Pandemi döneminde sağlık okuryazarlığı düzeyi, İstanbul ili örneği: Kesitsel bir çalışma

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 470 - 478, 01.09.2023

Mahmut Talha Uçar Kursad Baydili Esra Çiçek Güven Bektemür

https://doi.org/10.52880/sagakaderg.1296973

Öz

Giriş ve amaç: Sağlık okuryazarlığı, bireylerin sağlık iyilik halini sağlamak, sürdürmek, geliştirmek üzere sağlıkla ilgili bilgileri anlaması, kullanması için bilişsel, sosyal beceri kapasitesidir. Bu çalışmada COVID-19 pandemi döneminde yetişkin bireylerde sağlık okuryazarlık düzeyi ve ilişkili faktörlerin incelenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve yöntem: Araştırmanın evreni: İstanbul’da yaşayan, 18 yaş ve üzeri bireylerdir. Kesitsel tipteki araştırmada 1090 bireye ulaşılmıştır. Veri toplama aracı olarak Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32 (TSOY-32) kullanılmıştır.

Bulgular ve sonuç: Katılımcıların %15,8’i yetersiz, %43,8'i sorunlu-sınırlı, %28,4’ü yeterli, %12'si mükemmel sağlık okuryazarlığı kategorisinde yer almaktadır. Sağlık okuryazarlığı bireylerin bugün ve gelecekteki sağlıklarında belirleyici bir role sahiptir. Toplumun sağlık okuryazarlığının yükseltilmesi için çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalar düşük sağlık okuryazarlığı ile ilişkili durumlara yoğunlaşmalıdır.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, Pandemi, Sağlık okuryazarlığı

Health literacy level in the pandemic period, Istanbul province: A cross-sectional study

Öz

Introduction and Aim: Health literacy is the cognitive and social skill capacity of individuals to understand and use health-related information in order to ensure, maintain and improve health well-being. In this study, it was aimed to examine the level of health literacy and related factors in adult individuals during the COVID-19 pandemic period.

Materials and Methods: The population of the study: Individuals aged 18 and over, living in Istanbul. In the cross-sectional study, 1090 individuals were reached. The Turkish Health Literacy Scale-32 (TSOY-32) was used as a data collection tool. Results: 15.8% of the participants were in the category of inadequate, 43.8% problematic-limited, 28.4% adequate and 12% excellent Health Literacy.

Conclusion: Health literacy has a decisive role in the current and future health of individuals. Efforts should be made to increase the health literacy of the society. These studies should focus on conditions associated with low health literacy.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, Health literacy, Pandemic

