KELÂM İLMİ AÇISINDAN BEDÂ’ ANLAYIŞI

Yıl 2011, Cilt: 13 Sayı: 23, 97 - 116, 15.06.2011

Orhan Aktepe

Öz

Beda inanışı, Şiî çevrelerde ortaya çıkmış bir inanış biçimidir. Önce aşırı Şiî gruplar arasında or-taya çıkmış; ancak bütün Şiîler tarafından kabul görmemiştir. Bu inanç, Allah‟ın ilim ve irade sıfatında değişmeyi öngördüğü için, tevhid inanışına aykırı bulunmasından dolayı bu inanca Ehl-i Sünnet kelamcıları tarafından şiddetle karşı çıkılmıştır. İmamiyye Şîası kelamcılarının, özellikle de son dönem teologlarının beda inancının açıklanmasında farklı bir anlayış öne sürerek, Ehl-i Sünnet kelamcılarının kabul ettikleri nesh teorisi ile birleştirme çabası içine girdikleri görülmek-tedir. Fakat mahiyet bakımından beda  teorisi ile nesh teorisi arasında bir benzerlik bulunma-maktadır. Çünkü nesh hukuk alanında geçerli olup, itikat alanında geçerli değildir. Halbuki beda inancı bir yönüyle ilahi ilim ile diğer yönüyle de kader inancı ile ilgilidir.

Anahtar Kelimeler

Şîa, Ehl-i Sünnet, İlim, İrade, Nesih

The Conception of Bada’ according to Muslim Theology

Öz

Bada is a belief which has from the Shia context. It has first come out from the groups
belonging to Ghulat Shia but in time has been approved by all Shia groups. This Notion has
receivedextreme rejected by Orthodox Muslim theologians who consider that it is a contrary
position to the Muslim notion of unity and it presupposes the change in divine attributes of
knowledge and will. However, it is well observed that recent theologians of Imamiyyah Shia
have pursued a different direction from their previous colleges and they have recently tried to
reconcile it with the notion of abolishing (nash) belonging to Muslim orthodoxy. But it is clear
that there is no direct similarity between these two notions, that is the bada and nash. Since,
the concept of nash is validly carried out in the realm of the law, it is invalid in the realm of
creed. However the belief of bada is related to the divine knowledge in one sense, and is
related to the belief of determinism in another sense. 

