Hemşirelerin afet yönetimine ilişkin uygulama becerileri algısı ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirliği çalışması

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 240 - 252, 30.06.2025

Sezer Avcı , Neşe Ataman Bor , Betül Kaplan , Nuriye Nesrin İpekçi , Tülay Ortabağ

Öz

Giriş ve amaç: Ülkemizde oldukça sık görülen afetlerin yönetiminde hemşireler en büyük paya sahiptir. Bu çalışmada Hemşirelerin Afet Yönetimine İlişkin Uygulama Becerileri Algısı Ölçeği’nin (HAYİÖ) geçerlik ve güvenirliğini yapmak amacıyla yapıldı.
Gereç ve yöntem: Araştırmanın örneklemini 300 hemşire oluşturmaktadır. Araştırmada, hemşirelere anket formu ile Putra ve arkadaşları (2011) tarafından geliştirilen Public Health Nurses’ Perceived Ability to Practices Regarding Disaster Management Questionnaire Ölçeği kullanıldı. Ölçeğin güvenirliği çeşitli yöntemlerle değerlendirildi. Madde toplam puan korelasyonu, iç tutarlılık (Cronbach alfa), test tekrar test ve alt-üst %27’lik ayrım yöntemleri uygulandı. Test tekrar test için sınıf içi korelasyon ve pearson korelasyon analizi uygulandı. Yapı geçerliliği için Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) kullanıldı. HAYİÖ, 15 sorudan oluşmakta olup 5’li likert tipindedir.
Bulgular ve sonuç: Ölçeğin tamamı için Cronbach alfa güvenilirlik katsayısı 0.95, test-tekrar test güvenilirliği ise 0.959 olarak hesaplanmıştır. İlk ve ikinci ölçümler arasındaki ilişki, yüksek düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı şekilde pozitif bir korelasyon (r=0.769, p<0.001) göstermektedir. Ölçeğin Türkçe versiyonu, Türk hemşirelerin afet yönetimine ilişkin uygulama becerileri algısını ölçmede etkili bir araç olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet yönetimi , Beceri , Hemşireler , Uygulama

Etik Beyan

Araştırma verileri toplanmadan önce Helsinki Deklarasyonu ilkeleri doğrultusunda bir üniversitenin 27.12.2021 tarihli ve 2021/043 sayılı Sağlık Bilimleri Girişimsel Olmayan Etik Kurulu’ndan etik onay izni alındı. Ayrıca araştırmanın yapıldığı hastaneden de yazılı izin alındı. HAYİÖ’nin Türkçe geçerlik ve güvenilirlik çalışmasının yapılabilmesi için Ardia Putra’dan da e-mail yoluyla izin alındı. Araştırmaya katılan hemşirelerden hem yazılı hem de sözlü onamları alındı.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

No

Teşekkür

yok

Turkish validity and reliability study of the nurses’ perception of practice skills regarding disaster management scale

Öz

Introduction and purpose: Nurses have the biggest share in the management of disasters that are quite common in our country. This study was conducted to determine the validity and reliability of the Nurses' Perception of Practical Skills for Disaster Management Scale. Materials and methods: The sample of the research consists of 300 nurses. In the research, a questionnaire form was used for the nurses and the Public Health Nurses’ Perceived Ability to Practices Regarding Disaster Management Questionnaire Scale developed by Putra et al. (2011). The reliability of the scale was evaluated by various methods. Item total score correlation, internal consistency (Cronbach alpha), test-retest and lower-upper 27% discrimination methods were applied. Intraclass correlation and Pearson correlation analysis were applied for test-retest. Explanatory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were used for construct validity. HAYİÖ consists of 15 questions and is a 5-point Likert type.
Results and conclusion: The Cronbach's alpha reliability coefficient for the overall scale was calculated as 0.95, with a retest reliability of 0.959. A strong, positive, and statistically significant correlation was found between the first and second measurements of the scale (r=0.769, p<0.001). The Turkish version of the scale shows that it is an effective tool in measuring Turkish nurses' perception of practical skills regarding disaster management.

