SAĞLIK TÜKETİCİLERİNİN AKILCI İLAÇ KULLANIMI TUTUMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 79 - 109, 18.07.2018

Canan Bulut Korkmaz , Agit Ferhat Özel

Öz

Amaç: Bu çalışma ile sağlık
kullanıcılarının akılcı ilaç kullanımı tutumlarının değerlendirilmesi
amaçlanmıştır. 

Yöntem: Araştırmaya 18-22 Aralık 2017
tarihleri arasında İstanbul ili Bahçelievler ilçesi Cumhuriyet Mahallesine
bağlı Aile Sağlığı Merkezine başvuran 1123 hastadan %20,3(n=228) kabul edip
katılmıştır.  Araştırmacılar tarafından
hazırlanan anket formu, yüz yüze doldurulmuştur.

Bulgular: Katılımcıların
%64,9’unu kadınlar, kadınların %36,8’ini ev hanımları ve %49,6’sını ilköğretim
mezunları oluşturmaktadır. Doktora danışmadan ilaç kullananlar %39,5’i ‘evet’
cevabını; doktora danışmadan ilaç kullanma nedenine %50,9’u ‘daha önce
kullandım iyi geldi’ cevabını; sağlık çalışanlarının hangi ilaçları
verdiklerini söyleme durumuna %44,3’ü ‘genellikle’ cevabını; ilaçlar hakkındaki
bilgilerin kim tarafından verildiğiyle ilgili soruya %36,8 ‘hekim’ cevabını;
reçetedeki ilaçla ilgili soru sorma durumuna %56,1’i ‘evet’ cevabını; hekimin
ilaçlarla ilgili verdiği bilgiyi yeterli bulma durumuna %46,5’i ‘kısmen’
cevabını; ilacı doktorun söylediği gibi kullanma durumuna %59,6’sı ‘genellikle’
cevabını; evde kalmış ilaçların ne yapıldığı durumuna %71,9’u ‘evde saklıyorum’
cevabını; evde hiç kullanılmamış veya yarım kalmış ortalama kaç kutu ilaç olduğu
sorusuna %39,5’i 1-5 kutu cevabını verdiği belirlenmiştir.

Sonuç:
Çalışma sonucunda çalışma kapsamındaki bireylerin eğitim durumlarının
çoğunluğunun ilköğretim düzeyinde olmasının büyük bir etkisi olduğu, bireylerin
eğitim düzeylerine bağlı olarak akılcı ilaç kullanımı ölçütlerine yeterli
derecede riayet etmedikleri istatistiksel analiz sonucunda saptanmıştır.
Literatürdeki çalışmalarla kıyaslandığında istatistiksel analiz sonucuna da
dayanarak; yine eğitim durumundan kaynaklı olarak ilaçlar hakkında doktora soru
sorma veya doktorun yaptığı açıklamaları anlama açısından terminoloji problemi
yaşandığına dikkat çekilmek istenmektedir. 
Bu sebeple hem okullarda öğrencilere yönelik hem de yetişkinlere yönelik
yaygınlaştırılmış eğitim programları kapsamında; eğer planlanması yapılabildiği
taktirde Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) tarafından bilinçlendirme çalışmalarının
yürütülmesi öngörülmektedir. ASM’de yapılan gözlemlerden hareketlerde
panolarda, kapalı devre cihazlarında veya broşürlerde akılcı ilaç kullanımı ile
ilgili herhangi bir materyale rastlanmamıştır. Bu konuda özellikle halk sağlığı
ile ilgili kurumların destekleyici çalışmalar yapabileceği düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Akılcı İlaç Kullanımı, Sağlık Tüketicileri

Kaynakça

• Acar, A., & Yeğenoğlu, S. (2005). Akılcı İlaç Kullanımı Penceresinde Farmakoekonomi ve Hastane Formülerleri. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 207-218. Akbulut, H. (2008). Konya İl Merkezinde Bulunan Sağlık Kurumlarında Üst Solunum Yolu Teşhisi ile Düzenlenen Reçetelerin Akılcı İlaç Kullanımı Yönünden Değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü. Aydın, B, Gelal A. (2012). Akılcı İlaç Kullanımı: Yaygınlaştırılması Ve Tıp Eğitiminin Rolü. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi. Cilt: 26, Sayı:1, ss. 57-63. Baybek H, Bulut D, Çakır A. (2005). Muğla Üniversitesi İdari Personelinin İlaç Kullanma Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 15, ss. 53-67. Baydar, T. (2006). «Güvenli İlaç Kullanımında Siz ve Eczacınız.» Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi, Cilt:1, Sayı:4. Demirel Duran, A. (2014). Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Sağlık Çalışanları ile Tedavi Alan Hastaların Akılcı İlaç Kullanımına İlişkin Tutumları. Yüksek Lisans Tezi,İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eşkazan, E. (1999). Akılcı İlaç Kullanımı. Akılcı İlaç Sempozyumu, İstanbul, s. 9-20. Nepesova, G. (2015). Edirne İl Merkezinde Aile Sağlığı Merkezlerine Başvuran Hastaların İlaç Kullanım Davranışlarının Araştırılması. Uzmanlık Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi. Oztora, S., Nepesova, G., Caylan, A., & Dagdeviren, H. N. (2017). The Practice of SelfMedication in An Urban Populaiton. Biomedical Research, ss. 6160-6164. Philips, D. P., & Bredder, C. C. (2002). Morbidity and Mortality From Medical Errors: An İncreasingly Serious Public. Annual Review of Public Health, ss. 50-135. Toklu, H. Z., & Ayanoğlu Dülger, G. (2011). Akılcı İlaç Kullanımı ve Eczacının Rolü. Marmara Pharmaceutical Journal, ss. 89-93. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu. http://www.akilciilac.gov.tr/. (erişim tarih: 14 11 2017). World Health Organization. (1985). Rational Use of Drugs. Nairobi: World Health Organization.