Anahtar Kelimeler

Shia, Muslim Orthodoxy, Divine Knowledge, Divine Will, Nash

Kaynakça

• Abdulhamid, Muhsin, İslam’da İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, çev. M. Saim Yeprem, İstanbul 1994.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, Müsned, İstanbul 1992.
• Âmidi, SeyfüddinEbu’l- Hasan Ali b. Muhammed b. Sâlim, Gayetü’l-merâm fî ilmi’l- Kelâm, Beyrut 2004.
• Ateş, Süleyman, Kur’ân-ı Kerim Tefsiri, İstanbul 1995.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul 1987.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkāhir b. Tâhir b. Muhammed, el-Fark beyne’l-fırak, Kahire ts.
• Zerkânî, Menâhilü’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân, II, 78.
• Bahiyt, Muhammed Hasan, ‚Akîdetü’l-Bedâ, Arz ve Nakz‛, Mecelletü Câmiati’l- İslamiyye, c. XI, sy. 2, Gazze 2003, s. 149-189.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul 1967.
• Buharî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1992.
• Cüveyni, Ebü’l-Meâlî Abdülmelik, Kitâbü’l-irşâd, Beyrut 1992.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf, Bahru’l-Muhît, Beyrut 1993.
• el-Hû’î, es-Seyyid Ebü’l-Kāsım el-Mûsevî, el-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrut 1395/1975.
• Emin, Ahmed, Fecru’l-İslâm, Beyrut 1969.
• Eş’arî, Ebu’l Hasan Ali b. İsmail, Makālâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn, Beyrut 1990.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, İmamiye Şîası, İstanbul 2008.
• Firuzâbadî, Mecdûddin Muhammed b. Yakub, Kāmûsü’l-Muhît, Beyrut, 1991, IV.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed, Tehâfütü’l-felâsife, Kahire 1980.
• ―――, el-İktisâd fi’l-i’tikād, Beyrut 1983.
• Giridî, Sırrı, Nakdu’l-kelâm fî a’kāidi’l-İslâm, Dersaadet 1324.
• Goldziher, Ignaz, ‛Bedâ‛, İA, İstanbul: MEB Yay., 1979.
• Gölpınarlı, Abdulbakıy, Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiîlik, İstanbul 1987.
• İbn Aşûr, Muhammed Tâhir, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, Tunus 1984.
• İbn Kesîr, İmâdüddin Ebü’l-Fidâ İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Beyrut 1425.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Te’vîlü muhtelefi’l-Hadîs, Beyrut 1393/1972.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâlüddin Muhammed b. Mükrim, Lisânü’l-Arab, Beyrut ts.
• İlhan, Avni, ‚Şîa’da Usulü’d-Din‛, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempoz- yumu, İstanbul, 1993, s. 409-450
• İsfehânî, Râğıb, Mu’cemu müfredâti elfâzı’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr, 1972.
• Kâşifü’l-Gıtâ, Muhammed el-Hüseyn, Aslu’ş-Şîa ve usûlühâ, Beyrut 1990.
• Keskin, Halife, Şîa İnanç Esasları, İstanbul ts.
• Kitab-ı Mukaddes, İstanbul 1976
• Koçyiğit, Talat, Hadis Istılahları, Ankara 1980.
• Küleynî, Ebû Câfer Muhammed b. Yakub el-Bağdâdî, el-Usûl mine’l-Kâfî, Tahran 1348.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud, Kitâbü’t-tevhîd, An- kara 2003.
• Mûsevî, Abdülhüseyin Şerefüddîn, Ebû Hüreyre, Kum 1965.
• Muzaffer, Muhammed Rızâ, Akāidü’l-İmâmiyye, Necef 1422.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed, Tabsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn, Ankara 1993.
• Nevbahtî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Mûsâ, Fıraku’ş-Şîa İstanbul 1931.
• Pezdevî, Ebu Yüsr Muhammed, Usûlü’d-dîn, Kahire 2003.
• Râzî, Fahruddin İbn Allâme Ziyâüddin Ömer, Mefâtîhu’l-gayb, Beyrut 1981.
• Sâbûnî, Nureddin Ahmed b. Mahamud b. Ebî Bekr, el-Bidâye fi usûlî’d-dîn, Dımaşk 1979.
• Sofuoğlu, Cemal, ‚Şiâ-İmamiyye’nin Hadis Anlayışı‛, Milletler Arası Tarihte ve Gü- nümüzde Şiîlik Sempozyumu, İstanbul 1993, s. 258-315.
• Sübhanî, Câfer, el-Bedâ fi dav’i’l-Kitâb ve’s-Sünne, Kum 1430.
• ―――, Ana Hatlarıyla Câferîlik, çev. Câfer Bendiderya, İstanbul 2009.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed b. Abdulkerim, el-Milel ve’n-nihal, Kahire 1384/1964.
• ―――, Nihâyetü’l-ikdâm fî ilmi’l-Kelâm, Beyrut 2004.
• Taftazanî, SaduddinMesud b. Ömer b. Abdullah, Şerhu’l-Makāsıd, Beyrut 1989.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa, es-Sünen, İstanbul 1992.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul 1968.
• Zamahşerî, Carullah Ebu’l-Kasım Muhammed b. Ömer, el-Keşşâf, Riyad 1998.
• Zerkânî, Muhammed Abdulazîm, Menâhilü’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân, Mısır 1943.
• Zeydan, Abdülkerim, Fıkıh Usûlü, çev. Ruhi Özcan, Erzurum 1979.