Türkiye’de Farklı Hastane Türleri ve Ödeyiciler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Bir Derleme Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3, 505 - 514, 30.09.2025

Berfin Kesiroğlu , Ahmet Genc

Öz

Bu derleme çalışması, sağlık sisteminin verimliliği, erişilebilirliği ve mali sürdürülebilirliği üzerindeki rollerine odaklanarak Türkiye'deki farklı hastane türleri ve ödeyiciler arasındaki karmaşık ilişkiyi incelemektedir. Anayasa ile güvence altına alınmış temel haklardan birisi de sağlık hizmeti alma hakkıdır. Arz tarafında hakkaniyetli hizmet sunumunu sağlamak için ise sağlam finansman modelleri gerekir. Hastane-ödeyici etkileşimi, sağlık hizmetlerinin kalitesi, maliyeti ve erişilebilirliği üzerinde doğrudan etkili olmaktadır. Bu çalışma, mülkiyet, hizmet türü ve diğer kriterlere dayalı hastane sınıflandırmalarının yanı sıra devlet kurumları, özel sigorta şirketleri ve cepten ödemeler de dahil olmak üzere çeşitli ödeyicilerin rollerini incelemektedir. Ayrıca, hastane-ödeyici dinamikleri çerçevesinde fiyatlandırma stratejileri, maliyet yönetimi teknikleri, Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Teşhis İlişkili Gruplar gibi hükümet politikalarının da etkileri araştırılmıştır. Bulgular, hastaneler ve ödeyiciler arasındaki etkili işbirliğinin, kaynak tahsisi ve sağlık sistemi performansı üzerinde etkileri olan hizmet kalitesi ve maliyet kontrolünü dengelemek için çok önemli olduğunu vurgulamaktadır. Çalışma, Türkiye'de sağlık hizmeti sunumunu ve finansal sürdürülebilirliği geliştirmek için bu ilişkilerin sürekli olarak değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi gerektiğinin altını çizmektedir.

Anahtar Kelimeler

sağlık finansmanı , hastane türleri , ödeyiciler , sigorta , maliyet yönetimi

An Examination of the Relationship Between Different Types of Hospitals and Payers in Türkiye: A Review Study

Öz

This review examines the complex relationship between different types of hospitals and payers in Turkiye, focusing on their role in the efficiency, accessibility and financial sustainability of the health system. One of the fundamental rights guaranteed by the Constitution is the right to health care. Ensuring equitable service delivery on the supply side requires sound financing models. The hospital-payer interaction has a direct impact on the quality, cost and accessibility of health services. This paper examines hospital classifications based on ownership, type of service and other criteria, as well as the roles of various payers, including government agencies, private insurance companies and out-of-pocket payments. It also explores the effects of pricing strategies, cost management techniques, and government policies such as the Health Transformation Program and Diagnosis Related Groups on hospital-payer dynamics. The findings emphasize that effective collaboration between hospitals and payers is crucial for balancing service quality and cost control, which have implications for resource allocation and health system performance. The study underlines that these relationships need to be continuously assessed and improved in order to enhance health service delivery and financial sustainability in Turkiye.

