19. YÜZYILDA BİR OSMANLI VALİSİ: GİRİTLİ SIRRI PAŞA VE TEFSİR ANLAYIŞI

Yıl 2010, Cilt: 12 Sayı: 22, 161 - 188, 30.04.2010

Ekrem Gülşen

Öz

XIX. Yüzyıl Osmanlı devlet adamlarından olan Girit'li Sırrı Paşa değişik vilayetlerde valilik ve mutasarrıflık yapmıştır. O, başta tefsir olmak üzere Kelam, Mantık, Dinler ve Mezhepler Tarihi, Dil ve Edebiyat'a dair eserler kaleme almış bir aydınıdır. İlme ve edebiyata aşina olan müellifin tefsirleri Kur'an-ı Kerim'in “Yusuf, Meryem, Furkan ve  İnsan” surelerine aittir. Bu makalede müellifin hayatı, eserleri ve tefsirdeki metodu incelenmiş, çalışmalarının dirayet yönü ağır basan tefsirlerden olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sırrı Paşa, Tefsir, Müfessir, Osmanlı, Ahsenü’l-kasas, İnsân

An Ottoman Statesman in the 19th Century: Sirri Pasha from Crete and his understanding of Tafsir

Öz

The Ottoman Statesman, Sırrı Pasha from Crete in the 19th century, worked as Province
Governor and a proprietor. Sırrı Pasha was an intellectual who authored books on the issues of
exegesis, Islamic theology, logic, the history of religions and schools of thought , linguistics and
literature. Familiar with the science of theology and literature, as an author, his interpretations
of the Holy Quran are made up of the verses of Joseph, Mary, Furkan and Insan. In this paper,
the author`s life, works and his method in exegesis are examined and understood that his
studies ofexegesis are made up of those which require great wisdom. 

Anahtar Kelimeler

Sirri Pasha, Exegesis, Interpreter, Ottoman, The best story, Man

Kaynakça

• Alâeddîn, İbrâhim, Meşhur Adamlar, Hayatları, Eserleri, İstanbul 1933-1936.
• Altınsu, Abdülkadir, Osmanlı Şeyhülislamları, Ankara 1972.
• Bağdâdî, İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn esmâü'l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn, İstanbul 1955.
• Bilmen, Ömer Nasûhi, Büyük Tefsir Tarihi =Tabakâtü’l-Müfessirîn, İstanbul 1973.
• Ahsenü’l-kasas, III, 191
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1981.
• Bursalı, Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul 1971-72.
• Büyük Laruss, Sözlük ve Ansiklopedisi, Gelişim Yayınları.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Diyânet İşleri Baş., yay., Ankara 1988.
• _______, İsmail, Tefsir Usûlü, Ankara 1971.
• Girîdî, Sırrı Paşa, Ahsenü’l-kasas, Şeriket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1309.
• _______, Sırrı Paşa, Sırrı Meryem, Âmid Vilâyet Matbaası, 1311; Başında “Tabâkat ve
• Âdâb-ı Müfessirîn” kitabıyla.
• _______, Sırrı Paşa, Sırrı Furkân, Vilâyet Matbaası, 1307.
• _______, Sırrı Paşa, Sırrı İnsân, Âmid Matbaası, 1309.
• _______, Sırrı Paşa, İlm-i Kelâm’ın Özü, (Sadeleştiren, Kâzım Albayrak), Tah- kim Yayınları, İstanbul 1987.
• Gülşen, Ekrem, Girit’li Sırrı Paşa ve Tefsir ilmindeki Yeri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, MÜSBE, İstanbul 1992.
• Hâkim, Ebû Abdullah, el-Müstedrek ‘alâ’s-Sahîhâyn, ts.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddîn, Mecmû-u Fetâvâ, Riyad ts.
• İnal, Mahmut Kemâl, Son Asrın Türk Şairleri, M. E. Basımevi, İstanbul 1969.
• _______, Mahmut Kemâl, Son Hattatlar, Maarif Matbaası 1955.
• Kâtip Çelebi, Hacı Halîfe, Keşfü’z-zünûn ‘an esmâi’l-kütübi ve’l-fünûn, M.E.Basımevi, İstanbul 1971.
• Kurnaz, Cemal, “Sırrı Paşa”, DİA., İstanbul 2009.
• _______, Giritli Sırrı Paşa, Hayatı, Eserleri, Şiirleri, ilmî Araştırmalar, sy. 9, İstanbul 2000.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn, Sahîh-u Müslim, Mısır 1955.
• Özcan, Nuri, “Leyla Hanım”, DİA., Ankara 2003.
• Öztuna, Yılmaz, Devletler ve Hanedanlar, M.E.B., ve Kültür Bak., Yay., 1969.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Son Sadrazamlar ve Başvekiller, Ahmet Sâit Matbaası, 1942.
• _______, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri Sözlüğü, İstanbul 1971.
• Suyûtî, Celâleddin, el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, Mısır 1368.
• _______, Celâleddin, Esbâbü’n-nüzûl, Beyrut 1983.
• _______, Celâleddin Tedrîbü’r-râvî, Dâru’l-Fir, Tah. Abdü’l-Vehhâb Abdulladîf, ts
• Taşköprüzâde, İsâmeddin Ahmed Efendi, eş-Şakâ’iku’n-Nu’mâniyye fî ‘ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye, Mısır 1310.
• Yazıcı, Nesimi, Sırrı Paşa ve Vilayet gazeteleri, AÜİFD., sy., XXXVI, Ankara 1977.
• Yeğin, Abdullah, Osmanlıca-Türkçe Yeni Lügat, Hizmet Vakfı, İstanbul 1978.
• Yıldırım, Suat, Peygamberimizin Kur’ân-ı Tefsiri, İstanbul 1983.
• _______, Suat, Kur’ân-ı Kerîm ve Kur’ân İlimlerine Giriş, Ensar Neşriyat, İstan- bul 1989.
• _______, Suat, Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meali, Işık Yayınları, İstanbul 2002.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, Dârü’l-kutübü’l- hadîse, Kahire 1976.