The Concept of Fi‘l (Act) in Islamic Legal Thought and the Distinction between Hissi and Shar‘i Acts

Yıl 2010, Cilt: 12 Sayı: 21, 1 - 14, 15.06.2010

Asım Cüneyd Köksal

Öz

According to a division which was made by Dabusi, an important scholar of fiqh and usul
al-fiqh who died in the first half of the fifth century according to hijrah, all of the acts can
be divided into sensorial (hissī) and canonical (shar’ī). The criterium of the division is
whether an act is considered to be performed when it is acted or not. According to this
idea, for all of the acts there is a sensorial aspect, and some of them as well as have a
canonical aspect, that is to say, adequacy of the acts with the conditions which has been
put by the sharia, in order to be considered to be performed, in addition to sensorial one.
Scholars of usul al-fiqh after Dabusi, especially Sadrushsheria among them, made
improvements on the topic and Kāsānī, an Hanafite faqih, used it as a means to analize a
problem of furu al-fiqh. The division has meaningful ties with the problem of the
goodness or badness of acts, which is called husn and qubh in usul al-fiqh and kalam
literature, and the division rather is a consequence of this problem. This division must be
seen as a contribution from the thought of fiqh, and in this tradition as a contribution from
the Hanafites. Also this division has convenient elements for comparison with the division
of acts which modern continental European law has developed.

Anahtar Kelimeler

Act, praxis, sensorial act, canonical act, husn, qubh, coercion

FIKIH DÜŞÜNCESİNDE FİİL KAVRAMI VE HİSSİ-ŞER'İ FİİL AYRIMI

Öz

İlk defa hicrî beşinci asır fakih ve usulcülerinden Debûsî'nin geliştirdiği bir ayrıma göre,filler hissî ve şer'î olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ayrımın kriteri, herhangi bir fiilinişlenmiş sayılması için yalnız işlenmesinin yeterli olup olmamasıdır. Buna göre her fiilinhissî (duyularla algılanabilen) bir tarafı olmakla birlikte, bazı fiillerin buna ilaveten şer'î(fiilin gerçekleşmiş sayılması için şeriatın vazettiği şartlara uygun olma) bir boyutu dabulunmaktadır. Debusî'den sonraki Hanefî usulcüler ve bilhassa Sadruşşeria'nıngayretleri sayesinde sözkonusu taksim ve sonuçları üzerinde incelikli analizler yapılmış,Kasanî de bu ayrımı bir furu fıkıh bahsini incelerken kullanmıştır. Hüsn-kubh meselesiyleirtibatlı bir ayrım olan hissî-şer'î fiil ayrımının, başta yasaklanan fiilerdeki kubh sıfatınıanaliz etmeye yönelik önemli sonuçları ve ayrımla ilgili tartışma konuları vardır. Fıkıhdüşüncesinin ve bu düşünce çerçevesinde de Hanefî usulcülerinin bir katkısı olan buayrım, modern Avrupa hukukunun ortaya koyduğu fiiller taksimiyle de mukayeseyeelverişli unsurlar taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fiil, amel, hissî fiil, şer’î fiil, hüsn, kubh, ikrah