Hipertansiyon hastalarında ilaç uyum insidansı ve girişimleri: Tezlerin sistematik derlemesi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 422 - 432, 30.09.2024

Seher Çakmak

https://doi.org/10.52880/sagakaderg.1507800

Öz

Giriş ve Amaç: Bu sistematik derleme, Türkiye’de hipertansiyon hastalarında ilaç uyumu insidansı ve ilaç uyumunu arttırmaya yönelik girişimlere dayalı yapılan tıpta uzmanlık tezlerinin sistematik olarak incelemesi amacıyla yapıldı. Gereç ve Yöntem: Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Tez tarama veri tabanında 1 Ocak 2013-1 Ocak 2023 tarihleri arasında yayımlanan "hipertansiyon" ve "ilaç uyumu" anahtar kelimeleri ile toplam 3345 tez çalışmasına ulaşıldı. Başlık ve özetinde anahtar kelimelerin birlikte yer aldığı 51 tez çalışması incelendi ve dokuz tez çalışması sistematik derlemeye dâhil edildi. Derleme bulguları PRISMA kontrol listesine uygun olarak raporlandı. Bulgular: Sistematik derlemeyi oluşturan tezlerin tamamının tıpta uzmanlık tezi olduğu, %88.8’inin tanımlayıcı (tanımlayıcı kesitsel, tanımlayıcı gözlemsel ve tanımlayıcı analitik) tipte yapıldığı ve %77.7’sinde ˝Morisky Antihipertansif İlaç Tedavisine Uyum Ölçeği ̏ kullanıldığı tespit edildi. Araştırmaya alınan tez çalışmalarında hipertansiyon hastalarında ilaca uyum insidansının %19.0 ile %86.02 arasında değiştiği bulundu. Deneysel tipte yapılan tez çalışmasında, antihipertansif ilaç kullanan hastalara günlük hatırlatıcı kısa mesaj gönderildiği ve ilaç uyumunu artırdığı belirlendi. Sonuç: Türkiye’de hipertansiyon hastaları ile yapılan tez çalışmalarında, çalışmaların çoğunun ilaç uyumu insidansını belirlemeye yönelik tanımlayıcı çalışmaları kapsadığı; deneysel tipteki tez çalışmasında, ilaç uyumunu arttırmada günlük hatırlatıcı kısa mesaj gönderiminin kullanıldığı tespit edildi.

Anahtar Kelimeler

Hipertansiyon, İlaç uyumu, Sistematik derleme

Drug compliance incidence and interventions in hypertension patients: A systematic review of theses

Öz

Introduction and Objective: This systematic review was conducted to systematically examine medical specialty theses based on the incidence of medication adherence and interventions to increase medication adherence in hypertension patients in Turkiye. Materials and Methods: A total of 3345 theses were accessed in the Council of Higher Education (CHE) thesis scanning database with the keywords "hypertension" and "medication compliance" published between January 1, 2013 and January 1, 2023. 51 thesis studies containing keywords together in the title and abstract were examined and nine theses studies were included in the systematic review. Review findings were reported in accordance with the PRISMA checklist. Results: It was determined that all of the theses that made up the systematic review were medical specialty theses, 88.8% of them were of descriptive type (descriptive cross-sectional, descriptive observational and descriptive analytical) and 77.7% of them used the "Morisky Antihypertensive Drug Treatment Compliance Scale". In the thesis studies included in the research, it was found that the incidence of medication compliance in hypertension patients varied between 19.0% and 86.02%. In the experimental thesis study, it was determined that daily reminder text messages were sent to patients using antihypertensive medications and it increased medication adherence. Conclusion: In the thesis studies conducted with hypertension patients in Turkey, most of the studies included descriptive studies to determine the incidence of medication compliance; In this experimental thesis study, it was determined that sending daily reminder text messages was used to increase medication compliance.

