Theoretical Approaches on Religion and Spirituality Affecting the Quality of Life in the Cancer Patients

Yıl 2019, , 349 - 376, 15.12.2019

Ahmet Albayrak , İbrahim Yıldırım Emine Kurt

https://doi.org/10.17335/sakaifd.605552

Cited By: 8

Öz

The aim of this article is to demonstrate the relationship between quality of life and religion and spirituality (R/S) in cancer patients and to discuss the ways in which R/S can influence life quality. For this purpose, the subject was discussed with a theoretical approach in the context of related literature. Quality of life is a versatile and broad concept related to the level of satisfaction, happiness and satisfaction that an individual receives from life. The quality of life in cancer patients is regarded as a subjective statement of individual well-being, with physical, emotional, social, economic and spiritual dimensions. Based on the literature on the subject, it has been shown that R/S resources in cancer patients help to overcome problems related to diagnosis and treatment and to contribute to a better quality of life. The current approach in the oncology is to provide rehabilitation, care, and support services for patients, taking into account individual characteristics and needs, as well as medical treatment for longer and better quality of life. In this context, it is thought that R/S care and support in cancer patients will have positive effects on quality of life. 

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Cancer, Oncology, Quality of life, Religion, Spirituality

Kanser Hastalarında Yaşam Kalitesini Etkileyen Din ve Maneviyat Üzerine Teorik Yaklaşımlar

Öz

Bu makalenin amacı, kanser hastalarında yaşam kalitesi ve din/maneviyat (D/M) arasındaki ilişkileri ortaya koymak, yaşam kalitesi üzerinde D/M'nin hangi yollarla etkili olabileceğini tartışmaktır. Bu amaca yönelik olarak konu, ilgili literatür bağlamında teorik bir yaklaşımla ele alınmıştır. Yaşam kalitesi, bireyin yaşamdan aldığı doyum, mutluluk ve memnuniyet düzeyiyle ilişkili çok yönlü ve geniş bir kavramdır. Kanser hastalarında yaşam kalitesi, fiziksel, emosyonel, sosyal, ekonomik ve spiritüel boyutlarıyla bireysel iyilik halinin öznel bir ifadesi olarak kabul edilir. Kanserde yaşam kalitesini etkileyen çok sayıda fiziksel ve psikososyal değişken vardır. Yakın zamanlı çalışmalar, kanser hastalarında dini ve manevi kaynakların, tanı ve tedaviye ilişkin sorunların üstesinden gelmeye ve daha iyi bir yaşam kalitesine katkı sağlamaya destek olduğunu göstermektedir. Onkolojide güncel yaklaşım, daha uzun ve daha iyi bir yaşam kalitesi için gerekli tıbbi tedavinin yanında bireysel özellik ve gereksinimleri dikkate alarak hastalara rehabilitasyon, bakım ve destek hizmetlerinin sunulmasıdır. Bu kapsamda kanser hastalarında dini ve manevi bakım ve desteğin, yaşam kalitesi üzerinde olumlu yönde etkileri olacağı düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Kanser, Onkoloji, Yaşam kalitesi, Din, Maneviyat

