The Value of Ibn al-‘Atiyyah’s Qur’ânic Interpretation in the Light of Method of Quotation with Poem (Istishhâd)

Yıl 2009, Cilt: 11 Sayı: 20, 77 - 94, 15.12.2009

Harun Öğmüş

Öz

The work on Qur’ânic interpretation called al-Muharrar al-Wajîz fî Tafsîr al-Kitâb al-‘Azîz by
Abû Muhammad Abd al-Haqq Ibn Ghâlib Ibn al-Atiyyah al-Ghirnâtî (d. 541/1146), is usually
compared with Jar Allah al-Zamahsharî’s al-Kashshaf. Although al-Muharrar is mainly
concerned with narrative interpretation, it is one of works which frequently cites poem as
evidence (istishhâd). In this article, we shall explore the passages where poems have been
quoted as an evidence of a particular meaning for particular word(s) in this work. Besides, it is
found out that the most significant source of Ibn al-Atiyyah when he is quoting the poems is
Tabârî’s Tafsîr. It is also concluded that Ibn Atiyyathe author of al-Muharrar sometimes makes
importants observations and significant analyses about shawâhid, i.e. the poems quoted as
way of evidence.

Anahtar Kelimeler

Ibn al-Atiyyah, Qur’ânic Interpretation (Tafsîr), Poem, Lexicon

İBN ATIYYE’NİN TEFSÎRİNİN ŞİİRLE İSTİŞHAD YÖNTEMİ AÇISINDAN DEĞERİ

Öz

The work on Qur'anic interpretation called al-Muharrar al-Wajîz fî Tafsîr al-Kitab al-'Azîz byAbû Muhammad Abd al-Haqq Ibn Ghalib Ibn al-Atiyyah al-Ghirnatî (d. 541/1146), is usuallycompared with Jar Allah al-Zamahsharî's al-Kashshaf. Although al-Muharrar is mainlyconcerned with narrative interpretation, it is one of works which frequently cites poem asevidence (istishhad). In this article, we shall explore the passages where poems have beenquoted as an evidence of a particular meaning for particular word(s) in this work. Besides, it isfound out that the most significant source of Ibn al-Atiyyah when he is quoting the poems isTabarî's Tafsîr. It is also concluded that Ibn Atiyyathe author of al-Muharrar sometimes makesimportants observations and significant analyses about shawahid, i.e. the poems quoted asway of evidence.

