KURAN'A GÖRE İNSAN ŞAHSİYETİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 25, 1 - 24, 15.06.2012

Osman Kara

Öz

İnsanın şahsiyeti doğuştan getirdiği genetik faktörler ve yaşadığı çevre, aile eğitimi ile şekillenir.Her insanın özellikleri, istekleri ve davranışları farklı olduğu gibi, karakter ve kişilikleri de farklıdır.İnsan temiz bir fıtrat üzere dünyaya gelir. İçindeki duygu, istek ve ihtiyaçlar davranışlarınıbelirler. Kur'an'da insanın davranışlarına etki eden faktörlerden bahsetmektedir. Bu faktörlerinbir kısmı insanın kendi iç yapısında vardır. Bazıları ise dış etkenlerdir. Nefis, irade, akıl, mizaç,huy ve karakter insanın davranışlarını şekillendiren iç etkenlerdir. Çevre, şeytan, aile eğitimi isedış faktörlerdir. Bu makalede bu faktörlerin insan şahsiyetine olumlu veya olumsuz etkileri üzerindedurulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şahsiyet, Kur'an, Eğitim, Mizaç, Şeytan, Çevre

The Factors Affect Human Personality in Qur'an

Öz

The human personality is shaped by genetical factors at birth, the environment he/she lives in
and family education. Every human being's character and behaviours are different, just as their
wants, actions and attributes. The human being opens its eyes to the world with a clean
disposition. His emotions, desires and needs shape his behaviours. Factors which affect human
behaviours are mentioned in the Qur'an. Some of these factors are internal to the human being
by birth and some of them are external factors. Desire, will, mind, habits and temperament are
internal factors that shape human behaviour, while the environment, satan and family
education are the external factors. In this article, we will examine the positive or negative
effects of these factors on human beings. 

