COVID-19 and Inequalities

Yıl 2024, , 374 - 397, 31.08.2024

Merve Arslan , Celalettin Çevik

https://doi.org/10.25279/sak.1122145

Öz

As in disasters, social inequality is revealed as a result of the destruction that occurs in epidemics. The Covid-19 epidemic has also spread all over the world and has taken the world under its influence. Although this effect is almost equal in every country, it has shaped its effect within countries according to class differences and has reinforced the general rule of "everything is class" that has been spoken for centuries. The effect of the epidemic on the individual is shaped according to the age, gender, race, country of residence, job, and access to health services. Social determinants of health affect a person's health in the epidemic. As a result of the pandemic, the economic and social class distinction is getting deeper. In vulnerable groups, the incidence of the disease, the risk of death increase, and the quality of life worsens. In this review, the relationship between Covid-19 and the resulting pandemic and inequalities has been revealed.

Anahtar Kelimeler

Pandemic, Public health, Health status inequlities

Proje Numarası

Yok

COVID-19 ve Eşitsizlikler

Öz

Afetlerde olduğu gibi salgınlarda da meydana gelen yıkım sonucunda toplumsal eşitsizlik gözler önüne serilmektedir. Covid-19 salgını da tüm dünyaya yayılmış ve dünyayı etkisi altına almıştır. Bu etki her ülkede neredeyse eşit şekilde olmasına karşın ülkeler içindeki etkisini sınıfsal farklılıklara göre şekillendirmiş ve yüzyıllardır dillendirilen “her şey sınıfsaldır” genel kuralını pekiştirmiştir. Salgının bireye olan etkisi kişinin yaşına, cinsiyetine, ırkına, yaşadığı ülkeye, yaptığı işe, sağlık hizmetine ulaşılabilirliğine göre biçimlenmektedir. Sağlığın sosyal belirleyicileri kişinin salgındaki sağlığına etki etmektedir. Pandemi sonucunda ekonomik ve sosyal sınıf ayrımı daha da derinleşmektedir. Etkiye açık grupların hastalığa yakalanma sıklığı ve ölüm riski artmakta, yaşam kalitesi düşmektedir. Bu derlemede, Covid-19 ve oluşan pandeminin eşitsizlikler ile ilişkisi ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Pandemi, Halk sağlığı, Sağlık durumu eşitsizlikleri