Anahtar Kelimeler

İbn Atıyye, tefsir, şiir, lügat, gramer

Kaynakça

• Abdüllatîf el-Hatîb, Mu’cemü’l-Kırâât, I-XI, Dımeşk: Dâru Sa’diddîn, t. y. Abdülmuîn Mellûhî, Eş’âru’l-Lüsûs ve Ahbâruhum,1. Baskı, Dımeşk, Dâru Talâs, 1988.
• Abdülvehhâb Abdülvehhâb Fâyid, Menhecü İbn Atıyye Fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm, Kâhire: el-Hey’etü’l- Âmme li-Şüûni’l-Metâbii’l-Emîriyye, 1973.
• Adiy b. Zeyd, Dîvan, Bağdat: Vizâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, 1965.
• Ahfeş, Meâni’l-Kur’ân, I-II, 1. Baskı, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1985.
• A’şâ Meymûn b. el-Kays, Dîvânu’l-A’şa’l-Kebîr, Şerh: Muhammed Muhammed Hüseyn, 7. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983 (Karşılaştırmak için şu nüshalardan da faydalanılmıştır: nşr.
• Muhammed Ahmed Kâsım, 1. Baskı, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1994; 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l
• Kitâbi’l-Arabî, 1992; nşr: Mehdî Muhammed Nâsıruddin, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, s. )
• Aynî, Mahmûd (ö. 885/1451), el-Mekâsıdu’n-Nahviyye fî Şerhi Şevâhidi Şurûhi’l-Elfiyye (Bağdâdî’nin
• Hizânetü’l-Edeb’inin kenârında), I-IV, Mısır: Bulak, t.y. Bağdâdî, Abdülkâdir b. Ömer, Hizânetü’l-Edeb ve Lübbü Lübâbi Lisâni’l-Arab, nşr: Abdüsselâm Muhammed Hârûn, I-XV, 3. Baskı, Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 1984
• Birışık, Abdülhamit, “İbn Atıyye el-Endelüsî” DİA, XIX, 340. Bişr b. Ebî Hâzim el-Esedî, Dîvan, nşr: İzzet Hasen, Dımeşk: Vizâretü’s-Sekâfeti ve’l-İrşâdi’l-Kavmî fi’l- İklîmi’s-Sûrî, 1960.
• Cemâl Tılbe, Fehârisü’l-Muharreri’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1995.
• Cerîr, Dîvân, Beyrut: Dâru Sâdır, 1960.
• Cerrahoğlu, İsmâil, Tefsir Usûlü, 10. Baskı, Ank: TDV Yayınları, 1995.
• Dirre, Muhammed Ali Tâhâ, Fethu’l-Ğarîbi’l-Mücîb İ’râbu Şevâhidi Muğni’l-Lebîb, I-IV, 2. Baskı, Dımeşk: Mektebetü’r-Rızâ, 1984.
• Ebû Ali el-Fârisî (288-377), el-Hucce li’l-Kurrâi’s-Seb’a, nşr: Bedruddîn Kahvecî-Beşîr, I-VI, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1987.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî (654-745), el-Bahru’l-Muhît, 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, 1983, Baskı yeri yok
• Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm, Kitâbü Fedâili’l-Kur’ân, nşr: Mervan el-Atıyye ve arkadaşları, 1. Baskı, Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 343. Ebû Ubeyde Ma’mer b. el-Müsennâ, Mecâzu’l-Kur’ân, nşr: Muhammed Fuâd Sezgin, I-II, Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, I, 349. Ebû Zeyd el-Kureşî, Cemheretü Eş’âri’l-Arab, nşr: Muhammed Ali el-Hâşimî, I-II, 2. Baskı, Dımeşk: Dâru’l-Kalem,1986.
• Ebû Züeyb el-Hüzelî, Dîvan, şerh: Sühâm el-Mısrî, 1. baskı, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1998.
• Emîl Bedî’ Ya’kûb, el-Mu’cemü’l-Mufassal fî Şevâhidi’l-Lügati’l-Arabiyye, I-XIV, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Ferrâ, Meâni'l-Kur'an, I-III, nşr: Ahmet Yusuf Necâtî-Muhammed Ali en-Neccar, Dâru's-Sürûr, t. y. Hassân, Dîvan, nşr: Abdurrahman el-Berkûkî, 3 Baskı, Beyrut: Dâru’l-Endelüs, 1983.
• İbn Atıyye el-Endelüsî, el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, nşr: el-Meclisü’l-İlmî bi-Fâs, I-XVI, —, el-Fihrist, nşr: Muhammed Ebü’l-Ecfân, 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1983.
• İbn Ferhûn el-Mâlikî (ö. 799/1397), ed-Dîbâcü’l-Müzheb fî Ma’rifeti A’yânı Ulemâi’l-Mezheb, nşr:
• Muhammed el-Ahmedî Ebü’n-Nûr, I-II, Kâhire: Dâru’t-Türâs, 1972.
• İbn Hâkân, Ebû Nasr el-Feth b. Muhammed b. Ubeydillâh el-Kaysî, el-İşbîlî, Kalâidü’l-İkyân ve Mehâsinü’l-A’yân, nşr: Hüseyn Yûsuf Haryûş, I-IV (2 mücellet), 1. Baskı, Ürdün: Mektebetü’l-Menâr, İbn Kuteybe, Tefsîru Ğarîbi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İbnü’l-Ebbâr, el-Mu’cem fî Ashâbi’l-Kâdî el-İmâm Ebî Alî es-Sadefî, nşr: Franciscus Codera, Matrıtı, İbnü’l-Enbârî (ö. 577/1181), el-İnsâf fî mesâili’l-Hilâf beyne’n-Nahviyyîn el-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, nşr:
• Muhyiddîn Abdülhamîd, I-II, el-Mektebetü’t-Ticâriyye, t. y. İbn Mâlik, Elfiyye (İbn Akîl şerhinin içinde), nşr: Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, I-II, Tahran: İntişârâtu Nâsır Husrev, 1348.
• İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, Kâhire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, t. y. İbnü’s-Sellâm el-Cumahi, Tabakâtu Fuhûli’ş-Şuarâ, nşr: Mahmûd Muhammed Şâkir, Kâhire: Matbaatu’l-Medenî, t. y. Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, I-XX, 3. baskı, Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1967.
• Mufaddal ed-Dabbî, İhtiyârâtü’l-Mufaddal (Tebrîzî’nin Şerhi içinde), nşr: Fahruddin Kabâve, I-IV, 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• Müberrid, el-Muktedab, nşr: Muhammed Abdülhâlık Azîme, I-IV, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb. Öğmüş, Hârun, “Kur’an Yorumunda Şiirin Yeri (H. 2. Asır Çerçevesinde)”, Basılmamış doktora tezi, M. Ü. S. B. E. 2006.
• Semîn, el-Halebî, ed-Dürrü’l-Masûn fî Ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn, nşr: Ahmed Muhammed el-Harrât, I-XI, Baskı, Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1986.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber, el-Kitâb, nşr: Abdüsselâm Muhammed Hârûn, I-V, 3. Baskı, Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 1988.
• Suyûtî, el-İktirâh fî İlmi Usûli’n-Nahv, nşr: Ahmed Subhi Furat, İst: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1975.
• Taberî, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, nşr: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, I-XXVI, 1. Baskı, Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Zeccac, Meâni’l-Kur’ân ve İ’râbuh, I-V, 1. Baskı, Kâhre: Dâru’l-Hadîs, 1994.
• Zehebî, Muhammed Hüseyn, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, I-II, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kalem, t. y. Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillâh (ö. 794/1392), el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, I-IV, nşr:
• Muhammed Ebü’l-Fadl, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, t. y. Zevzenî, Hüseyin b. Ahmed, Şerhu’l-Muallakât, Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 1989.
• Zü’r-Rumme, Dîvân, I-III, nşr: Abdülkuddûs Ebû Sâlih, 3. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.