İlköğretim Okulu Yöneticilerinde TÜKENMİŞLİK

Yıl 2007, Sayı: 13, - , 01.04.2014

Murat İskender Erkan Yaman Levent Aydın

Öz

Bu araştıma, okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelemek ve tükenmişliğe neden olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmaya katılanların % 57’si önlisans mezunu, yine % 57’si 1—10 yıl arası kıdeme sahip olduğu, % 69’unun şehir merkezinde görev yaptığı ve % 90’ınm her zaman ve arasıra amirlerinden taktir gördüğü tespit edilmiştir. Bu araştırma betimsel yöntemle yapılmış bir alan taraması niteliğindedir. Araştırma grubu, Adapazarı ilinde görev yapan 128 erkek ve 15 kadın yöneticidir. Okul yöneticilerine araştırmacılar tarafından geliştirilen ve bağımsız değişkenlere ilişkin bilgileri içeren kişisel bilgi formu, Maslaeh tarafından geliştirilen ve Çam tarafından Türkçe’ye uyarlaması yapılan Maslach Tükenmişlik gEr'ıvanteri uygulanmıştır. Okul yöneticilerinin “Duygusal Tükenmişlik’ düzeyleri açısından meslekî yeterlilderini algılama, öğretmenlerle iletişim kurma becerilerini algılama, amirlerden taktir görme durumu ve ekonomik durumlarını değerlendirme değişkenlerine göre anlamlı fark bulunmuştur. Okul yöneticilerinin “Duyarsızlaşma’ düzeyleri açısından meslekî yeterliklerini algılama, öğretmenlerle iletişim kurma becerilerini algılama, amirlerden taktir görme durumu ve ekonomik durumlarını değerlendirme değişkenleıine göre anlamlı fark bulunmuştur. Okul yöneticilerinin “Kişisel . Başarısızlık’ düzeyleri açısmdan meslekî kıdem, okulda bulunan öğrenci sayısı, meslekî yeterliklerini algılama, öğretmenlerle iletişim kurma becerilerini algılama ve emirlerden taktir görme durumu değişkenlerine göre anlamlı fark bulunmuştur. Okul yöneticilerinin kendilerini meslekî açıdan yeterli hissedebilmelerine ve kendilerine güven duyabilmelerine yönelik programların düzenlenmesi, tükenmişlikle ilgili önlemler alınabilmesi için okul yöneticilerinin tükenmişlik sendromunda hangi yılların dönüm noktası olduğuna ilişkin araştırmaların yapılması biçiminde öneriler getirilmiştir

Anahtar Kelimeler

İlköğretim okulu, okul yöneticisi, tükenmişlik, ölçek

Kaynakça

• ALTINTAŞ, E. (1997) “Teknik Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeyini Etkileyen Bazı Eaktörler ve Yordayıcı Değişkenler”, Yayınlanmamış Araştırma, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• ALTUN, S. A. (2001). Örgüt Sağlığı. Nobel Yayınları.rAnkara.
• BALAY, R. (2000). Yönetici ve Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık. Nobel Yayınları. Ankara.
• BALCI, A. (2000a). Örgütsel Sosyalleşme. Kuram Strateji ve Teknikler. Pegem Yayınları. Ankara.
• BALCI, A. (2000b). Öğretim Elemanının İş Stresi. Kuram ve Uygulama. Nobel
• Yayınları. Ankara-2000b.
• BALTAŞ, A. & BALTAŞ, Z. (1990). Stres ve Başa Çıkma Yolları, Remzi Kitapevi, Istanbul.
• BAYSAL, A. (1995). “Lise ve Dengi Okul Öğretmenlerinde Meslekte Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir-1995.
• ÇAM, O. (1989). “Hemşirelerde Tükenmişlik ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi” ,Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• ÇOKLUK, Ö. (2000). Yönetimde Çağdaş Yaklaşımlar Wgulamalar ve Sorunlar. Orgütlerde Tükenmişlik. Ed: C. Elma, & K. Demir. Anı Yayıncılık, Ankara.
• DURSUN, S. (2000) “Öğretmenlerde Tükenmişlik ile Yükleme Biçimi, Cinsiyet, Eğitim Düzeyi ve Hizmet Süresi Değişkenleri Arasındaki Yordayıcı İlişkilerin İncelenmesi”, Yayınlanmamış Bilim Uzmanlık Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü sü, Rizeî.
• ERGİN, C. (1992) “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslaıoh Tükenmişlik Ölçeğinin Uygulanması”, 7. Ulusal Psikoloji Kongresine Sunulan Bildiri, Türk Psikologları Derneği Yayınları, Ankara. “'
• GİRGİN, G. (1995). "İlkokul Öğretınenlerinde Meslekte Tükenmişliğin Gelişimini Etkileyen Değişkenlerin Analizi ve Bir Model Önerisi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• GÖKÇAKAN, Z. & ÖZER, R. (1997). “Doğu Karadeniz Bölgesindeki İllerinde Görev Yapan Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeyleri, Nedenleri ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi’, 4. Masal Eğitim Bilimleri Kongresi, Eskişehir.
• GÖKÇAKAN, Z. & ÖZER, R. (1999). “Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik”, Yayınlanmış Araştırma, Rize RAM Müdürlüğü Yayınlan, Rize.
• KALKAN, M. (1996). “Lise Öğretmenlerinin Öğrenci Kontrol Eğiliminin Tükenmişlik ve Çeşitli Değişiklikler İle İlişkisi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• KAPTAN, S. (1973). Bilimsel Araştırma Teknikleri, Ayyıldız Matbaası A.Ş., Ankara.
• MURAT, M. (2000). “Sınıf Öğretmenlerinde Tükenmişliğin 10 Yıllık Meslek Sürecinde Gelişiminin Haritalamnası ve Sınıf Öğretmenlerinin Tükenmişliklerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi”, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• ÖRMEN, U (1993). “Tükenmişlik Duygusu ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama”, Yayınlanmamış Biliın Uzmanlığı Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ÖZDEN, Y. (2000). Eğitimde Dönüşüm. Eğıtımde Yenı Degerler Pegem Yayınları. Ankara— 2000.
• SUCUOĞLU, B. & KULOĞLU, N. (1996). “Özürlü Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerde Tükenmişliğin Değerlendiıilınesi”, Türk Psikoloji Dergisi, ll, 36, Ankara.
• TORUN, A. (19995). <Tükenmişlik, Aile Yapısı ve Sosyal. Destek İlişkisi Üzerinde Bir İnceleme”, Yaymlanmamış Doktora Tezi Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• TÖREMEN, F. (2001). Öğrenen Okul. Nobel yayınları. Ankara.
• TÜMKAYA, S. (1996). “İlkokul, Ortaokul ve Lise Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri İle Kullandıkları Başa Çıkma Davranışları”, Yayınlanmış Doktora Tezi, Çukurova Universitesi,Sosyal Bilimler—Enstitüsü, Adana.
• TÜMKAYA, S. (1994). “Öğretmenlerde Tükenmişlik ve Bunu Gidermeye Yönelik Çalışmalar”, ] . Eğitim Bilimleri Kongresi, Adana.
• YILDIRHVI, F. (1996). “Banka Çalışanlarınm İş Doyumu ve Algılanan Rol Çatışması İle Tükenmişlik Arasındaki İlişki”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.