Kaynakça

• Adler, Alfred. Yaşamın Anlam ve Amacı. Trc. Kamuran Şipal. 13. Baskı. İstanbul: Say Yayınları, 2017.
• Afşar, Füsun. “Sandalye Masajı Kanserli Hastalara Bakım Veren Aile Üyelerinin Yaşam Kalitesine Katkı Verebilir mi?” 3. Ulusal Sağlıkta Yaşam Kalitesi Kongresi Bildiri ve Sunum Kitabı. İzmir: SAYKAD, 2010.
• Akyol, Asiye. “Yaşam Kalitesinin Hemşirelik Yönünden Önemi”. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 9/3 (1993): 71-75.
• Albayrak, Ahmet - Kurt, Emine. “Meme Kanserli Hastalarda Ağrı ve Uzuv Kaybına (Mastektomi) Bağlı Depresyon Düzeylerinin Yaşam Kalitesi ve Dindarlık ile İlişkisi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Din Psikolojisi Özel Sayısı (2016): 41-81. https://doi.org/10.21054/deuifd.282804
• Arslan, Sevban - Bölükbaş, Nurgül. “Kanserli Hastalarda Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi”. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 6/3 (2003): 38-47.
• Arslan, Şule - Kutsal, Yeşim Gökçe. “Geriatride Yaşam Kalitesinin Değerlendirimi”. Geriatri 2/4 (1999): 173-178.
• Asi Karakaş, Sibel. Kanser Hastalarının Hastalığı Değerlendirme Biçimlerinin Anksiyete, Depresyon ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2007.
• Bag, Beyhan. “Kanser Hastalarında Uzun Dönemde Görülen Psikososyal Sorunlar”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 5/1 (2013): 109-126. https://doi.org/10.5455/cap.20130508
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. 2. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Balboni, Tracy A. - Vanderwerker, Lauren C. - Block, Susan D. - Paulk, M. Elizabeth - Lathan, Christopher S. - Peteet, John R. - Prigerson, Holly G. “Religiousness and Spiritual Support Among Advanced Cancer Patients and Associations With End-of-Life Treatment Preferences and Quality of Life”. Journal of Clinical Oncology 25/5 (2007): 555-560. https://doi.org/10.1200/JCO.2006.07.9046
• Beser, Nalan G. - Öz, Fatma. “Kemoterapi Alan Lenfomalı Hastaların Anksiyete-Depresyon Düzeyleri ve Yaşam Kalitesi”. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 7/1 (2003): 47-58.
• Boztilki, Melike - Ardıç, Elif. “Maneviyat ve Sağlık”. Journal of Academic Research in Nursing. Ek Sayı (2017): 39-45. https://doi.org/10.5222/jaren.2017.1008
• Büssing, Arndt - Koenig, Harold G. “Spiritual Needs of Patients with Chronic Diseases”. Religions 1/1 (2010): 18-27. https://doi.org/10.3390/rel1010018
• Campbell, Angus - Converse, Philip E. - Rodgers, Willard L. The Quality of American Life: Perceptions, Evaluations, and Satisfactions. 1st US-1st Printing edition. New York: Russell Sage Foundation, 1976.
• Cella, David. “Quality of Life: The Concept”. Journal of Palliative Care 8/13 (1992): 8-13.
• Ceylan, Veysi. Meme Kanseri Olan Hastalarda Tanı Sonrası Psikososyal Sorunlar. Uzmanlık Tezi, Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi, 2009.
• Cotton, Sian P. - Levine, Ellen G. - Fitzpatrick, Cory M. - Dold, Kristin H. - Targ, Elisabeth. “Exploring The Relationships Among Spiritual Well-Being, Quality of Life, And Psychological Adjustment in Women With Breast Cancer ”. PsychoOncology 8/5 (1999): 429-438.
• Çiftçi, Aişe. Hastalıklarla başa çıkmada dini rolü: Kanser Hastaları Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.
• Dedeli, Özden - Karadeniz, Gülten. “Kanser Ağrısının Kontrolü ile Psikososyal-Spiritüel Modelin Birleştirilmesi”. Ağrı 21/2 (2009): 45-53.