Anahtar Kelimeler

Disaster management , Skill , Nurses , Practice

Proje Numarası

No

Kaynakça

• Aksoy, S. D., Dutucu, N., Özdilek, R., Bektaş, H. A., & Keçeci, A. (2019). Gebelik Stresi Değerlendirme Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 11-15.
• Al Harthi, M., Al Thobaity, A., Al Ahmari, W., & Almalki, M. (2020). Challenges for nurses in disaster management: a scoping review. Risk Management and Healthcare Policy, 13, 2627-2634.
• Al Khalaileh, M. A., Bond, E., & Alasad, J. A. (2012). Jordanian nurses’ perceptions of their preparedness for disaster management. International Emergency Nursing, 20(1), 14-23.
• Arsham, H., Lovric, M. (2011). Bartlett’s Test. In M. Lovric (Ed.), International encyclopedia of statistical science (pp. 87-88). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg.
• Baack, S., Alfred, D. (2013). Nurses’ preparedness and perceived competence in managing disasters. Journal of Nursing Scholarship, 45(3), 281-287.
• Baykul, Y. (2015). Eğitimde ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483.
• Büyüköztürk, Ş. (2003). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Pegem A Yayıncılık, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem A Yayıncılık, Ankara.
• Çokluk, Ö., Şekerioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları, Pegem Akademi, Ayrıntı Maatbaası, Ankara.197, 207.
• Deni̇z, Z. (2007). Psikolojik ölçme aracı uyarlama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(1), 1-16.
• George, D., Mallery, P. (2021). IBM SPSS statistics 27 step by step: A simple guide and reference (17. bs.). New York: Routledge.
• Hambleton, R., Patsula, L. (1999). Increasing the validity of adapted tests: Myths to be avoided and guidelines for improving test adaptation practices. Journal of Applied Testing Technology, 1, 1-12.
• ICN (International Council of Nurses). (2019). ICN Framework of Disaster Nursing Competencies. https://www.icn.ch
• ICN (International Council of Nurses). (2009). ICN Framework of Disaster Nursing Competencies. https://www.icn.ch
• Jonhson, B. & Christensen, L. (2014). Educational Research: Quantitative, Qualitative, and Mixed Approaches. SAGE Publication, Inc., California.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS 23 and AMOS 23 Applied Statistical Analysis. Nobel Akademi Publishing, Ankara.
• Karakoç, F. Y., Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 13(40), 39-49.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach’ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47.
• Koo, T. K., Li, M. Y. (2016). A guideline of selecting and reporting intraclass correlation coefficients for reliability research. Journal of Chiropractic Medicine, 15(2), 155-163.
• Koyuncu, İ., & Kılıç, A. F. (2019). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanımı: Bir doküman incelemesi. Eğitim ve Bilim, 44(198), 361-388.
• Liljequist, D., Elfving, B., & Skavberg Roaldsen, K. (2019). Intraclass correlation – A discussion and demonstration of basic features. PLOS ONE, 14(7), e0219854.
• Lin, C. H., Tzeng, W. C., Chiang, L. C., Lee, M. S., & Chiang, S. L. (2023). Determinants of nurses’ readiness for disaster response: A cross-sectional study. Heliyon, 9(10), e20579.
• Loke, A. Y., Fung, O. W. M. (2014). Nurses’ competencies in disaster nursing: Implications for curriculum development and public health. International Journal of Environmental Research and Public Health, 11(3), 3289-3303.
• Mehta, S., Bastero-Caballero, R. F., Sun, Y., Zhu, R., Murphy, D. K., Hardas, B., & Koch, G. (2018). Performance of intraclass correlation coefficient (ICC) as a reliability index under various distributions in scale reliability studies. Statistics in Medicine, 37(18), 2734-2752.
• Naja, T., Mohammad, J., Haghani, H., & Javadi, N. (2019). Effect of education using the virtual social network on the knowledge and attitude of emergency nurses of disaster preparedness: A quasi-experiment study. Nurse Education Today, 73, 88-93.
• Özdamar, K. (2016). Ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Nisan Kitabevi Yayınları.
• Pourvakhshoori, N., Norouzi, K., Ahmadi, F., Hosseini, M., & Khankeh, H. (2017). Nursing in disasters: A review of existing models. International Emergency Nursing, 31, 58-63.
• Putra, A., Petpichetchian, W., & Maneewat, K. (2011). Perceived ability to practice in disaster management among public health nurses in Aceh, Indonesia. Nurse Media Journal of Nursing, 1(2), 169-186.
• Said, N. B., Chiang, V. C. (2020). The knowledge, skill competencies, and psychological preparedness of nurses for disasters: A systematic review. International Emergency Nursing, 48, 100806.
• Sarıtepeci, M. (2018). Beklenti-değer teorisini temel alan başarı motivasyonu ölçeğini uyarlama çalışması. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(1), 28-40.
• Soltani Goki, F., Farahmandnia, H., Sabzi, A., Taskiran Eskici, G., & Farokhzadian, J. (2023). Iranian nurses’ perceptions of core competencies required for disaster risk management. BMC Emergency Medicine, 23(1), 84.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Şimşek, Ö. F. (2020). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları.
• Tavşancıl, E. (2019). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tzeng, W. C., Feng, H. P., Cheng, W. T., Lin, C. H., Chiang, L. C., Pai, L., & Lee, C. L. (2016). Readiness of hospital nurses for disaster responses in Taiwan: a cross-sectional study. Nurse Education Today, 47, 37-42.
• Ulupinar, S. (2022). Atletik performans ölçümlerinde test–tekrar Test güvenirliği analizleri. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 738-747.
• Weir, J. P. (2005). Quantifying test-retest reliability using the intraclass correlation coefficient and the SEM. The Journal of Strength and Conditioning Research, 19(1), 231.
• WHO (2021). Guidance on Research Methods for Health Emergency and Disaster Risk Management. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/345591/9789240032286-eng.pdf
• Wisniewski, R., Dennik-Champion, G., & Peltier, J. W. (2004). Emergency preparedness competencies: assessing nurses’ educational needs. JONA: The Journal of Nursing Administration, 34(10), 475-480.
• Worthington, R. L. & Whittaker, T. A. (2006). Scale development research: A content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806-838.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yılmaz, S. K., Eski̇ci̇, G. (2021). Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-Kısa Form ve Dijital Sağlıklı Diyet Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6 (3), 19-25.
• Zhang, J., Yang, L., Cao, X., Ren, Y., Han, X., Zang, S., Cai, F., Xu, L., Qin, L., Zhang, P., & Cheng, Y. (2023). Assessment of disaster preparedness and related impact factors among emergency nurses in tertiary hospitals: descriptive cross-sectional study from Henan Province of China. Frontiers in Public Health, 11, 1093959.