Doğum sonrası annenin sağlık sorunları ve bakım hizmetleri kapsamının belirlenmesi: Aydın ili örneği

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 356 - 368, 01.09.2023

Nurcan Tülek Ay , Zekiye Karaçam

https://doi.org/10.52880/sagakaderg.1231239

Öz

Amaç: Bu araştırma, kadınların doğum sonrası dönemde yaşadığı sağlık sorunları ve aldıkları bakım hizmetlerinin kapsamını belirlemek amacı ile yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu araştırma analitik kesitsel olarak, 21.04.2017 ve 28.08.2019 tarihleri arasında, Aydın iline bağlı iki ilçede bulunan aile sağlığı merkezlerinde kayıtlı doğum sonrası 1.5-4 aylık dönemde olan, gelişi güzel örnekleme yöntemi ile belirlenen 300 kadın ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Doğum Sonrası Sağlık Sorunları ve Bakım Hizmetleri Tespit Formu ve Edinburgh Postpartum Depresyon Ölçeği ile toplanmıştır. Elde edilen veriler tanımlayıcı istatistikler ve ki-kare testi ile analiz edilmiştir. Bulgular ve Sonuç: Çalışmaya katılan kadınların tamamı doğum sonrası dönem süresince en az bir sağlık sorunu yaşadıklarını bildirmişler ve toplam 33 adet farklı sağlık sorunu tanımlamışlardır. En sık karşılaşılan sağlık sorunları cinsel yaşama geri dönememe (%92), uykusuzluk (%78.7), yorgunluk (%76.7), günlük işlerde yardıma ihtiyaç duyma (%63.7), kendini mutsuz ve huzursuz hissetme (%44.7), konstipasyon (%42.3) ve meme ucu çatlağı (%40.3) idi. Kadınların %5.7’sinin yüksek doğum sonrası depresyon riskinde oldukları belirlenmiştir. Bu dönemde kadınların %99.7’si sağlık çalışanlarından bakım ve danışmanlık hizmeti aldıkları ve bu hizmetlerin 27 kalemde toplandığı saptanmıştır. Kadınlar en fazla emzirme (%97.7), D-vitamini ve demir desteği (%95), tansiyon ölçümü (%94), kan alımı (%92) ve bebek bakımı hakkında (%88) hizmet almışlardır. Bu çalışmada, doğum sonu dönemdeki kadınların çoğunun birçok alanda sağlık sorunu yaşadığı ve bu sorunlara ilişkin bakım hizmetlerinden yararlandıkları sonucuna ulaşılmıştır. Doğum sonu dönemde kadınlara verilen kaliteli bakım ve danışmanlık hizmetlerinin arttırılması, bu dönemde yanaşabilecek sağlık sorunlarının daha aza indirilmesine katkı sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Doğum Sonrası Dönem, Sağlık Sorunları, Bakım Hizmetleri, Kadın Sağlığı.

Destekleyen Kurum

Çalışmayı maddi olarak destekleyen kişi/kuruluş yoktur.

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Çalışmaya katılan katılımcılara ve çalışmanın yürütüldüğü sağlık kurum çalışan ve yöneticilerine teşekkür ederiz.

Determining of postpartum maternal health problems and the scope of care services: Aydın province example

Öz

Anahtar Kelimeler

Doğum Sonrası Dönem, Sağlık Sorunları, Bakım Hizmetleri, Kadın Sağlığı.