• Delgado-Guay, Marvin Omar - Parsons, Henrique A. - Hui, David - Cruz, Maxine G. De la - Thorney, Steven - Bruera, Eduardo. “Spirituality, Religiosity, and Spiritual Pain Among Caregivers of Patients With Advanced Cancer”. American Journal of Hospice and Palliative Medicine® 30/5 (2013): 455-461. https://doi.org/10.1177/1049909112458030
• Edisan, Zehra - Kadıoğlu, Funda. “Yaşam Kalitesi Kavramının Antik Dönemdeki Öncülleri”. Lokman Hekim Journal 3/3 (2013): 1-4.
• Elliott, Thomas E - Renier, Colleen M - Palcher, Jeanette A. “Chronic pain, depression, and quality of life: correlations and predictive value of the SF-36 Chronic Pain, Depression, and Quality of Life: Correlations And Predictive Value of The SF36”. Pain Medicine (Malden, Mass.) 4/4 (2003): 331-339.
• Emmons, Robert A. “Striving for the Sacred: Personal Goals, Life Meaning, and Religion". Journal of Social Issues 61/4 (2005): 731-745.
• Frankl, Viktor Emil. İnsanın Anlam Arayışı. Trc. Selçuk Budak. İstanbul: Okuyan Us Yayın, 2012. Friedman, Lois C. - Barber, Catherine R. - Chang, Jenny - Tham, Yee Lu - Kalidas, Mamta - Rimawi, Mothaffar F. - Dulay, Mario F. - Elledge, Richard. “Self-Blame, Self-Forgiveness, and Spirituality in Breast Cancer Survivors in a Public Sector Setting”. Journal of Cancer Education 25/3 (2010): 343-348. https://doi.org/10.1007/s13187-010-0048-3
• Görgün-Baran, Aylin. “Yaşlılıkta sosyalizasyon ve yaşam kalitesi”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2 (2008): 86-97.
• Haes, JC de - Knippenherg, FCE. “The Quality of Life and Survival: The Role of Multidimensionel Symptom Assessment”. Cancer 83 (1993): 173-179.
• Haghighi, Fatemeh. “Correlation Between Religious Coping and Depression in Cancer Patients”. Psychiatria Danubina 25/3 (2013): 236-240.
• Hallaç, Saliha - Öz, Fatma. “Genital Kanser Tanı Sürecinde Varoluşsal Kaygı”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 3/4 (2011): 595-610.
• Hoeman, Shirley P. Rehabilitation Nursing Process, Application and Outcomes 3rd Edition. St. Louis: Mosby Publication, 2002.
• Hoff, Andreas - Johannessen-Henry, Christine Tind - Ross, Lone - Hvidt, Niels Christian - Johansen, Christoffer. “Religion and Reduced Cancer Risk – What Is the Explanation? A Review”. European Journal of Cancer 44/17 (2008): 2573-2579. https://doi.org/10.1016/j.ejca.2008.08.001
• Holland, Kathleen Dukes - Holahan, Carole K. “The Relation of Social Support and Coping to Pozitive Adaptation to Breast Cancer”. Psychology and Health 18/1 (2003): 15-30.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2010.
• Hörnquist, J. O. “Quality of Life: Concept and Assessment”. Scandinavian Journal of Social Medicine 18/1 (1990): 69-79.
• Hutchinson, A. - McColi, E. - Riccalton, C. - Chiristie, Margaret. Health Outcome Measures in Primary and Out-Patient Care. Amsterdam: Harwood Academic Publishers, 1996.
• Johnson, S C - Spilka, B. “Coping With Breast Cancer: The Roles of Clergy and Faith”. Journal of Religion And Health 30/1 (1991): 21-33. https://doi.org/10.1007/BF00986676
• Juster, Robert-Paul - Sasseville, Marc - Giguère, Charles-Édouard - Consortium, Signature - Lupien, Sonia J. “Elevated Allostatic Load in Individuals Presenting at Psychiatric Emergency Services”. Journal of Psychosomatic Research 115 (2018): 101-109. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2018.10.012