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

-

Kaynakça

• Aguilar-Palacio, I., Maldonado, L., Malo, S., Sánchez-Recio, R., Marcos-Campos, I., Magallón-Botaya, R., & Rabanaque, M. J. (2021). COVID-19 inequalities: Individual and area socioeconomic factors (Aragón, Spain). International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(12), 6607.
• Ahmed, F., Ahmed, N. E., Pissarides, C., & Stiglitz, J. (2020). Why inequality could spread COVID-19. The Lancet Public Health, 5(5), e240.
• Akbıyık, A., & Avşar, Ö. (2020). Coronavirüs enfeksiyonu hastalığının (COVID-19) epidemiyolojisi ve kontrolü. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 109-116.
• Akoğlu, G., & Karaaslan, B. T. (2020). Covid-19 ve İzolasyon Sürecinin Çocuklar Üzerindeki Olası Psikososyal Etkileri. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 99-103.
• Akyürek, Ç. E., & Kalaycı, A. G. E. (2022). Sağlıkta Eşitsizlikler Perspektifinden Kanser Hastalarına Yönelik Politikalar. Onkolojik Sosyal Hizmet.
• Altın, Z. (2020). Covid-19 pandemisinde yaşlılar. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30, 49-57.
• Altınsoy, H. B., Çalışkan, E., Şahin, İ. E., Naldemir, İ., Karadağ, M., & Boğan, M. (2021). Acil pandemi polikliniğine başvuran ve COVID-19 şüphesiyle değerlendirilen hastaların retrospektif analizi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(2), 171-175.
• Armitage, R., & Nellums, L. B. (2020). Considering inequalities in the school closure response to COVID-19. The Lancet Global Health, 8(5), e644.
• Arslan, M. (2023). Siberkondri ve sağlık anksiyetesinin covid-19 bilgi, tutum ve davranışları ile ilişkisi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Programı Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir.
• Aslım, G., & Tekindal, M. A. (2021). COVID-19 Pandemisinin Etik Yönleri ve Veri Analitiği Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 5(2), 226-232.
• Bahar, Z., & Gördes Aydoğdu, N. (2011). Sağlıkta Eşitsizlik ve Hemşirelik. DEUHYO ED 2011, 4 (3), 131-136
• Balçık, P. Y. (2023). Sağlık Ekonomisinin Temel Konuları Açısından COVID-19. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 13(1), 40-50.
• Baysoy, N. G. (2021). Halk Sağlığı Bakışıyla COVID-19 Pandemisi ve Etik. Biruni Sağlık ve Eğitim Bilimleri Dergisi, (7), 10-28.
• Bhagavathula, A. S., Aldhaleei, W. A., Rahmani, J., Mahabadi, M. A., & Bandari, D. K. (2020). Sağlık çalışanları arasında COVID-19 bilgisi ve algıları: kesitsel çalışma. JMIR halk sağlığı ve gözetimi, 6(2), e19160.
• Budak, F., & Korkmaz, Ş. (2020). COVID-19 pandemi sürecine yönelik genel bir değerlendirme: Türkiye örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 62-79
• Bulut, R., & Pınar, Ç. (2020). Covid-19 pandemisi döneminde Türkiye’de istihdam ve işsizlik. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 217-225.
• Buran, D., & İlhan, M. N. (2021). COVID-19: Korunma Stratejileri. Turkey Health Literacy Journal, 2(2), 136-143.
• Büken, N. Ö. (2020). Covid 19 pandemisi ve etik konular. Sağlık ve Toplum, Covid-19 Özel Sayısı, 15-26.
• Can, E., (2020). Coronavirüs (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansımaları: Türkiye’de açık ve uzaktan eğitim uygulamaları. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 11-53.
• Ciotti, M., Ciccozzi, M., Terrinoni, A., Jiang, W. C., Wang, C. B., & Bernardini, S. (2020). The COVID-19 pandemic. Critical reviews in clinical laboratory sciences, 57(6), 365-388.
• Çaman, Ö. K., Karabey, S., (2020) Bir Pandeminin Su Yüzüne Çıkardıkları: Sağlıkta Eşitsizlikler ve Politikalara Yansımaları. TESEV Değerlendirme Notları 2020/12.
• Çınar, F., & Oğuz, M. (2020). Türkiye'de COVİD-19 Pandemisine Yönelik Stratejilerin SWOT Analizi ile Değerlendirilmesi. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-11.