Anahtar Kelimeler

Hypertension, medication compliance, systematic review

Kaynakça

• Akan, D.D., Çaydam, Ö.D., & Pakyüz, S. Ç. (2020). Hipertansiyon tanısı olan hastalarda bilgi düzeyi ve ilaç tedavisine uyumun değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 23(2):241-249.
• Akça, D., & Yıldız, S.E. (2019). Hipertansiyon hastalarının ilaç tedavisine uyumlarında eğitimin etkisi. Kafkas Journal of Medical Sciences. 9(2):117-124.
• Akoko, B.M., Fon, P.N., Ngu, R.C., & Ngu, K.B. (2017). Knowledge of hypertension and compliance with therapy among hypertensive patients in the bamenda health district of cameroon: A cross-sectional study. Cardiology and Therapy. 6(1):53-67. doi:10.1007/s40119-016-0079-x
• Alsaqabi, Y.S., & Rabbani, U. (2020). Medication adherence and ıts association with quality of life among hypertensive patients attending primary health care centers in Saudi Arabia. Cureus. 12(12):e11853. doi:10.7759/cureus.11853
• Ardıç, N.E.E. (2017). Hipertansif hastaların ilaç kullanım durumlarının değerlendirilmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Trabzon.
• Arslan, D.E., & Akça, N.K. (2020). Kırsal alanda yaşayan hipertansiyon hastalarının ilaç tedavisine uyumları. Bozok Tıp Dergisi. 10(1):55-62.
• Aşiret, G.D., & Okatan, C. (2019). Hipertansiyon hastalarının ilaç uyum düzeyleri ile spirütüel iyi oluşları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Turkish Journal of Cardiovascular Nursing. 10(23):122-128.
• Aydoğdu, S., Güler, K., Bayram, F., Altun, B., Derici, Ü., Abacı, A., Tükek, T., Sabuncu, T., Arıcı, M., Erdem, Y., Özin, B., Şahin, İ., Ertürk, Ş., Bitigen, A., & Tokgözoğlu, L. (2019). Türk hipertansiyon uzlaşı raporu 2019. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi. 47(6): 535-546.
• Bakan, G., & İnci, F.H. (2021). Hipertansiyonlu hastalarda tedavi uyumu ve sağlık okuryazarlığı. Turkish Journal of Cardiovascular Nursing. 12(28):81-87.
• Conn, V.S., Ruppar, T.M., Chase, J.A.D., Enriquez, M., & Cooper, P.S. (2015). Interventions to improve medication adherence in hypertensive patients: Systematic Review and Meta-analysis. Current Hypertension Reports. 17(12):1-15. doi:10.1007/s11906-015-0606-5
• Corrao, G., Parodi, A., Nicotra, F., Zambon, A., Merlino, L., Cesana, G., & Mancia, G. (2011). Better compliance to antihypertensive medications reduces cardiovascular risk. Journal of Hypertension. 29(3):610-618.
• Çalışkan, O. (2018). Bir eğitim aile sağlığı merkezinde hipertansiyonlu hastaların ilaç tedavilerine uyum düzeyleri. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İzmir.
• Çevik, C., Güneş, S., Dersuneli, Ç., Erikçi, İ., Taş, B., Küçük, M.G., Çakır, E.A., Gökalp, M., Kahraman, M., Bişgin, E., Çalışkan, M., Avcı, H., Eser, E. (2018). Balıkesir’de iki aile sağlığı merkezi bölgesinde yaşayan elli yaş üstü kadınlarda hipertansiyon sıklığı ve hipertansiyon ilaç uyumu. Sağlık ve Toplum. 28(3):58-62.
• Çolak, Kurttaş, P. (2020) Birinci basamağa başvuran hipertansif hastaların ilaç tedavisi ve diyet uyumunun değerlendirilmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Emre, N., Edirne, T., Özşahin, A., Çoban, N., & Yanık, A. (2020). Hipertansiyon hastalarında ilaç tedavisine uyumun yaşam kalitesi ve sağlık algısıyla ilişkisi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 14(3):436-442.
• Gavrilova, A., Bandere, D., Logviss, K., Šmits, D., & Urtāne, I. (2021). Adherence level to arterial hypertension treatment: A Cross-Sectional patient survey and retrospective analysis of the NHS prescription database. Healthcare. 9(8):1085. doi:10.3390/healthcare9081085
• Gehi, A., Haas, D., Pipkin, S., & Whooley, M.A. (2005). Depression and medication adherence in outpatients with coronary heart disease. Archives of Internal Medicine. 165(21): 2508. doi:10.1001/archinte.165.21.2508 Guerrero-García, C., & Rubio-Guerra, A.F. (2018). Combination therapy in the treatment of hypertension. Drugs Context. 7: 212531. doi:10.7573/dic.212531