• Kanarığ Gürel, Derya. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi Erişkin Onkoloji, Hematoloji Kliniklerinde Kemoterapi Uygulanan Hastaların Yaşam Kalitesi ve Bunu Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, 2007.
• Kandula, Namratha - Ahmed, Munerah - Dodani, Sunita - Gupta, Leena - Hore, Paromita. “Cardiovascular Disease & Cancer Risk Among South Asians: Impact of Sociocultural Influences on Lifestyle and Behavior”. J Immigrant Minority Health 21 (2019): 15-25. https://doi.org/10.1007/s10903-017-0578-4
• Kim, Grace J. - Goldstein, Leonard. “The Effects of Religion and Spirituality on Coping Efficacy for Death and Dying”. Practical Pain Management. Erişim: 13 Ekim 2019. https://www.practicalpainmanagement.com/resources/hospice/effects-religion-spirituality-coping-efficacy-death-dying
• Koç, Mustafa. “Ölüm Korkusu Üzerine Kuramsal Açıdan Psikolojik Bir Değerlendirme”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/6 (2002): 7-22.
• Koenig, Harold G. “Religion, spirituality, and Health: a Review and Update”. Advances In Mind-Body Medicine 29/3 (2015): 19-26.
• Kurdak, Hatice. “Sağlığın Varoluşsal Boyutu ve Yaşam Kalitesi”. Turkiye Klinikleri Journal of Family Medicine Special Topics 5/3 (2014): 23-28.
• Kurt, Emine. “Kanser Hastalarında Depresyon, Yaşam Kalitesi ve Dindarlık”. Din, Değerler ve Sağlık. Ed. Hayati Hökelekli. 171-208. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
• Kurt, Emine. Meme Kanserli Hastalarda Ağrı ve Uzuv Kaybına (mastektomi) Bağlı Depresyon Düzeylerinin Yaşam Kalitesi ve Dindarlık ile İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2015.
• Kutlu, Ruhuşen - Çivi, Selma - Börüban, Melih Cem - Demir, Ayşe. “Kanserli Hastalarda Depresyon ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler”. Selçuk Üniversitesi Tıp Dergisi 27/3 (2011): 149-153.
• Kuzeyli Yıldırım, Yasemin - Uyar, Meltem - Fadıllıoğlu, Çiçek. “Kanser Ağrısı ve Yaşam Kalitesine Etkisi”. Ağrı 17/4 (2005): 17-22.
• Levine, Ellen G. “The Benefits of Prayer on Mood and Well-Being of Breast Cancer Survivors”. Support Care Cancer 17/3 (2009): 295-306.
• Lewis, F. M. “Experienced Personal Control and Quality of Life in Late-Stage Cancer Patients”. Nursing Research 31/2 (1982): 113-119.
• Lim, Jung- won - Gonzales, Patricia - Wang- Letzkus, Ming F. - Baik, Okmi - AshingGiwa, Kimlin T. “Health Behavior Changes following Breast Cancer Treatment: A Qualitative Comparison among Chinese American, Korean American, and Mexican American Survivors”. Journal of Health Care for the Poor and Underserved 24 (2013): 599–618.
• Long, P. H. “On the Quantity and Quality of Life”. Medieval Times 88 (1960): 613-619.
• Melson, F. Gail. Family and Environment: An Ecosystem Perspektive. Minneapolis: Burgess, 1980.
• Mollaoğlu, Mukadder. “Kronik Hastalıklarda Yaşam Kalitesi ve Hemşirelik”. 2. Sağlıkta Yaşam Kalitesi Kongresi Kongre Özet Kitabı. İzmir: Meta Basım, 2007.
• Müezzinoğlu, Talha. “Yaşam Kalitesi”. Üroonkoloji Bülteni. 1 (2005): 25-29.
• Nelson, Christian J. - Rosenfeld, Barry - Breitbart, William - Galietta, Michele. “Spirituality, Religion, and Depression in the Terminally Ill”. Psychosomatics 43/3 (2002): 213-220. https://doi.org/10.1176/appi.psy.43.3.213
• O’Connell, Kathryn A. - Skevington, Suzanne M. “The Relevance of Spirituality, Religion and Personal Beliefs to Health-Related Quality of Life: Themes From Focus Groups in Britain”. British Journal of Health Psychology 10/3 (2005): 379-398.