• Çıtak, N., (2021). Toplumsal Eşitsizlikler ve COVID-19. Toplum ve Hekim Cilt: 36 Sayı: 3
• Çobanoğlu, N. (2020). Covid-19 pandemisi ile değişen yaşamlar ve toplumsal değerlerimiz. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(COVID-19), 90-94.
• Dayan, S. (2021). COVID-19 ve Aşı. Dicle Tıp Dergisi, 48, 98-113.
• Demir, A. (2022). COVID-19 ve çocuklar. Habitus Toplumbilim Dergisi, 3(3), 19-42.
• Demirağ, H., & Hintistan, S. (2020). Covid-19’un klinik yönetimi ve hemşirelik. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 222-231.
• Dikmen, A. U., Kına, M. H., Özkan, S., & İlhan, M. N. (2020). COVID-19 epidemiyolojisi: Pandemiden ne öğrendik. Journal of biotechnology and strategic health research, 4, 29-36.
• Dökmedemir F., & Güneş, G. (2020). 12. Ünite: Sağlıkta Eşitsizlik ve COVID-19. Yeni Koronavirüs Hastalığının Toplum Üzerine Etkileri ve Hemşirelik Yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Yayınevi, 103-110.
• DSÖ. (2017). National health inequality monitoring: a step-by-step manual. (19/04/2020 tarihinde https://www.who.int/ adresinden ulaşılmıştır)
• DSÖ, (2020). Rational use of personal protective equipment for coronavirus disease (COVID-19) and considerations during severe shortages Makalesi. (19/04/2020 tarihinde https://www.who.int/ adresinden ulaşılmıştır)
• DSÖ (2020). Strategic preparedness and response plan Makalesi. (21/07/2020 tarihinde https://www.who.int/publications-detail/strategicpreparedness-and-response-plan-for-the-newcoronavirus adresinden ulaşılmıştır)
• DSÖ, (2021). Side Effects of COVID-19 Vaccines Makalesi. (23/12/2021 tarihinde https://www.who.int/ adresinden ulaşılmıştır)
• DSÖ, (2022). WHO Coronavirus (COVID-19) Dashboard Sayfası. (02/12/2022 tarihinde https://www.who.int/ adresinden ulaşılmıştır)
• Duran, M. S., & Acar, M. (2020). Bir virüsün dünyaya ettikleri: covid-19 pandemisinin makroekonomik etkileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 10(1), 54-67.
• Erdem, İ. (2020). Koronavirüse (Covid-19) Karşı Türkiye’nin Karantina ve Tedbir Politikaları. Electronic Turkish Studies, 15(4).
• Genç. G., & Kurutkan, M. N. (2021). Eşitsizlik Bağlamında Karşılanmayan Sağlık İhtiyacı: Türkiye Sağlık Araştırması Verilerinden Kanıtlar. SDÜ Sağlık Yönetimi Dergisi, 3(1), 34-51.
• Güngör, B. (2020). Türkiye’de Covid-19 pandemisi süresince alınan önlemlerin kriz yönetimi perspektifinden değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (4), 818-851.
• Güngörmüş, Z., & Çakı, B. (2022). COVID-19'a Karşı Sosyal Mesafenin Kanıt İncelemesi. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(3), 76-83.
• Gürbüz, S., Aydın, S., & Çöl, M. (2021). Covıd-19 Aşı Çalışmaları ve Uygulamaları. Yeni Koronavirüs Pandemisi Sürecinde Türkiye'de Covıd-19 Aşılaması ve Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu, 45.
• Hopyar, Z. (2021). Covid-19 Sürecinde Toplumsal Cinsiyet Eşitsizlikleri: Birleşik Krallık Örneği. Akademik Düşünce Dergisi, (4), 90-106.
• Johns Hopkins Medicine (2022). Coronavirus COVID-19 (SARS-CoV-2). (29/11/2022 tarihinde https://www.hopkinsguides.com adresinden ulaşılmıştır)
• Kahraman, B., & Özsoy, E. (2021). Covid 19 döneminde derinleşen kadın yoksulluğu. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1-20.
• Kahraman, B., Uğur, T. D., Girgin, D., & Koçak, A. B. (2022). COVID-19 Döneminde Yaşlı Olmak: 65 Yaş ve Üzeri Bireylerin Pandemi Sürecinde Yaşadığı Sorunlar. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi.
• Kara. E. (2020). Covid-19 pandemisi: İşgücü üzerindeki etkileri ve istihdam tedbirleri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 269-282.
• Karadag, H. (2020). Covid-19’a ile Mücadele: Pandemiye Karşı Ulusal Tedbirler. Global Akademi Konuşmaları, No.2
• Karaduran, B., & Koruyucu, M. (2022). Covid-19’un Güncel Belirtilerinin Literatür Derlemesi. Selcuk Dental Journal, 9(2), 603-608.