Anahtar Kelimeler

health financing , hospital types , payers , insurance , cost management

Kaynakça

• Acar, O. (2018). Sağlıkta Dönüşüm Programı Sonrası Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı; Isparta İli Üzerinden Nitel Bir Analiz. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 705-722.
• Ağırbaş, İ. (2019). Hastane Yönetimi ve Organizasyon. İ. Ağırbaş. içinde Ankara: Siyasal Kitabevi. Akman, E., & Kopuz, K. (2021). Katastrofik Sağlık Harcamalarında Koruyucu Sağlık Hizmetlerinin Rolü. Journal of Healthcare Management And Leadership, 1, 1-14.
• Akyürek, Ç. E. (2012). Sağlıkta Bir Geri Ödeme Yöntemi Olarak Global Bütçe ve Türkiye. Sosyal Güvenlik Dergisi , 125.
• Aldur, V. E. (2008). Performans Değerlendirmede Kurumsal Karne Modeli ve Bir Hizmet İşletmesinde Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi) Selçuk üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, 1-132.
• Alkan, H. (2001). İşletme Başarısında Maliyet Yönetiminin Rolü ve Maliyet Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(2), 177-192.
• Alpugan, O. (1984). Sağlık Hizmetlerinin Ekonomik Açıdan İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 133.
• Altan, A. (2003). Hastane Yapıları. (Yüksek Lisans Tezi) Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, 1-166.
• Altay, A. (2007). Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Yeni Açılımlar ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi, 33-58.
• Alu, A. (2017). Sağlığın Temel Kavramları. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(2), 32-41.
• Arık, Ö., & İleri, Y. Y. (2016). Sağlık Hizmetlerinin Finansmanında Türkiye'de Yeni Yaklaşım; Teşhis İlişkili Gruplar (TİG). Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2), 45-50.
• Aslan, Ö. F. (2023). Sosyal Sorunlar (Teoriler, Politikalar, Uygulamalar). P. YILIK içinde, Hastanelerin Tanımı, İşlevi ve Sınıflandırılması (s. 131-141). Efeakademi Yayınları.
• Ata, A. (2017, 11 20). Sağlığın Temel Kavramları. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1.2:(4).
• Atalay, G. E. (2000). Devlet ve SSK Hastaneleri'ndeki Faaliyetlerin İncelenmesi ve Bir Araştırma. (Doktora Tezi) İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Fakültesi, 1-160.
• Ataman, G., & Kurşunluoğlu Yarimoğlu, E. (2018). Hastane Türlerine Göre Hasta Memnuniyeti ve Hastane Seçimini Etkileyen Unsurlar. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 273-288.
• Atasever, M. (2021). Sağlık Kurumları İşletmeciliği ve Hastane Yönetimi. Akademisyen Yayınevi.
• Aydemir, İ., & Ağırbaş, İ. (2017). Sağlık Kurumlarına Yapılan Geri Ödeme Yöntemleri: Teşhis İlişkili Gruplar. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(1), 49-67.
• Başol, E., & Işık, A. (2015). Türkiye'de Sağlık Politikalarında Güncel Gelişmeler: Sağlıkta Dönüşüm Programından Günümüze Bazı Değerlendirme ve Öneriler. International Anatolia Academic Online Journal/Social Science Journal, 1-26.
• Beyatlı, H. Z. (2021). Hastane ve Sağlık İşletmeleri İle İlgili Temel Bilgiler. H. Z. Beyatlı içinde, Hastane ve Sağlık İşletmeleri Yönetimi (s. 17-20). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bolukçu, F. (2020). Türkiye Sosyal Güvenlik Harcamalarının Kapsamı ve Finansman Yapısı. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 11-27.
• Bülbül, D. (2016). Sağlık Harcamalarının Kamu Tarafından Finansmanında Ortaya Çıkan Sorunlara Alternatif Bir Çözüm Önerisi. Vergi Sorunları Dergisi, 116-125.
• Canatan Gençer, C., & v.d. (2021). Koruyucu Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Sosyal Hizmet Mesleğinin Önemi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(3), 1125-1142.
• Ceran, Y., & Özdemir, Ş. (2013). Sağlık İşletmelerinde Paket İşlem Fiyat Uygulamasının Hedef Maliyetleme Yöntemi ve Stratejik Pazarlama Muhasebesi Açısından Değerlendirilmesi ve Özel X Diyaliz Merkezinde Bir Uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 450-478.
• Çalışkan, Z. (2009). Sağlık Hizmetlerinde Önceliklerin Belirlenmesinde Ekonomik Değerlendirme Yöntemi Olarak Maliyet-Etkililik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Birimler Fakültesi Dergisi, 312-313.