Kaynakça

• Abacıgil, F., Harlak, H. ve Okyay, P. (2016). Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği Türkçe uyarlaması. Okyay, P. ve Abacıgil, F. (Ed.) Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması içinde (s. 21-41). Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1025
• Abel, T., & McQueen, D. (2020). Critical health literacy and the COVID-19 crisis. Health promotion international, 35(6), 1612–1613. https://doi.org/10.1093/heapro/daaa040
• Anson O., Paran E., Neumann L., & Chernichovsky D. (1993). Gender differences in health perceptions and their predictors. Social Science & Medicine (1982), 36(4), 419-427. https://doi.org/10.1016/0277-9536(93)90404-R Arber S., & Ginn J. (1995). Gender differences in informal caring. Health and Social Care in the Community, 3(1), 19-31. https://doi.org/10.1111/j.1365-2524.1995.tb00003.x
• Bertakis, K. D., Azari, R., Helms, L. J., Callahan, E. J., & Robbins, J. A. (2000). Gender differences in the utilization of health care services. The Journal of family practice, 49(2), 147–152. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10718692/
• Budak, S., & Özkan, S. (2021 JUNE). An Educational Intervention to Increase Health Literacy Levels of Faculty of Health Sciences Students. Turkish Journal of Health Literacy (JHL), 2(2), 75-80. (Erişim Tarihi: 03.03.2023). http://www.saglikokuryazarligidergisi.com/index.php/soyd/article/view/44
• Gazmararian, J. A., Baker, D. W., Williams, M. V., Parker, R. M., Scott, T. L., Green, D. C., Fehrenbach, S. N., Ren, J., & Koplan, J. P. (1999). Health literacy among Medicare enrollees in a managed care organization. JAMA, 281(6), 545–551. https://doi.org/10.1001/jama.281.6.545
• Ilgaz A. (2021). Bir Aile Sağlığı Merkezi’ne Kayıtlı Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı Seviyesi ve İlişkili Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 8(2): 151-159. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.966349
• Jovic-Vranes, A., Bjegovic-Mikanovic, V., Marinkovic, J., & Kocev, N. (2011). Health literacy in a population of primary health-care patients in Belgrade, Serbia. International journal of public health, 56(2), 201–207. https://doi.org/10.1007/s00038-010-0181-0
• Kickbusch, I., Pelikan, J.M., & Tsouros, F.A. (2013). Health literacy, the solid facts. (Erişim Tarihi: 03.03.2023). https://www.semanticscholar.org/paper/Health-literacy-%3A-the-solid-facts-Kickbusch-Pelikan/55eb927f3fe430dbf9f867514c15d2d48a503143
• Norman, C. D., & Skinner, H. A. (2006). eHealth Literacy: Essential Skills for Consumer Health in a Networked World. Journal of medical Internet research, 8(2), e9. https://doi.org/10.2196/jmir.8.2.e9
• Özdemir S, Algın A, Akça HŞ, Eroğlu SE. (2020). Health Literacy in The Emergency Department: A Cross-sectional Descriptive Study. Eurasian Journal of Emergency Medicine, 19(2):94-7. http://doi.org/10.4274/eajem.galenus.2019.38268
• Park, J. Y., & June, K. J. (2011). Influencing Factors on Functional Health Literacy among the Rural Elderly. Journal of Korean Academy of Community Health Nursing, 22(1), 75–85. http://doi.org/10.12799/jkachn.2011.22.1.75
• Pascall, G., & Won, S.- yeon. (2004). A Confucian war over childcare? Practice and policy in childcare and their implications for understanding the Korean gender regime. Social Policy & Administration, 38(3), 270-289.
• Ratzan S. C. (2001). Health literacy: communication for the public good. Health promotion international, 16(2), 207–214. https://doi.org/10.1093/heapro/16.2.207
• Sezer A. (2012). Sağlık Okuryazarlığının Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları İle İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi
• Sezgin D. (2014) Sağlık Okuryazarlığını Anlamak. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Özel Sayı: 3 (Sağlık İletişimi), 73-92. http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/issue/7383/96659
• Sørensen, K., Pelikan, J. M., Röthlin, F., Ganahl, K., Slonska, Z., Doyle, G., Fullam, J., Kondilis, B., Agrafiotis, D., Uiters, E., Falcon, M., Mensing, M., Tchamov, K., van den Broucke, S., Brand, H., & HLS-EU Consortium (2015). Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). European journal of public health, 25(6), 1053–1058. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckv043
• Sudore, R. L., Mehta, K. M., Simonsick, E. M., Harris, T. B., Newman, A. B., Satterfield, S., Rosano, C., Rooks, R. N., Rubin, S. M., Ayonayon, H. N., & Yaffe, K. (2006). Limited literacy in older people and disparities in health and healthcare access. Journal of the American Geriatrics Society, 54(5), 770–776. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2006.00691.x
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2021). “İşyerlerinde Koronavirüse (COVİD-19) Karşı Alınması Gereken Önlemler”. (Erişim Tarihi: 19.09.2021). https://www.csgb.gov.tr/media/42182/isyerlerinde-koronaviruse-covid-19-karsi-alinmasi-gereken-onlemler.pdf.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2021). “Okullarda COVID-19 Pozitif Vaka Çıkması Durumunda Yapılması Gereken Uygulamalar Rehberi”. (Erişim Tarihi: 04.10.2021). https://www.meb.gov.tr/okullarda-kovid-19-pozitif-vaka-cikmasi-durumunda-yapilmasi-gereken-uygulamalar-rehberi-guncellendi/haber/24210/tr
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2018). “Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ve İlişkili Faktörleri Araştırması”. (Erişim Tarihi: 03.03.2023). https://sggm.saglik.gov.tr/Eklenti/39699/0/soya-rapor-1pdf.pdf
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020). “Günlük COVID-19 Bilgilendirme Platformu”. (Erişim Tarihi: 04.06.2020). https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66116/yayinlar.html
• Thompson R. (2020). Pandemic potential of 2019-nCoV. The Lancet. Infectious diseases, 20(3), 280. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30068-2
• Toçi, E., Burazeri, G., Kamberi, H., Jerliu, N., Sørensen, K., & Brand, H. (2014). Socio-economic correlates of functional health literacy among patients of primary health care in Kosovo. Public health, 128(9), 842–848. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2014.06.009
• TÜİK (2020). “Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2020”. (Erişim Tarihi: 19.09.2021). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2020-33679
• von Wagner, C., Knight, K., Steptoe, A., & Wardle, J. (2007). Functional health literacy and health-promoting behaviour in a national sample of British adults. Journal of epidemiology and community health, 61(12), 1086–1090. https://doi.org/10.1136/jech.2006.053967
• Yakar B, Gömleksiz M, Pirinççi E. (2019). Bir Üniversite Hastanesi Polikliniğine Başvuran Hastaların Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler. Eurasian Journal of Family Medicine, 8(1):27-35. doi:10.33880/ejfm.2019080104
• Yılmaz, S. & Günal, A. M. (2020). Bir Vakıf Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeyi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23 (4) , 547-560 . (Erişim Tarihi: 03.03.2023). https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/58128/837781
• Wang, C., Horby, P. W., Hayden, F. G., & Gao, G. F. (2020). A novel coronavirus outbreak of global health concern. Lancet (London, England), 395(10223), 470–473. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30185-9 WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19. (2020, 11 March). (Erişim Tarihi: 03.03.2023) https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020
• World Health Organization.(‎2022)‎. Health literacy development for the prevention and control of noncommunicable diseases: volume 4: case studies from WHO national health literacy demonstration projects. World Health Organization. Erişim Tarihi: 14.07.2023. https://apps.who.int/iris/handle/10665/364206.
• Wu, J. T., Leung, K., & Leung, G. M. (2020). Nowcasting and forecasting the potential domestic and international spread of the 2019-nCoV outbreak originating in Wuhan, China: a modelling study. Lancet (London, England), 395(10225), 689–697. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30260-9