• Karakuş, D., & Avşar, E. (2022). Covid-19 Pandemi Sürecinde Türkiye’de Hastanelerde Alınan Önlemlerin ve Uygulamaların İncelenmesi ve Değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (35), 564-572.
• Karataş, Z. (2020). Covid-19 Pandemisinin toplumsal etkileri, değişim ve güçlenme. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 3-17.
• Kılıç, B., Çevik, C., Bilgin, A. C., Dönmez, E., Karabey, S., Öntaş, E., Özdener, N., Özdenk, G. D., Özgülnar, N., & Yasin, Y. K. (2021). HASUDER Halk Sağlığı ve Sosyal Bilimler (HSSB) Çalışma Grubu Toplantı Tutanağı.
• Kazak, A., Hintistan, S., & Önal. B. (2020). Dünyada ve Türkiye’de Covid-19 Aşı Geliştirme Çalışmaları. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(4), 571-575.
• Keil, R. (2020). The “After Time”. How Do We Know What Normal To Plan For? The Planning Review, 56 (4), 4-9
• Keklik, Z. (2020). Soluğumda Corona. Bilim Armonisi, 3(1), 4-4.
• Kocabaş, A. (2020). Eşitsizlik ve COVID-19. COVID-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu. Türk Tabipler Birliği, 394- 414.
• Koçyiğit, Y., Uğur, M. C., & Ceylan, C. (2022). Covid-19 Hastalarında Bilgisayarlı Tomografi Tutulum Skorunun Klinik ve Laboratuvar Bulgularla İlişkisi. İzmir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, 26(2), 139-144.
• Korkut, S., Ülker, T., & Çidem, A. (2022). COVID-19 aşı okuryazarlığı ve COVID-19 aşısına yönelik tutumları etkileyen faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(3), 1041-1050.
• Kuşoğlu, İ., & Beydağ, K. D. (2023). Yetişkin Bireylerde COVID-19 Korkusu ile COVID-19 Hijyen Davranışları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 151-159.
• Kutlu, R. (2020). Yeni Koronavirüs pandemisi ile ilgili öğrendiklerimiz, tanı ve tedavisindeki güncel yaklaşımlar ve Türkiye’deki durum. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 14(2), 329-344.
• Lupia, T., Scabini, S., Pinna, S. M., Di Perri, G., De Rosa, F. G., & Corcione, S. (2020). 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak: A new challenge. Journal of global antimicrobial resistance, 21, 22-27.
• Meçik, O., & Aytun, U. (2020). COVID-19 döneminde eşitsizlikler: Çalışma içerikleri ve ücretler. Emek Araştırma Dergisi, 11, 1-26.
• Metintaş, S. (2020) Pandemi Seyrinin Başlıca Belirleyicileri. (www.solunum.org.tr adresinden 23/12/2021 tarihinde ulaşılmıştır).
• Obeng-Odoom, F. (2020). COVID-19, inequality, and social stratification in Africa. African Review of Economics and Finance, 12(1), 3-37.
• Okoi, O., & Bwawa, T. (2020). How health inequality affect responses to the COVID-19 pandemic in Sub-Saharan Africa. World Development, 135, 105067.
• Özer, M., & Suna, H. E. (2020). Covid-19 salgını ve eğitim. Küresel Salgının Anatomisi: İnsan ve Toplumun Geleceği. Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), 171-192.
• Özer, M., Suna, H. E., Çelik, Z., & Aşkar, P. (2020). Covid-19 salgını dolayısıyla okulların kapanmasının eğitimde eşitsizlikler üzerine etkisi. İnsan & Toplum, 10(4), 217-246.
• Pala, K. (2015). Sağlıkta eşitsizlikler. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.15080.11523
• Palandöken, E. A. (2020). COVID-19 Pandemisi ve hemşireler için etik sorunlar. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 139-142.
• Patel, J. A., Nielsen, F. B. H., Badiani, A. A., Assi, S., Unadkat, V. A., Patel, B., ... & Wardle, H. (2020). Poverty, inequality and COVID-19: the forgotten vulnerable. Public health, 183, 110.
• Pehlivan, H. (2021). Covid-19 Pandemisinin Derinleştirdiği Sosyo-Mekânsal Eşitsizlikler ve Kentsel Alanın Yeni Dinamikleri Socio-Spatial Inequalities Deepened by the COVID-19 Pandemic and New Dynamics of Urban Space.
• Polat, G., & Çoban, A. İ. (2015). 21.yy’da sağlıkta eşitsizlikler ve eşitsizliğin aşılmasında sosyal hizmetin rolü. Hacettepe University Journal of Economics & Administrative Sciences/Hacettepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1).