• Oktik, Nurgün - Bozyer, Ünal. Huzurevinde Yaşam ve Yaşam Kalitesi: Muğla Örneği. Muğla: Muğla Üniversitesi, 2004.
• Oman, Doug - Thoresen, Carl E. “Din ve Maneviyat Sağlığı Etkiler mi?” Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. Ed.Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. Ed. İhsan Çapcıoğlu - Ali Ayten, trc. Özer Çetin. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
• Organization, World Health. “WHOQOL-SRPB : Scoring and Coding for the WHOQOL SRPB Field-Test Insturment : Users Manual”. 2002. https://apps.who.int/iris/handle/10665/77778
• Öz, Fatma. “Hastalık Yaşantısında Belirsizlik”. Türk Psikiyatri Dergisi 12/1 (2001): 6168.
• Özmete, Emine. “Aile Yaşam Kalitesi Dinamikleri: Aile İletişimi, Ebeveyn Sorumlulukları, Duygusal Refah, Fiziksel/Materyal Refahın Algılanması”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3/11 (2010): 455-465.
• Padilla, G. V. - Ferrell, B. - Grant, M. M. - Rhiner, M. “Defining the Content Domain of Quality of Life for Cancer Patients with Pain”. Cancer Nursing 13/2 (1990): 108115.
• Padilla, G. V. - Grant, M. M. - Ferrell, B. “Nursing Research into Quality of Life”. Quality of Life Research 1/5 (1992): 341-348.
• Pargament, Kenneth. “Tanrım Bana Yardım Et: Din Psikolojisi Açısından Başa Çıkmanın Teorik Çatısına Doğru”. Trc. Ahmet Albayrak. Tabula Rasa-Felsefe Teoloji 3/9 (2003): 207-238.
• Pargament, Kenneth I. - Magyar-Russell, Gina M. - Murray-Swank, Nichole A. “The Sacred and the Search for Significance: Religion as a Unique Process”. Journal of Social Issues 61/4 (2005): 665-687.
• Park, C.l. - Waddington, E. - Abraham, R. “Different Dimensions of Religiousness/Spirituality Are Associated with Health Behaviors in Breast Cancer Survivors”. Psycho-Oncology 27/10 (2018): 2466-2472. https://doi.org/10.1002/pon.4852
• Park, Crystal L. “Din ve Anlam”. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. Ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. Ed. İhsan Çapcıoğlu - Ali Ayten. Trc. İlker Yenen. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
• Park, Crystal L. - Edmondson, Donald - Hale-Smith, Amy - Blank, Thomas O. “Religiousness/Spirituality and Health Behaviors in Younger Adult Cancer Survivors: Does Faith Promote A Healthier Lifestyle?”. J Behav Med 32 (2009): 582–591. https://doi.org/10.1007/s10865-009-9223-6
• Park, Crystal L. - Masters, Kevin S. - Salsman, John M. - Wachholtz, Amy - Clements, Andrea D. - Salmoirago-Blotcher, Elena - Trevino, Kelly - Wischenka, Danielle M. “Advancing Our Understanding of Religion and Spirituality in the Context of Behavioral Medicine”. Journal of Behavioral Medicine 40/1 (2017): 39-51. https://doi.org/10.1007/s10865-016-9755-5
• Patrick, D. L. - Erichson, P. Health Status and Health Policy. New York: Oxford University Press, 1993.
• Perim, Aysun. Trakya Üniversitesi Eğitim, Araştırma ve Uygulama Hastanesi’nde Çalışan Hemşirelerin Kaliteli Yaşam Algısının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, 2007.
• Purnell, Jason Q. - Andersen, Barbara L. “Religious Practice and Spirituality in The Psychological Adjustment of Survivors of Breast Cancer”. Counseling and Values 53/3 (2009): 165-283.
• Romero, Catherine - Friedman, Lois C. - Kalidas, Mamta - Elledge, Richard - Chang, Jenny - Liscum, Kathleen. “Self-Forgiveness, Spirituality, and Psychological Adjustment in Women with Breast Cancer”. Journal of Behavioral Medicine 29/1 (2006): 29-36. https://doi.org/10.1007/s10865-005-9038-z