• Gürdoğan, M., & Gürdoğan, E.P. (2019). Hipertansiyon hastalarında tedaviye uyum ve ilişkili faktörler. MN Kardiyoloji. 26(3):147-153.
• Hamrahian, S.M., Maarouf, O.H., & Fülöp, T.A. (2022) A critical review of medication adherence in hypertension: Barriers and facilitators clinicians should consider. Patient Prefer Adherence. 16:2749–2757. doi: 10.2147/PPA.S368784.
• Hedegaard, U., Kjeldsen, L. J., Pottegård, A., Henriksen, J. E., Lambrechtsen, J., Hangaard, J., & Hallas, J. (2015) Improving medication adherence in patients with hypertension: A randomized trial. The American Journal of Medicine. 128(12):1351-1361.
• Jankowska-Polańska, B., Uchmanowicz, I., Dudek, K., & Mazur, G. (2016) Relationship between patients’ knowledge and medication adherence among patients with hypertension. Patient Preference and Adherence. 10:2437-2447.
• Kankaya, H., Özer, S., Korkmaz, M., Karabulut, Ö., & Kurt, E. (2017) Hipertansif hastalarda ilaç tedavisine uyum öz-etkililiği. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 33(3):1-10.
• Kim, E.Y., Han, H.R., Jeong, S., Kim, K.B., Park, H., Kang, E., Shin, H.S., Kim, M.T. (2007) Does knowledge matter?: Intentional medication nonadherence among middle-aged korean americans with high blood pressure. Journal of Cardiovascular Nursing, 22(5), 397-404. doi:10.1097/01.JCN.0000287038.23186.bd
• Kimani, S., Mirie, W., Chege, M., Okube, O.T., & Muniu, S. (2019) Association of lifestyle modification and pharmacological adherence on blood pressure control among patients with hypertension at Kenyatta National Hospital, Kenya: a cross-sectional study. BMJ Open. 9(1):e023995. doi:10.1136/bmjopen-2018-023995.
• Koçaş, S. (2017) Hipertansiyon hastalarında sosyo-demografik özellikler, yaşam kalitesi indeksi (SF36) ile morisky ilaç uyum indeksi arasındaki ilişki. (Uzmanlık Tezi), Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
• Korkmaz, E. (2019). Hipertansiyon hastalarında yaşam tarzı değişikliği ve ilaç uyumunun değerlendirilmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi), Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
• Korkmaz, S. (2021). Hipertansiyon hastalarında tedavi başarısını etkileyen faktörlerin incelenmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Ankara.
• Mahmood, S., Jalal, Z., Hadi, M.A., Orooj, H., & Shah, K.U. (2020) Non-adherence to prescribed antihypertensives in primary, secondary and tertiary healthcare settings in Islamabad, Pakistan: a cross-sectional study. Patient Prefer Adherence. 14(14):73-85.
• Mancia, G., Rea, F., Corrao, G., & Grassi, G. (2019). Two-drug combinations as first-step antihypertensive treatment. Circulation Research. 124(7):1113-1123.
• Mert, H., Özçakar, N., & Kuruoğlu, E. (2011). A multidisciplinary special study module research: treatment compliance of patients with hypertension. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 15(1):7-12.
• Mills, K.T., Stefanescu, A., & He, J. (2020). The global epidemiology of hypertension. Nature Reviews Nephrology, 16(4), 223-237. doi:10.1038/s41581-019-0244-2.
• Najjuma, J.N., Brennaman, L., Nabirye, R.C., Ssedyabane, F., Maling, S., Bajunirwe, F., & Muhindo, R. (2020). Adherence to antihypertensive medication: An interview analysis of southwest ugandan patients' perspectives. Annals of Global Health. 86(1):58. doi:10.5334/aogh.2904
• Nielsen, J.Ø., Shrestha, A., Neupane, D., & Kallestrup, P. (2017). Non-adherence to anti-hypertensive medication in low-and middle-income countries: a systematic review and meta-analysis of 92443 subjects. Journal of Human Hypertension. 31(1):14-21.
• Oğuz, S., Yanmış, S., Yılmaz, B., & Atman, R. (2019). Hipertansiyon hastalarının ilaç ve diyet tedavisine uyum düzeyleri. Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi, 10(21), 1-7.
