SERAHSÎ’NİN EL-MEBSÛT ADLI ESERİ ÇERÇEVESİNDE HANEFÎ FIKIH DÜŞÜNCESİNDE TAKDİRÎ HÜKÜM OLGUSU

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 26, 25 - 54, 15.12.2012

Soner Duman

Öz

İslam hukukçuları meseleler hakkında hüküm verirken yalnızca dış dünyadaki objektif durumu dikkate almamışlar, adalet ve hakkaniyet fikri temelinde ideal bir hukuk normu ortaya koymak hedefiyle objektif duruma aykırı bazı düzenlemelerde de bulunmuşlardır. “Takdirî hüküm” aslında mevcut olan bir şeyi veya durumu yokmuş gibi kabul etmek yahut aslında mevcut olmayan bir şeyi veya durumu varmış gibi kabul ederek hüküm vermektir.Bu makalemizde Hanefî fıkıh düşüncesinde takdirî hükmün gerekçelerini ve uygulama alanınıSerahsî'nin el-Mebsût adlı eseri çerçevesinde ele alıp irdeleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Mebsut, Serahsî, Hüküm, Takdir

The Fact of Recognitive Judgement in Hanafi Juridicial Thouht in Accordance with Sarakhsi’s al-Mabsut

Öz

In process of judging Islamic Jurists not only considered the objective cases in the outer world
but also organizated some rules that are opposite to the objective cases aiming to set up ideal
juridicial norms on the base of justice and equity. “Recognitive judgement” is in fact considering
the existing case as if it doesn‟t exist or considering the unexisting case as if it exists.
In this article we will examine the reasons and application areas of recognitive judgement
within the Hanafi juridicial thought in accordance with Sarakhsi‟s al-Mabsut.

Anahtar Kelimeler

al-Mabsut, al-Sarakhsi, Hukm, Taqdir, Qiyas

Kaynakça

• Abdülkerim Zeydan, el-Vecîz fî usûli’l-fıkh, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1987.
• Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Feyyûmî, el-Misbâhu’l-münîr (tah. Yusuf Şeyh Mu- hammed), y.y., el-Mektebetü’l-Asriyye.
• Ahmed el-Husarî, Nazariyyetü’l-hüküm ve mesâdiru’t-teşrî fî usûli’l-fıkhi’l-İslâmî, Mek- tebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1981.
• Bedreddin Muhammed b. Abdullah b. Bahadır ez-Zerkeşî, el-Bahru’l-muhît fî usûli’l- fıkh, (tah. Muhammed Muhammed Tâmir), Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
• Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebû Sehl es-Serahsî, el-Mebsût, Beyrut: Dârü’l- kütübi’l-ilmiyye, 1993.
• Ebu’l-Abbas Ahmed bin İdris el-Karâfî, el-Ümniyye fî idrâki’n-niyye, (tah. Müsaid bin kâsım el-Fâlih), Riyad: Mektebetü’l-Harameyn, 1988.
• el-Mu’cemü’l-Vasît, Kâhire: Mektebetü’ş-şurûk ed-düveliyye, 2004, II, 748
• İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, (tah. Heyet), Dârü’l-meârif, Kâhire, t.y.
• İzzeddin b. Abdüsselam, el-Kavâidü’l-kübrâ, (tah. Nezih Kemâl Hammâd – Osman Cum’a Damîriyye), Dımaşk: Dâru’l-kalem, 2000.
• Muhammed Murtaza el-Huseynî ez-Zebîdî, Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs (tah. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc), Küveyt, 1965.
• Mustafa Demiray, Serahsî’de Kazâî Hüküm – Diyanî Hüküm Ayrımı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstan- bul, 2001.
• Şebnem Akipek Öcal, Medenî Hukuk I, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir 2001.
• Vehbe Zuhaylî, Usûlü’l-fıkhi’l-İslâmî, Dâru’l-fikr, Dımaşk, 1986.
• Zekiyyüddîn Şaban, İslam Hukuk İlminin Esasları (Usûlü'l-fıkh), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• http://www.ceis.org.tr/dergiDocs/1mak983.html