Gender-Based Analysis Of The Relationship Between Teacher’s İrrational Beliefs And Depression

Yıl 2014, Sayı: 28, 55 - 73, 07.12.2014

Fuat Tanhan

Öz

Problem: Cognitive theory has an important place in the literature describing depression. One of the main partners of education, which has a long history as history of humanity, is teachers. As a model, teachers have an important role on the development of students with their behavior, response, and attitudes. At this point, rational beliefs of teachers are very important. Teachers, who do not have belief in the face of the facts and circumstances, will fail at achieving their goals which are parts of their teaching roles. Ellis collects irrational beliefs under four headings. The first and most common type of these irrational beliefs are the compulsories that stated as “I shouldn’t have done”, “I shouldn’t have came”.  Purpose of the study: Teachers’ having healthy thinking skills is critical to fulfill their roles successfully undertaken in the educational process. The objection of this research is examining the relation between rational and irrational beliefs of teachers and their depression levels in the context of gender variable. Method: This study, in which depression levels of teachers examined depending on their irrational beliefs, is in descriptive and relational model of general screening model. The data of the study, which was planned in accordance with descriptive and relational design of general screening methods, was collected with Beck Depression Inventory (BDI) and Irrational Beliefs Questionnaire (IBQ). To determine the level of teachers’ depression BDI, and to determine teachers’ irrational beliefs IBQ was used. IBQ was established on the basis of irrational beliefs which Albert Ellis described as irrational thoughts (impositions/have to, has to; the idea of intolerance; catastrophizing/making terrible and appraisement /rating).  The participants were given a fictional event and were asked to choose among rational and irrational faith groups according to their beliefs. The data obtained from the participating teachers was investigated with appropriate statistical techniques. Results:  This research was carried out with descriptive and relational model based on quantitative data. Data evaluated with descriptive and relational statistics. When this relation examined based on gender and within gender, it was found that male teachers experience more depression that female teachers. In contrast, while only the irrational beliefs are seen as an important variable that explain female teachers’ depression, they are not seen as a significant variable in explaining male teachers’ depressions. This finding, which differs from some research findings, was explained as depending on cultural factors, male teachers feel responsibility of difficult living conditions more than female teachers. However, it was founded that they can think more rationally in explaining the conditions than female teachers. Suggestions: As an attempt to reduce teachers’ depression levels and improve their job satisfaction, working conditions and personal rights of teachers should be improved. In addition, providing content and practices in in-service trainings, which will help teachers change their irrational beliefs, will be effective in reducing depression of teachers and increasing their motivation. 

Anahtar Kelimeler

irrational beliefs, depression, teacher

Öğretmenlerde İrrasyonel İnançlar İle Cinsiyet Ve Depresyon İlişkisinin İncelenmesi