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Adams, YJ., & Young, J. (2022). Perceptions of postpartum teaching and knowledge of warning signs among black mothers. Western Journal of Nursing Research, 44(1), 31–41.
• Adams, YJ., & Smith, BA. (2018). Integrative review of factors that affect the use of postpartum care services in developing countries. Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing, 47(3), 371-384.
• Ahmad, HA., Alkhatib, A., & Luo, J. (2021). Prevalence and risk factors of postpartum depression in the Middle East: A systematic review and meta–analysis. BMC Pregnancy Childbirth, 21, 542.
• Akın, Ö., & Erbil, N. (2020). Doğum Şekli ve Emzirme: Sistematik Derleme. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 3(3), 302-318.
• Aktaş, N., & Karaçam, Z. (2017). Doğum sonrası yorgunluk, kadının özbakım gücü ve ilişkili faktörler. Tepecik Eğit ve Araşt Hast Dergisi, 27(3), 186-196.
• American College of Obstetricians and Gynecologists. (2018a). ACOG Committee Opinion No. 736: Optimizing postpartum care. Obstetrics and Gynecology, 131(5), e140–e150.
• American College of Obstetricians and Gynecologists. (2018b). ACOG Postpartum Toolkit. Available: https://www.acog.org/-/media/project/acog/acogorg/files/ pdfs/publications/ 2018-postpartum-toolkit.pdf. Accessed: December 6, 2020.
• Bakker, M., van der Beek, AJ., Hendriksen, IJM., Bruinvels, DJ., & van Poppel, MNM. (2014). Predictive factors of postpartum fatigue: a prospective cohort study among working women. Journal of Psychosomatic Research,77(5), 385–90.
• Bekmezci E., & Meram, HE. (2022). Doğum sonu dönemde sık görülen sorunlara yönelik güncel yaklaşımlar. KTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 81-92.
• Can, R., Sayıner, F.D., Ünsal, A., & Ayrancı, Ü. (2020). Postpartum dönemdeki kadınların depresyon ve yorgunluk düzeylerinin incelenmesi. SBÜ Hemşirelik Dergisi, 2(2), 73-80.
• Cox, JL., Holden, JM., & Sagovsky, R. (1987). Detection of postnatal depression: development of the 10-item Edinburgh postnatal depression scale. British Journal of Psychiatry, 150: 782-6.
• Çapık, A., Özkan, H., & Ejder, S. (2014). Loğusaların doğum sonu konfor düzeyleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 7(3), 186-192.
• Dağ, H., Dönmez, S., Şen, E., & Şirin, A. (2013). Vajinal doğum yapan kadınların hastane taburculuğuna hazır oluşluk durumu. Gaziantep Tıp Dergisi, 19(2), 65-70.
• Davis, NL., Smoots, AN., & Goodman, DA. (2019). Pregnancy related deaths: Data from 14 U.S. Maternal Mortality Review Committees, 2008–2017. Centers for Disease Control and Prevention, U.S. Department of Health and Human Services. https://www.cdc.gov/ reproductivehealth/maternal-mortality/erase-mm/MMR-Data-Brief_2019-h.pdf
• Doering, JJ., Sims, DA., & Miller, DD. (2017). How postpartum women with depressive symptoms manage sleep disruption and fatigue. Research in Nursing & Health, 40(2), 132–42.
• Engindeniz, N. (1996). Edinburgh doğum sonu depresyon ölçeğinin Türkçe formu için geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Fışkın, G., & Oskay, Ü. (2015). Postpartum Kanama Risk Değerlendirmesi, Yönetimi ve Ebe-Hemşirenin Rolü. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5 (3), 72-77.
• Güleç, D., Kavlak, O., & Sevil, Ü. (2014). Ebeveynlerin Doğum Sonu Yaşadıkları Duygusal Sorunlar ve Hemşirelik Bakımı. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 11(1), 54-60.
• Gölbaşı, Z., & Eğri, G. (2010). Doğum Sonu Dönemde Annenin Bakımına Yönelik Yapılan Geleneksel Uygulamalar. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 32, 276-282.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2019). 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye.
• Henderson, J., Alderdice, F., & Redshaw, M. (2019). Factors associated with maternal postpartum fatigue: An observational study. BMJ Open, 9:e025927.
• Karaçam, Z., & Sağlık, M. (2018). Breastfeeding problems and interventions performed on problems: Systematic review based on studies made in Turkey. Turk Pediatri Arsivi, 53(3), 134-48.
• Karaçam, Z., Çoban, A., Akbaş, B., & Karabulut, E. (2018). Status of postpartum depression in Turkey: A meta-analysis. Health Care for Women International, 39(7), 821-841.
• Kartal, B., Kaplan, B., Buldu, A., Ateş, S., & Ekinci, E. (2015). Doğum Sonu Dönemdeki Kadınların Emzirme Özellikleri ve Bunu Etkileyen Meme Sorunları. İzmir Üniversitesi Tıp Dergisi, 1(1), 1-10.
• Kaya Odabaş, R., & Taşpınar, A. (2021). Kadınların sezaryen deneyimleri ve doğum sonrası dönemde bakım gereksinimleri: Nitel bir çalışma. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1): 1-9.
