YARDIMCI ÜREME TEKNİKLERİ, ETİK VE SAĞLIK PERSONELİNİN SORUMLULUKLARI

Yıl 2017, , 112 - 131, 28.08.2017

Funda Özpulat

https://doi.org/10.25279/sak.321771

Öz

İnfertilite, reproduktif çağda olan bir
çiftin herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanmaksızın, en az bir yıl düzenli
cinsel ilişkiye rağmen gebeliğin oluşmaması olarak tanımlanmaktadır.
İnfertilite teşhis ve tedavisinde son yıllarda büyük gelişmeler olmuş, daha
önce çocuk sahibi olması imkansız gibi görülen pek çok hastanın, yeni yöntemler
yardımıyla çocuk sahibi olması mümkün olabilmiştir. YÜT’nin etik yönden
savunmasının temelini, kişinin üreme hakkını
kullanması oluşturmaktadır. Kişi nasıl bu hakkı doğum
kontrolü için kullanıyorsa, çocuk yapma hakkı için de kullanabilir. Üreme hakkı kişinin
sadece ‘çocuk’ sahibi olma
değil, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığını da içerir. Kişide aktarabileceği
genetik
hastalık
mevcutsa, bu aktarımı önlemeye yönelik çabalar, etik
ve hukuksal olarak
kabul edilebilir bir durum olarak görülebilmektedir. Ancak YÜT bazı sorunları
da beraberinde getirmektedir. YÜT’nin getirdiği
önemli sorunlardan birisi çocuğun
gerçek ebeveyninin kim olduğudur.
Üçüncü şahısların genetik materyali kullanılmadıkça, anne ve baba kavramlarında bir karışıklık
görülmemektedir. Bu nedenle dinsel gelenekler ve çoğu ülkenin hukukunda YÜT’nin
uygulanmasında
üçüncü şahısların genetik materyalinin kullanımı
hoş görülmemektedir. Ancak, YÜT’nin
çocuk sahibi olamayan bireylere birçok farklı seçenek sunuyor olması önemli bir
gelişme olarak algılanarak, kararın ailelere bırakılması, bireylerin dini
inanç, gelenek ve kültürlerine uygun yol ve teknikleri kullanmalarının
sağlanması en doğru yaklaşım olarak düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

İnfertilite, Yardımcı Üreme Teknikleri

Assisted Reproductive Techniques, Ethıcs and Responsıbılıtıes of Health Personnel

Öz

Infertility is defined as the inability of a couple in the reproductive age to reproduce
despite having regular sexual intercourse for at least one year without using any
contraceptives. Recent developments in the diagnosis and treatment of infertility
have enabled many infertile patients to have kids with the help of new methods.
Ethical defense of assisted reproductive techniques is grounded on an individual’s
right to reproduction. Individuals can use this right in both contraception and
reproduction. Right to reproduction involves not only an individual’s right to have
‘kids’, but also the physical and mental health of children. If individual has a genetic
disease, the efforts of preventing the transfer of disease are considered ethically and
legally acceptable. However, assisted reproductive techniques also brings along
some important problems like uncertainty about the real parent of the child. There
will be no misconceptions about parents as long as the genetic material of third
persons are not used. Thus, religious traditions and legal systems of many countries
do not tolerate the use of the genetic material of third persons in the application of
assisted reproductive techniques. On the other hand, as assisted reproductive
techniques presents various options to infertile individuals, it is recommended to
allow families to decide themselves and enable individuals to use ways and
techniques that accord their religious beliefs, traditions and cultures for modern
healthcare services.