Öz

Problem durumu: Bilişsel kuram, depresyonu açıklayan literatür içinde önemli bir yere sahiptir. İnsanlık tarihi kadar uzun bir geçmişe sahip olan eğitimin en temel paydaşlarından biri de öğretmenlerdir. Öğretmenler, bir model olarak davranış, tepki ve tutumlarıyla öğrencilerin gelişimleri üzerinde önemli bir rollere sahiptirler. Bu noktada, öğretmenlerin akılcı inançlara sahip olmaları oldukça önemlidir. Olaylar ve durumlar karşısında rasyonel inançlara sahip olmayan öğretmenler, öğretmenlik rollerinden kaynaklı hedefleri gerçekleştirmede başarısız olacaklardır. Ellis, irrasyonel inançları dört grupta toplamaktadır. Bunların ilki ve en sık görüleni, “ yapma(ma)lıydım”, “gelme(me)liydim” biçiminde “meli” ve “malılarla” ifade edilen dayatma yönündeki irrasyonel inançlardır. Araştırmanın amacı:  Öğretmenlerin sağlıklı düşünebilme becerilerine sahip olması, eğitim sürecinde üstlendikleri rolleri başarıyla yerine getirebilmeleri açısından oldukça önemlidir. Öğretmenlerin rasyonel ve irrasyonel inançları ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin cinsiyet değişkeni bağlamında incelenmesi bu araştırmanın amacını oluşturmaktadır.  Yöntem: Öğretmenlerin irrasyonel inançlarına bağlı olarak depresyon düzeylerinin incelendiği bu çalışma, genel tarama yöntemlerinden betimsel ve ilişkisel tarama modelindedir. Araştırma kapsamıda veriler, Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) ve İrrasyonel İnançlar Anketi (İİA) ile toplanmıştır. Öğretmenlerin depresyon düzeylerini belirlemede BDÖ; Öğretmenlerin irrasyonel inançları belirlemek için ise İİA kullanılmıştır. İİA, Albert Ellis’in akılcı olmayan düşünceler olarak tanımladığı (dayatmalar/meli-malılar; dayanamama düşüncesi; felaketleştirme/korkunçlaştırma ve değerbiçme/derecelendirme) akılcı olmayan inançlara dayandırılarak oluşturulmuştur. Katılımcılara kurgusal bir olay verilmiş ve bu olay karşısında, kendilerine seçenek olarak verilen rasyonel ve irrasyonel inanç gruplarından kendilerine uygun düşen inancı seçmeleri istenmiştir.  Katılımcı öğretmenlerden elde edilen veriler, uygun parametrik olmayan istatistiksel tekniklerle incelenmiştir. Bulgular: Araştırma sonucunda, depresyon ile irrasyonel inançlar anlamlı bir ilişkinin bulunduğu ve irrasyonel inançların öğretmenlerin depresyonları üzerinde anlamlı bir farklılık yarattığı görülmüştür. Erkek öğretmenler kadın öğretmenlere oranla daha fazla depresyon yaşamalarına karşın, irrasyonel inançlar, kadın öğretmenlerin depresyonunu açıklamada önemli bir değişken olarak görülürken; erkek öğretmenlerin depresyonunu açıklamada anlamlı bir değişken olarak bulunmamıştır. Sonuçlar: Bu araştırma, nicel verilere dayalı olarak betimsel ve ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Veriler betimleyici ve ilişkisel istatistikler kapsamında değerlendirilmiştir. Cinsiyete ilişkin yapılan karşılaştırmada erkek öğretmenlerin bayan öğretmenlere göre depresyon düzeylerinin daha yüksek olduğu, ancak irrasyonel inançların bayan öğretmenler üzerinde depresyonu açıklamada daha etkili olduğu gözlenmiştir. Bir kısım araştırma bulgularından ayrışan bu bulgu, kültürel faktörlere bağlı olarak, erkek öğretmenlerin zor yaşam koşullarının sorumluluğunu daha fazla hissettikleri biçiminde açıklanmıştır. Buna karşın durumu açıklamada kadın öğretmenlere oranla daha rasyonel düşünebildikleri sonucuna ulaşılmıştır.  Öneriler: Öğretmenlerin depresyonlarını azaltmaya ve onların iş memnuniyetlerini artırmaya dönük olarak, öğretmenlerin çalışma koşullarının ve özlük haklarının iyileştirilmesi sağlanmalıdır. Bunun yanında yürütülen hizmet içi eğitim çalışmalarında öğretmenlerin irrasyonel inançlarını rasyonel inançlarla değiştirmelerini sağlayacak içerik ve uygulamalara yer verilmesi öğretmenlerin depresyonunu düşürmede ve motivasyonunu artırmada etkili olacaktır. 