• Rashedi, J., Mahdavi Poor, B., Asgharzadeh, V., Pourostadi, M., Samadi Kafil, H., Vegari, A., ... & Asgharzadeh, M. (2020). Risk factors for COVID-19. Infez Med, 28(4), 469-474.
• Samancı, M. (2020). KÜRESEL BİR SALGIN: COVİD-19. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 6-11.
• Şener, A. (2020). COVİD-19 (SARS Cov-2) Tedavisi. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research, 4, 97-104.
• Şenol, Z. (2020). COVID-19 krizi ve finansal piyasalar. Para ve finans, 75, 124.
• Şimşek, H., & Kılıç, B. (2012). Sağlıkta eşitsizliklerle ilgili temel kavramlar. Turkish Journal of Public Health, 10(2), 116-127.
• T.C. İçişleri Bakanlığı (2021). Kademeli Normalleşme Tedbirleri Genelgesi. (03.01.2022 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr adresinden ulaşılmıştır)
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2021). Covid-19 Bilgilendirme Sayfası. (23/12/2021 tarihinde https://covid19.saglik.gov.tr adresinden ulaşılmıştır)
• T.C. Sağlık Bakanlığı Etik Komisyonu (2023). Sağlık Etiği. (07/04/2023 tarihinde https://etik.saglik.gov.tr adresinden ulaşılmıştır)
• Tegally, H., Moir, M., Everatt, J., Giovanetti, M., Scheepers, C., Wilkinson, E., ... & de Oliveira, T. (2022). Emergence of SARS-CoV-2 omicron lineages BA. 4 and BA. 5 in South Africa. Nature medicine, 28(9), 1785-1790.
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A., & Türkkan, Işık. (2016). Sağlık hizmetlerinde eşitsizlik ve etik. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 32-43
• Turan, A., & Çelikyay, H. H. (2020). Türkiye’de KOVİD-19 ile mücadele: politikalar ve aktörler. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(1), 1-25.
• Türk Tabipler Birliği. (2020). COVID-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu. (06/03/2022 tarihinde https://www.ttb.org.tr/ kutuphane/covid19- rapor.pdf. adresinden ulaşılmıştır)
• Türk Toraks Derneği. (2020). COVID-19 PANDEMİSİ ve SAĞLIĞIN SOSYAL BİLEŞENLERİ. Türk Toraks Derneği COVID-19 E-Kitapları Serisi, 978-605-06717-2-8
• Türk Toraks Derneği Solunum Sistemi Enfeksiyonları Çalışma Grubu (2021). Covid-19 Pandemi Sürecinde Öne Çıkan SARS-CoV-2 Varyantları.
• Türken, M., & Köse, Ş. (2020). Covid-19 bulaş yolları ve önleme. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30, 36-42.
• Üçgün, A. B., & Yavuz, C. (2021). Covıd-19 Pandemisinin Hatırlattıkları: Temizlik ve Dezenfeksiyon. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 30(5), 351-357.
• Üstün, Ç., & Özçiftçi, S. (2020). Covid-19 pandemisinin sosyal yaşam ve etik düzlem üzerine etkileri: Bir değerlendirme çalışması. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 25(Special Issue on COVID 19), 142-153.
• Tokuç, B., & Varol, G. (2020). Halk Sağlığı Boyutuyla Türkiye'de COVID-19 Pandemisinin Değerlendirilmesi. Namık Kemal Tıp Dergisi, 8(3), 579-594.
• Wadhera, R.K., Wadhera, P., Gaba, P., ve ark. (2020). Variation in COVID-19 Hospitalizations and Deaths Across New York City Boroughs. JAMA. Apr 29. doi: 10.1001/jama.2020.7197.
• Women, U. N., & Snyder, D. (2020). COVID-19 and the care economy: Immediate action and structural transformation for a gender-responsive recovery. Policy Brief, 16(16).
• Yasin, Y. (2020). Kirilgan Gruplar ve Covid-19; Kadinlar. Türk Tabipler Birliği, 9, 432-436.
• Yavuz, E. (2020). COVID-19 aşıları. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 24(4), 223-234.
• Yıldırım, G. Ö., & Balkaner, Ş. (2022). Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Covıd-19 Tanılı Hastaların Nakil Organizasyonu–Kılavuz Arayışları. Hastane Öncesi Dergisi, 7(2), 237-260.
• Yıldız, A., & Vural, R. A. (2020). Covid-19 Pandemisi ve Derinleşen Eğitim Eşitsizlikleri. TTB Covid-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu (556-565).