Anahtar Kelimeler

Infertility, Assisted Reproduction Techniques

Kaynakça

• Cloonan, Y.K., Holt, V.L., & Goldberg, J. (2007). Male factor infertility: A twin study. Perinatal Epidemiology, 21, 229-234.
• Demirci, H. (2001). İnfertilitenin çiftler üzerindeki psikososyal ve psikoseksüel etkileri. İnfertilite sorunu, yardımcı üreme teknikleri ve hemşirelik yaklaşımları. Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Yayınları, No:4, İstanbul, ss:103-117.
• Dhillan, R., Cumming C.E., & Cumming, D.C. (2000). Psychologial well-being and coping patterns in infertil men, Fertility And Sterlity,747, 702-706.
• Erol, Y. (2011). Yapay döllenme yöntemleri ve taşıyıcı annelik. T. C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Konya.
• Ersoy Cingi, M., & Yiğit, F. (2012). Yardımcı üreme tekniklerinde etik. Maltepe Tıp Dergisi, 2012, 4, 10.
• Fauser, B.C., Devroey, P., & Macklon, N.S. (2005). Multiple birth resulting from ovarian stimulation for subfertility treatment. Lancet, 365,1807-1816. Jackson, R.A., Gibson, K.A., Wu, Y.W., & Croughan, M.S. (2004). Perinatal outcome in singletons following in vitro fertilization: A meta-analysis. Obstet Gyneco, 103, 551-63
• Kırca, N., & Pasinlioğlu, T. (2013). İnfertilite tedavisinde psikososyal sorunlar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5, 162-178.
• Kırkbeşoğlu, N. (2006). Soybağı alanında biyoetik ve hukuk sorunları. Vedat Kitapçılık, İstanbul, ss. 41.
• Kipay, S.S. (2016). Üreme sağlığının dünü ve bugünü. https://www.academia.edu/, Erişim Tarihi: 06.10.2016.
• Kuş, C. (2008). İnfertilite durumunda kadınların yaşam kalitesi ve algıladıkları sosyal desteğin belirlenmesi. T. C. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Mosher, W.D., & Pratt, W.F. (1991). Fecundity and infertility in the United States: incidence and trends. Fertil Steril, 56,192.
• Özgök, Y., Kilciler, M., Durmuş, M., Tahmaz, L., Soydan, H., & Erduran, D. (2001). Oligospermik hastalarda yardımcı üreme teknikleri öncesinde sperm fonksiyonlarının düzenlenmesi. Türk Üroloji Dergisi, 27, 300-307.
• Özkan, M., & Baysal, B. (2006). Emotional distress of infertilite women in Turkey. Clin Exp Obstetric Gynecology, 33, 44-46.
• Pinborg, A., Henningsen, A.K.A., Malchau, S.S., & Loft, A. (2013). Congenital anomalies after assisted reproductive technology. Fertility and Sterility, 99 (2), 327–332.
• Psalti. (1997). Tüpteki bebek. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss:30.
• Rainsbury, P.A., & Viniker, D.A. (1998). Üreme tıbbına pratik yaklaşımlar. A. Z. Işık, K. Vicdan, L.Atabeyoğlu (Çev.). Atlas Kitapçılık, ss.279-293.
• Resmi Gazete. (2010). Üremeye yardımcı tedavi uygulamaları ve üremeye yardımcı tedavi merkezleri hakkında yönetmelik. http://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Eskiler/2010/03/20100306-10.Htm, Erişim Tarihi: 06.10.2016.
• Speroff, L., Glass, N.H., & Kase, R.G. (2007). Clinical gynaecologic endocrinology and ınfertility. 7nd edition, pp:84-1133
• Şentürk Erenel, A., Münevver Gönenç, İ., Ünal Köksal, F., & Vural, G. (2011). Teknoloji ve kadın sağlığı. ACU Sağlık Bil Derg, 2, 66-74.
• Şirin, A. (2002). Kadın hastalıkları ve hemşireliği ders notları. İzmir, ss: 355-364.
• Taşçı, E., Bolsoy, N., Kavlak, O., & Yücesoy, F. (2008). İnfertil kadınlarda evlilik uyumu. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi, 2, 105-110.
• T.C.Sağlık Bakanlığı. (2010). Ruhsatlı üremeye yardımcı tedavi (tüp bebek) merkez listesi. 2010. http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/Belge Goster, Erişim Tarihi: 12.12.2016.
• Topdemir Koçyiğit, O. (2012). İnfertilite ve sosyo-kültürel etkileri. İnsanbil Derg, 1, 27-38.
• Tuarnaye, H. (2002). Gamete source and manupulation. In Vayana E, Rowe PS, Griffin PD (eds), Current practices and controversies in assisted reproduction: report of a WHO meeting. Geneva, pp: 83-101.
• Türk Dil Kurumu. (2016). Güncel Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 12.11.2016.
• Türk Halk Sağlığı Kurumu. (2016). Üremem sağlığı nedir?. http://kadinureme.thsk.saglik.gov.tr/ureme-sagligi/903-%C3%BCreme-sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-nedir.html, Erişim Tarihi: 22.12.2016.
• Türk Neonatoloji Derneği. (2010). Yardımlı üreme teknikleri ve çoğul gebelikler çalışma grubu. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 53, 258-266. Türk Tabipleri Birliği Etik Kurulu. (2010). Türk Tabipleri Birliği yaşamın başlangıcına ilişkin bildirge. Birinci Baskı, Mayıs 2010, Ankara Türk Tabipleri Birliği Yayınları, ss=24-26.
• Unıcef. (2016). İnsan hakları evrensel beyannamesi.https://www.unicef.org/turkey/udhr/_gi17.html, Erişim Tarihi: 13.12.2016.
• Vayena, E., Rowe, P., & Griffin, P. (2002). Current practices and controversies in assisted reprudiction. report of a meeting on medical, ethical and social aspets of assisted reprodiction held at WHO headquarters ın. Geneva, Switzerland, pp: 17-21.
• World Health Organization. (2001). Defınıtıons and ındıcators ın famıly plannıng maternal & chıld health and reproductıve health used ın the who regıonal offıce for Europe. Revised March 1999 & January 2001, pp:12.
• World Health Organization. (2006). Infertility. Geneva: World Health Organization, pp:22.
• World Health Organization. (2002). Global prevalence of infertility, infecundity and childlessness. Geneva, pp 83-101.
• World Health Organization. (2016). National, regional, and global trends in ınfertility prevalence since 1990: a systematic analysis of 277 health surveys. http://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.1001356, Erişim Tarihi: 06.10.2016
• Yıldırım, G., & Kadıoğlu, S. (2007). Etik ve tıp etiği temel kavramları. C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 29, 7-12.
• Yıldız, C., Kartal, D.B., & Tiryaki, B. (2016). Yardımcı üreme teknikleri raporu.http://www.hastahaklari.net/Files/yardimci_ureme_teknikleri_raporu.doc, Erişim Tarihi: 13.12.2016.
• Yılmaz, S.A., & Seçilmiş Kerimoğlu, Ö. (2014). Yardımcı üreme teknikleri gebeliklerinde perinatal sonuçlar. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 23, 575-587.