• Paczkowska A, Hoffmann K, Kus K, Kopciuch D, Zaprutko T, Ratajczak, P., Michalak, M., Nowakowska, E., & Bryl, W. (2021) Impact of patient knowledge on hypertension treatment adherence and efficacy: A single-centre study in Poland. International Journal of Medical Sciences. 18(3):852-860. doi:10.7150/ijms.48139.
• Page, M.J., McKenzie, J.E., Bossuyt, P.M., Boutron, I., Hoffmann, T.C., Mulrow, C.D., Shamseer, L., Tetzlaff, J.M., Akl, E.A., Brennan, S.E., Chou, R., Glanville, J., Grimshaw, J.M., Hróbjartsson, A., Lalu, M.M., Li, T., Loder, E.W., Mayo-Wilson, E., McDanold, S.,…Moher, D. (2021) The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. BMJ, 88, 105906.
• Santschi, V., Rodondi, N., Bugnon, O., & Burnier, M. (2008) Impact of electronic monitoring of drug adherence on blood pressure control in primary care: a cluster 12-month randomised controlled study. European Journal of Internal Medicine. 19(6):427-434.
• Sarkodie, E., Kwame, Afriyie, D., Hutton-Nyameaye, A., & Amponsah, S.K. (2020) Adherence to drug therapy among hypertensive patients attending two district hospitals in Ghana. African Health Sciences. 20(3):1355-1367. doi:10.4314/ahs.v20i3.42
• Süer, E. (2018) Aile hekimliği polikliniğine başvuran hipertansiyon hastalarının hastalıkları ile ilgili bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi), Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, N.Ş. (2014) Hipertansiyon yönetiminde hasta uyumu ve hastaların sağlık anlayışlarına yönelik bir girişimin uyum üzerine etkisi. (Uzmanlık Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aydın.
• Şeker, S. (2018) Hipertansiyon hastalarında hatırlatıcı kısa mesaj göndermenin ilaç uyumu üzerine etkisi. (Uzmanlık Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Şengül, Ş., Akpolat, T., Erdem, Y., Derici, U., Arici, M., Sindel, S., Karatan, O., Turgan, C., Hasanoğlu, E., Caglar, S., & Erturk, S. (2016). Changes in hypertension prevalence, awareness, treatment, and control rates in Turkey from 2003 to 2012. Journal of Hypertension, 34(6), 1208-1217.
• Tacconelli, E. (2010) Systematic reviews: CRD's guidance for undertaking reviews in health care. The Lancet Infectious Diseases, 10(4), 226.
• Uchmanowicz, B., Chudiak, A., Uchmanowicz, I., Rosińczuk, J., & Froelicher, E.S. (2018) Factors influencing adherence to treatment in older adults with hypertension. Clinical Interventions in Aging, 13, 2425-2441. doi:10.2147/CIA.S182881
• Van Der Laan, D.M., Elders, P.J.M., Boons, C.C.L.M., Beckeringh, J.J., Nijpels, G., & Hugtenburg, J.G. (2017) Factors associated with antihypertensive medication non-adherence: a systematic review. Journal of Human Hypertension, 31(11), 687-694. doi:10.1038/jhh.2017.48
• Vrijens, B., Vincze, G., Kristanto, P., Urquhart, J., Burnier, M. (2008) Adherence to prescribed antihypertensive drug treatments: longitudinal study of electronically compiled dosing histories. BMJ, 336(7653), 1114-1117. doi:10.1136/bmj.39553.670231.25
• Yiannakopoulou, E., Papadopulos, J.S., Cokkinos, D.V., Mountokalakis, T.D. (2005) Adherence to antihypertensive treatment: a critical factor for blood pressure control. European Journal of Preventive Cardiology, 12(3), 243-249. doi:10.1097/00149831-200506000-00010.
• Zhou, B., Danaei, G., Stevens, G.A., Bixby, H., Taddei, C., Carrillo-Larco, R.M., Solomon, B., Riley, LM., Di Cesare, M., Iurilli, MLC., Rodriguez-Martinez, A., Zhu, A., Hajifathalian, K., Amuzu, A., Banegas, JR., Bennett, J., Cameron, C., Cho, Y., Clarke, J.,…Ezzati, M. et al. (2019) Long-term and recent trends in hypertension awareness, treatment, and control in 12 high-income countries: an analysis of 123 nationally representative surveys. The Lancet, 394(10199), 639-651. doi:10.1016/s0140-6736(19)31145-6