Anahtar Kelimeler

irrasyonel inançlar, depresyon, öğretmen

Kaynakça

• Alper, Y. (1999). Bütün Yönleriyle Depresyon. İstanbul: Gendaş Yayınları.
• Aslan, H. (2006), Çalışanların iş doyumu düzeylerine göre depresyon, benlik saygısı ve denetim odağı algısı değişkenlerinin incelenmesi.(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı: Ankara.
• Asmus, E. P. (1987). The effect of grade level and motivation level on high school student’s beliefs of the couses for their success in music. Southeastern Music Education Symposium, University of Georgia: Athens. Georgia.
• Atkinson, R. L.; Atkinson, R. C.; Smith, E. E.; Bem, D. J. & Hoeksama, S. N. (2002). Psikolojiye giriş (Çev: Y. Alogan). Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Balcı, A. (1997). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: PegemA.
• Barton , L. (1994). Trauma in the aftermath of organizational catastrophe: The short –andlong- term ımpact on employees and their supervisors. Disaster Prevention and Menagement . 3 (3), 18-26.
• Baysal, A. (1995), Lise ve dengi okul öğretmenlerinde meslekten tükenmişliğe etki eden faktörler, Yayınlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İzmir.
• Beck, A. T. ve Alford, B. A. (2009). Depression: cause and treatment (2. Ed.). University of Pennsylvanisa: Philadelphia Pennsylvania Press.
• Beck, A. T. (2008). Bilişsel terapi ve duygusal bozukluklar (Çev. V. Öztürk ve A. Türkcan). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Bruce, M.L.  Hoff, R. A. (1994). Social and health risk factors for first onset major depressive disorden in a community sample. Social Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 29: 165-170.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik (Çev. İ. D. Erguvan Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Büyüköztürk Ş. (2009), Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (10. Baskı), Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Clark, D. A., Beck, A. T. & Alford, B. A. (1999). Scientific foundations of cognitive theory and therapy of depression. Canada: Wiley Publisher.
• Clees, W.J. ve Nabors, M.L. (1992). Teacher ıncentive programs do they make beter teachers. Education. 113 (l), 145-148.
• Corey, G. (2008). Psikolojik Danışma Kuram ve Uygulamaları (Çev.: T. Ergene), Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Çakır, E. (2006), Anadolu öğretmen liselerinde okuyan öğrencilerin depresyon ve motivasyon düzeyleri, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Sakarya.
• Çisem, İ. (2009), Ev kadınlarında sosyokültürel özelliklere bağlı olarak depresyon düzeyi ve kişilik özellikleri arası ilişkilerin incelenmesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Programı: İstanbul.
• Davis, J. & Wilson, S. M. (2000). Principals’ efforts to empower teachers: Effects on teacher motivation and job satisfaction and stres. Journal of Educational Strategies. 73, (6), 349-353.
• Demirbilek, S. (2007). Cinsiyet ayrımcılığının sosyolojik açıdan incelenmesi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 44, 12-28.
• DSM-IV (1994). Amerikan psikiyatri birliği: mental bozuklukların tanısal ve sayımsal elkitabı (4. Baskı). Amerikan Psikiyatri Birliği, Washington DC, E, Köroğlu (Çev, 1995), Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Ellis, A. ve Harper, R. A. (1997). A guide to rational living. North Hollywood. CA: Melvin Powers Books.
• Ellis, A. (1994). Reason and emotion in psychotherap, revised. NY: Kensington.
• Ellis, A. (2001). Over coming destructive beliefs, feelings, and behaviors. Amherst, NY: Prometheus Books.
• Epiktetos (2003). İçsel huzur iyi yaşamın kapısını açar (Çev.: C. Erengil). İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Erözkan, A. (2005). Üniversite öğrencilerinin kişilerarası duyarlılık ve depresyon düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi. 14: 131-155.
• Gedik, T., Akyüz, K. C. ve Batu, C. (2009). Orman endüstri işletmelerinde yönetici iş tatmin düzeyinin belirlenmesi (Düzce İl örneği). Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 9 (1): 1-11.
• Glyn, F. (1982). Self understanding: professional growth and the role the teacher counsellor. The Australian Administrator. 3 (1), 1-4.
• Hisli, N. (1989). Beck Depresyon Envanterinin Üniversite Öğrencileri İçin Geçerliği Güvenirliği, Psikoloji Dergisi, 23, 3-13.
• Işıklar, A. (2002), Lise Dengi ve İlköğretim Okullarındaki Öğretmenlerin İş Doyumu, Tükenmişlik ve Empatik Eğilimleri Arasındaki İlişkinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya.
• İncir, G. (1990). Çalışanların iş doyumu üzerine bir inceleme, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• İnsel, M. (1996). Öğretmen yetiştirme. Yeni Türkiye Dergisi Eğitim Özel Sayısı, 2 (7), 371-376.