• Çelikay, F., & Gümüş, E. (tarih yok). Türkiye'de Sağlık Hizmetleri ve Finansmanı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 177-216.
• Dağlı, M. (2019). Stratejik Maliyet Yönetiminin Kurumsal Rekabet Gücü Üzerindeki Yansımaları: Sağlık Sektöründe Bir Model Geliştirme. (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, 1-141.
• Davenport, T., & Kalakota, R. (2019). The Potenial For Artificial Intelligence In Healthcare. Future Healthcare Journal, 94-98.
• Dehghan, H., & al., e. (2019). Value Engineering in Health Care: Part I. Basics and Methods. Internal Medicine and Medical Investigation Journal, 4(2), 1-5.
• Demirci, B. (2015). Sağlık Hizmetlerinde Dönüşüm: Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) Nasıl Bir Sistem Getiriyor? Akdeniz İİBF Dergisi, 122-135.
• Demirel, G. (2020). Sağlık Hizmetlerinde Geri Ödeme Yöntemleri. Selçuk Sağlık Dergisi, 1(2), 96-117.
• Doğan, S., & Çakıcı, C. (2016). Faaliyet Tabanlı Maliyet Yöntemi ve Bir Uygulama. Global Journal of Economics and Business Studie, 5(10), 38-51.
• Egici, M. T. (2024). Ülkemizde Koruyucu Sağlık Hizmetlerine Bakış. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi(65), 66-71.
• Emiroğlu, A. (2016). Yalın Üretim ve Tam Zamanlı Envanter Yönetim Stratejisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 72-85.
• Erol, S. I. (2019). Sosyal Güvenlik Sistemi: Sosyal Sigorta, Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmet Bileşenleri Bağlamında. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(23), 1-14.
• Erumut, M. C. (2014). Türkiye İçin Alternatfi Sağlık Finansman Önerisi: İki Sütunlu Sistem. Sosyal Güvence Dergisi(5), 93-126.
• Fişek, N. (1982). Türk Tabipler Birliği. Türk Tabipler Birliği:
• https://www.ttb.org.tr/n_fisek/kitap_1/33.html#:~:text=D%C3%BCnya%20Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20%C3%96rg%C3%BCt%C3%BC%20anayasas%C4%B1nda%20sa%C4%9Fl%C4%B1k,ve%20a%C3%A7%C4%B1klanmas%C4%B1%20gereken%20bir%20kavramd%C4%B1r. adresinden alınmıştır
• Gapenski, L. (2005). Healthcare Finance: An ıntroduction to Accounting and Financial Management. Aupha Press: 3rd edition.
• Gazete, R. (1983, 01 13). Mevzuat.gov. Mevzuat: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=85319&MevzuatTur=3&MevzuatTertip=5 adresinden alınmıştır
• Gökkaya, D., & Erdem, R. (2017). Sağlık Hizmetleri Kullanımına Etki Eden Faktörlerin Hastalık Şiddeti Algısıyla Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 149-184.
• İ. F. Doğan, Bakan, İ., & Hayva, S. (2017). Effect of Competition Strategies on the Quality in the Hospitals- Main Players of Health Sector. Electronic Journal of Social Sciences, 817-835. İstanbulluoğlu, H., Güleç, M., & Oğur, R. (2010). Sağlık Hizmetlerinin Finansman Yöntemleri. Dirim Tıp Gazetesii, 86-99.
• Işıkçelik, F., & Öztürk, N. (2019). Sağlık Hizmetlerinde Geri Ödeme Yöntemlerinden Teşhis İlişkili Gruplar. Sosyal Güvenlik Dergisi, 9(2), 431-448.
• Kara, F. (2023). Hastane İşletmelerinde Maliyet Analizi: Zamana Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi İle Bir Üniversite Hastanesinde Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi) Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, 1-153.
• Karahan, A., & Özgür, E. (2009). Stratejik Yönetim Modeli Olarak Kurumsal Karnenin Uygulanabilirliği. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 59-81.
• Karakullukçu, E. (2016). Artvin Kamu Hastanelerinde Çalışan Yöneticilerin İleri Maliyet Yönetimi Yaklaşımları Konusundaki Algılarının Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Avrasya üniversitesi,Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Kurumları İşletmeciliği ve Yöneticiliği Anabilim Dalı, 1-96.
• Kavuncubaşı, Ş. (2000). Hastane ve Sağlık Kurumları Yöneimi. Siyasal Kitabevi.
• Kaya, Ş. D., & Tekpınar, L. (2021). Sağlık, Sağlık Hizmetlerinin Özellikleri ve Sınıflandırılması. Ş. D. Kaya içinde, Sağlık Hizmetleri Yönetimi (s. 46). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kepçe, N. (2022). Maliyet Yönetimi. Tübitak Bilim ve Toplum Başkanlığı Popüler Bilim Yayınları : https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/maliyet_yonetimi?utm_source=chatgpt.com adresinden alınmıştır