Anahtar Kelimeler

Qur'an, Personality, Education, Human, Satan, Environment

Kaynakça

• Abdülazîz, Emîr, el-İnsan fi’l-İslâm, Beyrut: Daru’l-Furkan, 2. baskı, 1986.
• Adler, Alfred, İnsanı Tanıma Sanatı, çev. Şelale Başar, İstanbul: Dergah Yay., 1997.
• Akçay, Mustafa, “İmanın Oluşumunda Fıtratın Rolü”, SAÜİF Dergisi, Sayı: 1, Adapa- zarı 1996.
• Altınköprü,Tuncel, Şahsiyet Analizi, İstanbul: Hayat Yay., 1999.
• Altıntaş, Ramazan, Kur’ân’da Hidâyet ve Dalâlet, İstanbul: Pınar Yay., 1995.
• Âlûsî, Ebu’l-Fadl Şihabuddin Muhammed, Rûhu’l-me’ânî fî tefsîri’l Kur’âni’l-Azîm ve’s- seb’i’l-mesânî, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1997.
• Armaner, Neda, Din Psikolojisine Giriş, Ankara: MEB Yay., 1980.
• Aydın, Ali Rıza, “Çocuğun Dini Şahsiyet Kazanmasında Ailenin Rolü”, OMÜİF Der- gisi, 8. sayı, Samsun 1996.
• Aydın, Hayati, Kur’ân’da İnsan Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yay., 1999.
• Ayhan, Halis, Eğitim Bilimine Giriş, İstanbul: Şule Yay., 1997.
• Bağavî, Ebu Muhammed el-Hüseyin b. Mesud, Me’âlimü’t-tenzîl, (tah. Abdullah en- Nemîr, Süleyman Müslim el-Harş, Osman Cuma Damiriyye), 4. Baskı, Riyad 1997.
• Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, İstanbul: İnkılap Yayınevi, 11. baskı, ts.
• Beydâvî, el-Kadı Nasıruddin Ebî Said Abdillah Ebî Ömer Muhammed eş-Şirazî, Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl, (tah. Abdülkadir İrfan), Beyrut: Daru’l-Fikr, 1996.
• Bilgiz, Musa, “Kişiliğin Oluşumunda Fıtrat ve Sosyal Çevrenin Etkisi (İsra 17/84. Âyet Ekseninde)”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı, 25, Erzu- rum 2006.
• Binbaşıoğlu, Cavit, Eğitim Psikolojisi, Ankara: Yargıcı Matbaası, 9. baskı, 1995.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim, Sahîhu’l-Buharî, Mektebetü’l- İslamî, İstanbul 1979.
• Bulaç, Ali, “Akıl”, SBA, İstanbul: Risale Yay., 1990.
• Cebeci, Lütfullah, Kur’ân’da Şer Problemi, Ankara: Akçağ Yay., 1985.
• Cevherî, İsmail b. Hammad, es-Sıhâh Tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-Arabiyye, (tah. Ahmed Abdulgafur Attar), Beyrut: Daru’l-Ilm, 4. baskı, 1990.
• Cevziyye, Ebu Abdillah Muhammed b. Kayyum, İğâsetü’l-lehfân fi mesâidi’ş-şeytân, Şam: Mektebetü Dâri’l-Beyan, 1993.
• Düzgün, Şaban Ali, Din Birey ve Toplum, Ankara: Akçağ Yay., 1997.
• Ebu Davud, Süleyman b.el-Eş’as es-Sicistanî, Sünen-i Ebî Dâvûd, II Cilt, Beyrut: Daru’l-Cinan, 1988.
• Fazlurrahman, Ana Konularıyla Kur’ân, çev. Alparslan Açıkgenç, Ankara: Ankara Okulu Yay., 1996.
• Firûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakub, Besâiru zevi’t-temyîz letâifu Kitâbi’l- Azîz, Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• ―――, el-Kâmûsu’l-muhît, 2. bs, Mısır 1952.
• Gazâlî, Ebû Hâmid, İhyâu ‘ulûmi’d-dîn, Kahire: Daru’l-Hadîs, 1992.
• Geçtan, Engin, Psikanaliz ve Sonrası, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
• Gölcük, Şerafeddin, Kur’ân ve İnsan, Konya: Esra Yay., 1996.
• Guillaume, Paul, Psikoloji, çev. Refia Şemin, İstanbul: İÜEF Yay., 1970.
• Hançerlioğlu, Orhan, Ruhbilim Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1988.
• Hatîb, Abdülkerim, el-İnsan fi’l- Kur’ân, Beyrut: Daru’l-Fikri’l-Arabî, 1990.
• Havva, Saîd, el-Esâs fi’t-tefsîr, Beyrut: Daru’s-Selam, 3. baskı, 1991.
• Haydar, Fuad, eş-Şahsiyye fi’l-İslam ve fi’l-fikri’l-garbî, Beyrut: Daru’l-Fikri’l-Arabî, 1990.
• Hâzin, Alâuddin Ali b. Muhammed b. İbrahim el-Bağdâdî, Lubâbu’t-te’vîl fi me’âni’t- tenzîl, Beyrut: Daru’l-Marife, ts.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethu’l-kadîr el-câmi’ beyne fenneyyi’r- rivâyeti ve’d-dirâyeti min ‘ilmi’t-tefsîr, (tah. Abdurrahman Umeyra), Beyrut: Daru’l-Vefa, 2. bs, 1997.
• Tabatabâî, Muhammed Hüseyin, el-Mîzan fi Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrut 1997.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmi’u’l-beyân ‘an te’vîl-i âyi’l-Kur’ân, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1995.
• Yapıcı, Asım, İslam’da Tövbe ve Dini Yaşayıştaki Rolü, İstanbul: Beyan Yay., ts.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul,1936.
• Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Hüseynî, Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kāmûs, (tah. İbra- him et-Terzi), Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1986.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an hakāiki gavâmidı’t-tenzîl, Beyrut: Daru’l- Kitabi’l-Arabî, 1986.
• Zeyn, Semîh Atıf, İlmu’n-nefs ma’rifetü’n-nefsi’l-insaniyye fi’l-Kitab ve’s-Sünne, Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Lübnanî, 1991.
• Zuhaylî, Vehbe, et-Tefsîru’l-münîr fi’l-akîdeti ve’ş-şerîati ve’l-menhec, Beyrut: Daru’l- Fikr, 1991.