi.org/10.14744/phd.2020.25901