• Metin, B. (2017). Sağlık Hakkı. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 46.
• Milojevic, S., & al., e. (2024). Cost Management of Healthcare Organizations for Financial Sustainability. Scientific Article, 27(105), 47-58.
• Orhaner, E. (2000). Türkiye'de Sağlık Sigortası. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Otlu, F., & Karaca, S. (2005). Maliyet Yönetimi ve Yaşam Seyri Maliyet Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 10(2), 245-270.
• Özmen, Z. (2017). Avrupa'da Sosyal Güvenlik Sisteminin Finansmanı: Farklı Refah DEvletleri Üzerine Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 600-620.
• Sayar, B., & Ağırbaş, İ. (2023). Sağlık Hizmetleri Finansmanı ve Geri Ödeme Yöntemleri: Teşhis İlişkili Gruplar Uygulama Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 306-314.
• Söyler, S. (2023). Modern Sağlık Yönetiminde Temel Konular. C. Teker içinde, Sağlık Hizmetlerinde Maliyet Yönetimi ve Güncel Gelişmeler (s. 39-56). Mersin: Eğitim Yayınevi.
• Şantaş, F., & Çıraklı, Ü. (2019). Sağlık Hizmetlerinin Finansman ve Geri Ödenme Yöntemleri: Türkiye'de Mevcut Durum. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 12-20.
• Şengül, H., & Bulut, A. (2019). Sağlık Hizmetlerinde Ödeme Mekanizmaları ve Teşhis İle İlgili Gruplar. ESTUDAM Public Health Journal, 196-209. Tankül, M. (2024). Sağlık Hizmetleri Yöneimi. Karabük Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Ders Notu, 1-15.
• Tapan, B., Alıcı, S., Yıldırım, N., & Gayef, A. (2015). Özel Sağlık Sigorta Şirketlerinin Genel Sağlık Sigortasının Sürdürülebilirliği İçin Tamamlayıcı Sağlık Sigortasının Gerekliliği Konusundaki Görüşlerin Değerlendirilmesi. FNG Bilim Tıp Dergisi, 77-86.
• Tarcan, M. (2007). Hastane Sektöründe Kaynak Akışı: Hastane Ödeme Yöntemleri (Mekanizmaları). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 169-189.
• Tatar, M. (2011). Sağlık Hizmetlerinin Finansman Modelleri: Sosyal Sağlık Sigortasının Türkiye'de Gelişimi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 103-133.
• Tezcan, S., Altunta, K., & Yeşildal, N. (1999). Hacettepe Üniversitesi İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesi polikiliniklerine Başvuran Hastaların Hizmetlerden Memnuniyet Düzeyi. Hacettepe Tıp Dergisi, 267-285.
• Turan, A. (2022). Sağlık Hizmeti Yönetiminde Kurullar. S. Bostan, & v.d içinde, Sağlık Kurumları Yönetimi -1 (s. 355-384). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ulutürk, S. (2015). Sağlık Ekonomisi, Sağlık Statüsü, Sağlığın Ölçülmesinde Kullanılan Ölçütler ve Önemi: Türkiye Örneği. Finans Politik Ve Ekonomik Yorumlar (603), 48.
• Ünal, A. K., & Çil Koçyiğit, S. (2023). Sağlık Yönetimi Alanında Stratejik Maliyet Yönetimi Alanında Yapılan Araştırmaların Bibliyometrik Analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 700-713.
• Vural, A., & Baltacı, A. (2022). Sağlık Hizmetlerinin Finansmanında Bir Pazarlama Karması Elemanı Olarak Fiyat. Ankara: IKSAD Yayınevi.
• Yalçın, İ., Akın, M., & Şeker, M. (2011). Kamu Hastanelerinde Dış Kaynak Kullanımı: Kayseri Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği. Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 83-92.
• Yazan, T. (2015). Kamu Hastanelerinde Temel Yönetim Sorunları ve İdeal Hastane Yönetimi (Alanya Devlet Hastanesi Çalışanları Örneği). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi), 18.
• Yazıcı, U., & Çiçen, Y. B. (2021). Karadeniz Bölgesindeki Devlet Hastanelerinin Sağlık Hizmetleri Etkinliğinin Analizi: 2018 Yılı İçin Veri Zarflama Analizinden Bulgular. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 341-352.
• Yıldız, Y. K. (2018). Sağlık Hizmetlerinde Maliyete Dayalı Fiyatlandırma Stratejileri: İşlem Maliyet Yaklaşımı. Sağlık Yönetimi Dergisi, 41-50.
• Yıldız, Y. K. (2018). Sağlık Hizmetlerinde Maliyete Dayalı Fiyatlandırma Stratejileri: İşlem Maliyet Yaklaşımı. Sağlık Yönetimi Dergisi, 41-50.
• Yonca, H. (2015). Sağlık İşletmelerinde Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (Buca Seyfi Demirsoy Devlet Hastanesinde Uygulama). (Yüksek Lisans Tezi) Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, 1-190.