• Rowatt, Wade C. - Kirkpatrick, Lee A. “Two Dimensions of Attachment to God and Their Relation to Affect, Religiosity, and Personality Constructs”. Journal for the Scientific Study of Religion 41/4 (2002): 637-651.
• Sertöz, Özen Önen - Mete, Hayriye Elbi - Noyan, Ayşın - Alper, Mehmet - Kapkaç, Murat. “Meme Kanserinde Ameliyat Tipinin Beden Algısı, Cinsel İşlevler, Benlik Saygısı ve Eş Uyumuna Etkileri: Kontrollü Bir Çalışma”. Türk Psikiyatri Dergisi 15/4 (ts.): 264-275.
• Tarakeshwar, Nalini - Vanderwerker, Lauren C. - Paulk, Elizabeth - Pearce, Michelle J. - Kasl, Stanislav V. - Prigerson, Holly G. “Religious Coping is Associated with the Quality of Life of Patients with Advanced Cancer”. Journal of Palliative Medicine 9/3 (2006): 646-657. https://doi.org/10.1089/jpm.2006.9.646
• Tarhan, Nevzat. Yunus Terapi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Thuné-Boyle, Ingela C. - Stygall, Jan A. - Keshtgar, Mohammed R. - Newman, Stanton P. “Do Religious/Spiritual Coping Strategies Affect Illness Adjustment in Patients With Cancer? A Systematic Review of The Literature”. Social Science & Medicine 63/1 (2006): 151-164. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2005.11.055
• Top, Mehmet Şerif - Özden, Salih Yaşar - Efe Sevim, Meltem. “Psikiyatride Yaşam Kalitesi”. Düşünen Adam 16/1 (2003): 18-23.
• Türkiye Kanser İstatistikleri. Ankara: T. C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 2017.
• Unantenne, Nalika - Warren, Narelle - Canaway, Rachel - Manderson, Lenore. “The Strength to Cope: Spirituality and Faith in Chronic Disease”. Journal of Religion and Health 52/4 (2013): 1147. https://doi.org/10.1007/s10943-011-9554-9
• University of Toronto. “Quality of Life Research Unit: home page”. Erişim: 26 Haziran 2018. http://sites.utoronto.ca/qol/qol_model.htm
• Ünsal, Diclehan - Aksu, Atınç - Bağriaçik, Ümit - Akmansu, Müge. “Postmastektomi Radyoterapi Uygulanan Meme Kanserli Olgularda Gelişen Yorgunluğun Derecesi, Serum Sitokin ve Leptin Düzeyleri ile İlişkisi: Prospektif Değerlendirme”. Türk Onkoloji Dergisi 22/1 (2007): 1-12.
• WHO. “Cancer Today”. Erişim: 26 Haziran 2018. http://gco.iarc.fr/today/home
• WHO. “The Constitution of the WHO”. WHO Chronicle, 1947.
• WHO. “WHOQOL: Measuring Quality of Life”. 1997. http://www.who.int/healthinfo/survey/whoqol-qualityoflife/en/
• WHO SRPB Quality of Life Group. Scoring and Coding for the WHOQOL-SRBP FieldTest Instrument. Geneva: WHO, 2012.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2007.
• Yeter, Kevser - Savcı, Ayşegül - Sayıner, Fatma Deniz. “Meme Kanserinde Rekonstrüktif Cerrahinin ve Hasta Eğitiminin Yaşam Kalitesine Etkisi”. Meme Sağlığı Dergisi 5/2 (2009): 65-68.
• Zinnbauer, Brian J - Pargament, Kenneth. “Dindarlık ve Maneviyat”. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. Ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 61-102. Ed. İhsan Çapcıoğlu - Ali Ayten. Trc. Sevdenur Düzgüner. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
• Zwingmann, Christian - Müller, C. - Körber, J. - Murken, S. “Religious Commitment, Religious Coping and Anxiety: A Study in German Patients with Breast Cancer”. European Journal of Cancer Care 17 (2008): 361-367. https://doi.org/10.1111/j.1365-2354.2007.00867.x