• Keser Özcan, N., Boyacıoğlu, NE., & Dinç, H. (2017). Postpartum depression prevalence and risk factors in Turkey: A systematic review and meta-analysis. Archives Psychiatric Nursing, 31(4), 420-428. Kızılkaya, N. (2015). Kadın Sağlığı ve Hastalıkları. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri.
• Liu, X., Wang, S., & Wang, G. (2022). Prevalence and risk factors of postpartum depression in women: A systematic review and meta-analysis. Journal of Clinical Nursing, 31, 2665–2677.
• Magee, L., & von Dadelszen, P. (2013). Prevention and treatment of postpartum hypertension. Cochrane Database of Systematic Reviews, Issue 4. Art. No.: CD004351.
• Negesse, A., Hune, Y., Temesgen, H., Getaneh, T., & Bekalu, A. (2022). A meta-analysis on burden of postpartum depression and its predictors among lactating women in East African countries from 1998 up to 2018. SAGE Open Medicine, 10, 1-11.
• Nur Ataş, A., & Özerdoğan, N. (2021). Doğum sonu dönemde fonksiyonel durum ve yorgunluk. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1): 47-54.
• O’Malley, D., Higgins, A., Begley, C., Daly, D., & Smith, V. (2018). Prevalence of and risk factors associated with sexual health issues in primiparous women at 6 and 12 months postpartum; a longitudinal prospective cohort study (the MAMMI study). BMC Pregnancy and Childbirth, 18(1), 196.
• Özel Gün, E., Öner, C., Cetin, H., & Şimşek, EE. (2020). Yeni doğum yapmış kadınların aile hekimlerinden aldıkları doğum sonu bakım hizmetlerinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 14 (4) , 576-587.
• Roman, LA., Raffo, JE., Strutz, KL., Luo, Z. Johnson, ME., Vander Meulen, P., Henning, S., Baker, D., Titcombe, C., & Meghea, CI. (2022). The Impact of a Population-Based System of Care Intervention on Enhanced Prenatal Care and Service Utilization Among Medicaid-Insured Pregnant Women. American Journal of Preventive Medicine, 62(2), e117−e127.
• Petersen, EE., Davis, NL., Goodman, D., Cox, S., Syverson, C., Seed, K., Shapiro-Mendoza, CK., Callaghan, WM., & Barfield, W. (2019). Racial/ethnic disparities in pregnancy-related deaths—United States, 2007–2016. Morbidity and Mortality Weekly Report, 68, 762–765.
• Sütlü, S. (2021). Burdur’da aile hekimlerinin sunduğu doğum sonu bakım hizmetleri ve ilişkili faktörler. Sted, 30(6), 436-43.
• Temizer, M., & Özgür, S. (2022). Oğuzeli Merkez Aile Sağlığı Merkezine kayıtlı 2014 yılında canlı doğum yapmış annelerin doğum öncesi bakım hizmeti alma durumlarının değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 12(1), 1-10.
• Topaç M., & Bolsoy, N. (2021). Doğum şeklinin kadın cinsel işlevi üzerine etkisinin incelenmesi. Ebelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 45-55.
• Türk, R., & Erkaya, R. (2019). Primipar kadınların doğum sonu cinsel yaşamlarının değerlendirilmesi. Uluslararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi, 15, 144-168.
• Tüzmen, H. (2019). Postpartum dönemde cinsel yaşam kalitesi ve ilişkili faktörler. (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. (2018a) Kadın ve Üreme Sağlığı Daire Başkanlığı. Doğum Sonu Bakım Yönetimi Rehberi. Yayın No: 925 Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. (2018b). Kadın ve Üreme Sağlığı Daire Başkanlığı. Acil Obstetrik Bakım Yönetim Rehberi. Yayın No: 930, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. (2022). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2021 Haber Bülteni. Sayı: 10, 10 Eylül 2022. https://sbsgm.saglik.gov.tr/Eklenti/44131/0/saglik-istatistikleri-yilligi-2021-haber-bultenipdf.pdf
• Walker, KC,. Arbour, MW., & Wika, JC. (2019). Consolidation of guidelines of postpartum care recommendations to address maternal morbidity and mortality. Nursing for Women's Health, 23(6), 508-517.
• Wang, CY., Yee, LM., & Feinglass, JM. (2022). Delivery complications and postpartum hospital use in California. Women's Health Issues, 32(1), 57–6658.
• Woldeyohannes, D., Tekalegn, Y., Sahiledengle, B., Ermias, D., Ejajo, T., & Mwanri L. (2021). Effect of postpartum depression on exclusive breast-feeding practices in sub-Saharan Africa countries: A systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy and Childbirth, 21, 113.
• World Health Organization. (2023). Maternal mortality. (03 March 2023). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/maternal-mortality.
• Yeşilçınar, İ., Acavut, G., & Ulubay, M. (2020). Doğum yapan kadınların obstrüktif defekasyon sendromu ve konstipasyon açısından değerlendirilmesi. Cukurova Medical Journal, 45(3), 807-813.