• Jadhav, S. (1996). The cultural origins of western depression. The International Journal of Social Psychiatry, 42, 269-286.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1999), İnsan ve insanlar, sosyal psikolojiye giriş (10. Baskı), İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karasar, N. (2009), Betimsel araştırma yöntemi (20. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karaşahin, H. (2001). Türkiye’de sosyal yapı ve İslam. EKEV Akademi dergisi. (14), 44, 2-18.
• Kayri, M. (2007). Araştırmalarda iki aşamalı kümeleme analizi ve bir uygulaması. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 28 (1), 177-189.
• Keklik, İ. (2011). Üniversite öğrencilerinin bağlanma stillerinin cinsiyet, kişisel anlamlılık, depresyona yatkınlık ve sürekli kaygı düzeyiyle ilişkisi. Eğitim ve Bilim Dergisi.( 36) 159,
• Kızıltepe, Z. (2008). Motivation and demotivation of university teachers. Teachers and Teaching. (14), 5-6, 515-530.
• Korkmaz, S. (2006), Üniversite Öğrencilerinde Depresyon Yordanması: Sosyo-Demografik Değişkenler, Olumsuz Yaşam Olayları, Algılanan Beklentiler, Algılanan İlişkiler, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Mersin.
• Köroğlu, E. (2011). Bilişsel davranışçı psikoterapi yaklaşımları (ikinci baskı), Ankara: HYB yayınları.
• Küey, L. ve Küey, Y. (1988). Depresyon ve kadın: bir gözden geçirme çalışması. 24. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilim Kongresi, Ankara.
• Lazarus, R. S. (2000). Evolotion of a model of stres, coping and discrete emotions, In V. R. Rice (ed.) Handbook of Stres, Coping and Health. CA: Sage. London: Hogarth Pres
• Malik, R. (2000) Culture and Emotions: depression amongst pakistanis. In C. Squire (ed.) Culture in Psychology. London: Routledge
• Moon, M. J. (2000). Organizational commitment revisited in new pblic management: motivation, organizational culture, sector, and managerial level. Public Performence & Management Review. 24, (2), 177-194.
• Muntaner, C. , Li , Y. & Zimmerman, S. (2006). Work organization, economic inequality, and depression among nursing assistants. Multilevel Modeling Approach. Psychological Reports, 98 (2), 585-601.
• Ortakale, M. Y. (2008). Akılcı davranış eğitimi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı: Adana.
• Plotnik, R. (2009). Psikolojiye giriş (Çev. T. Geniş). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Quinn, B. (2000). Depresyon (Çev.: A. E. Danacı). Ankara: Hekimler Yayın Birliği yayınları.
• Schultz, D. P. ve Schultz, S. E. (2001). Modern psikoloji tarihi (Çev. Y. Aslay). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Sezer, S. (2010). Bilişsel davranışçı yaklaşımla bütünleştirilen hobi terapi uygulamasının bir eğitim kurumunun örgüt depresyonu üzerindeki etkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (23), ss 36-50
• Sinclair, C. (2008). Initial and Changing student teacher motivation and commintment to teaching. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 36, (2), 79-104.
• Solso, R. L.; Maclin, M. K. & Maclin, O. H. (2007). Bilişsel psikoloji (A. Ayçiçeği-Dinn). İstanbul: Kitapevi Yayınları.
• Stipek, D. J. (1993). Motivation to learn: theory to practice (2th ed.) Allyn and Bacon, A Divison of Simon & Schuster Inc.
• Sutherland, V. J. (1995). Stress and the new contract for general pratitioners. Journal of Managerial Psychology. 10 (3), 17-28.
• Tanhan, F. ve Şentürk, E. (2011). Sınıf içi istenmeyen öğrenci davranışlarına yönelik öğretmen tutumlarının bazı sosyo demografik değişkenler açısından incelenmesi, Milli Eğitim Dergisi, 192, 62-73.
• Türkçapar, H. (2009). Depresyon; klinik uygulamalarda bilişsel davranışçı terapi. Ankara: HYB Basım Yayın.
• Türküm, S. (1994). Akılcı-Duygusal Terapide Yansımalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 27, (2), 969-974.
• Ünal, S. ve Özcan, E. (2000). Depresyonda hazırlayıcı, ortaya çıkarıcı ve koruyucu etmenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 1, (1), 41-52.
• Weissman, M. M. ve Klerman, G. L. (1977). Sex differences and the epidemiology of depression. Arch Gen Psychiatry. 34, 98-111.
• Westermeyer J (1989). Psychiatric epidemiology across cultures : current issues and trends. Transcultural Psychiatric Research Review. 26, 5-25.
• Yelboğa, A. (2007). Bireysel demografik değişkenlerin iş doyumu ile ilişkisinin finans sektöründe incelenmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, (2), 1-19.
• Young, M. ve Lambie, G.W. (2007). Wellness in school and mental health systems: organizational ınfluences. Journal of Humanistic Counseling, Education & Development. 46, (1), 98-113.
• Zembylas M. ve Papanastasiou, E. C. (2005). Modeling teacher empoverment: The role of job satisfaction. 11, (5), 433-549.