Stylistic Features and Content Analysis Of Lubb Al-Nasâ’ih By Halil Efendi

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 26, 119 - 148, 15.12.2012

Abdülmecit İslamoğlu

Öz

Halil Efendi‟s Lubb al-nasâ’ih is a poetic work written in the genre of nasîhat-nâme/pend-nâme,
a genre that gives good counsel. We were not able to reach solid information about Halil Efendi‟s
life, but based on Lubb al-nasâ’ih we can say that he was a highly qualified Sufi poet wellversed
in oriental culture and literature. The work is written in the mathnawî form, though its
name is not listed in the scholarly catalogues in the field. As far as we know, there are two
hand-written manuscripts of Lubb al-nasâ’ih. The book does not include any chapter or subject
headings, but without any systematic order it talks about acts of worship, human relations,
general ethical principles, knowledge, social critique, and the like. In addition to the Qur‟an and
hadiths, proverbs and maxims represent the main sources of Lubb al-nasâ’ih. In this essay, we
focus on the stylistic features and content ananlysis of the work, as well as its main historical
sources.

Anahtar Kelimeler

Halil Efendi, Lubb al-nasâ’ih, nasîhat-nâme, pend-nâme, mathnawî

HALİL EFENDİ’NİN LÜBBÜ’N-NESÂYIH ADLI ESERİNİN ŞEKİL VE MUHTEVA ÖZELLİKLERİ

Öz

Halil Efendi'nin Lübbü'n-Nesayıh adlı eseri öğüt vermek amacıyla “nasîhat-name/ pend-name”türünde kaleme alınmış manzum bir eserdir. Hayatı hakkında kaynaklarda bir bilgiye ulaşamadığımız Halil Efendi'nin eseri incelendiğinde, sûfî-meşreb, ilmî seviyesi yüksek, Arapça bilen,doğu kültürü ve edebiyatına vakıf bir şair olduğu görülmektedir. Türe ait çalışmalarda görebildiğimiz kadarıyla bu eserden bahsedilmemiştir. Mesnevî nazım şekliyle yazılan Lübbü'n-Nesayih'ın tespit edebildiğimiz iki el yazma nüshası bulunmaktadır. Eserde bölüm ya da konu başlıkları bulunmamaktadır. Lübbü'n-Nesayııh'ta “ibadetler, insan ilişkileri, ahlaka dair genel ilkeler, ilim,sosyal eleştiri” vb. konuların herhangi bir düzen ya da sıra gözetilmeden ele alındığı görülmektedir.Eserde yoğun bir şekilde yer alan atasözü ve deyimler, Kur'an-ı Kerîm ve hadislerin yanında Lübbü'n-Nesayıh'ın başlıca kaynakları arasında yer almaktadır. Bu makalede; eserin kaynakları, şekilsel ve içerik özellikleri ile eserde değinilen temel konular incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halil Efendi, Lübbü’n-Nesâyıh, nasîhat-nâme, pend-nâme, mesnevî

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs amme’ştehera mine’l-Ehâdîsi alâ-Elsineti’n-Nâs (I-II), Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1351.
• Aksoy, Hasan, Şemseddin Sivasî, Gülşen-âbâd (İnceleme-Metin-Sözlük), İstanbul: İslâm Medeniyeti Vakfı Yayınları, 1990.
• Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (I-III), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1978.
• Aldanmaz, Ömer, Şemseddin Sivasî’nin Mir’âtü’l-Ahlâk ve Mirkatül’-Eşvâk Adlı Mesne- visi (İnceleme-Tenkitli Metin), (Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas, 2001.
• Arslan, Mehmet, ‚Divan Edebiyatında Nasîhat-nâmeler (Pend-nâmeler) ve Vak’anüvis Esad Efendi’nin Pend-nâmesi‛, Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, sayı: 4, 2004.
• Âşık Paşa, Garib-nâme (I-II), (Haz. Kemal Yavuz), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınla- rı, 2000.
• Atmaca, Veli, ‚Hadisler Çerçevesinde Cahiliyyede Majik Tedavi Geleneği’nin Kav- ramsal Boyutu‛, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 10, sayı: 1, Adana, 2010.
• Belen, Maksut, Hızrî’nin Âb-ı Hayat Mesnevîsi, (Yüksek Lisans Tezi), Celal Bayar Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa, 1997.
• Beyzadeoğlu, Süreyya Ali, Sünbülzâde Vehbî: Lutfiyye, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2004.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahîhü’l-Buhârî (I-VIII), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Dilçin, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000.
• Diyarbekirli Ahmed Mürşidî, Pend-nâme, (Haz. M. Sait Mermutlu), İstanbul: Büyüye- nay Yayınları, 2012.
• Ebû Dâvûd, Sünen (I-V), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Emiroğlu, Selim, Türkçe Manzum Nasîhat-nâmelerin Eğitim Değeri Üzerine Bir İnceleme, (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya, 2010.
• Erenoğlu, Dilek, ‚Güvâhî’den Günümüze Atasözleri ve Deyimler‛, Turkish Studies, Volume: 2/4, Fall 2007. , Pend-nâme-Güvâhî (Dil İncelemesi), (Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar, 1997.
• Ergin, Fatma, Hüseyin Kudsî-i Edirnevî’nin Hayatı ve Pend-i Mahdûmân Adlı Eseri, (Yük- sek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2003.
• Ertaylan, İsmail Hikmet, Hatiboğlu-Bahrü’l-Hakâyık, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1960.
• Göre, Zehra, Adnî Recep Dede, Hayatı ve Eserleri, (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2004.
• Gülenç, Halil, Tercüme-i Ferhengnâme-i Sa’dî, (Yüksek Lisans Tezi), Celal Bayar Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa, 2010.
• Hatiboğlu, Bahrü’l-Hakâyık (Giriş, Metin, Dizin), (Haz. Vahit Türk), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• Hengirmen, Mehmet, Güvâhî-Pend-nâme (Öğütler ve Atasözleri), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• İmâm Nevevî, Riyâzü’s-Sâlihîn (I-VIII), (Tercüme ve Şerh: M. Yaşar Kandemir vd.), İstanbul: Erkam Yayınları, 2008.
• İpekten, Haluk, Eski Türk Edebiyatı-Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2002.
• Kaplan, Mahmut, ‚Divan Edebiyatında Manzum Nasîhat-nâme Yazan Şairler ve Eserleri‛, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 3, Van, 1992. , ‚Manzum Nasîhat-nâmelerde Yer Alan Konular‛, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı: 9, Konya, 2001. , Hayriyye-i Nâbî, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2008.
• Kırış, Şemseddin, Nasîhatın Dindeki Yeri ve Hazreti Peygamber’in Nasîhatları, (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1994.
• Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1980.
• Levend, Agâh Sırrı, ‚Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız‛, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1963, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988.
• Mansuroğlu, Mecdut, Ahmed Fakih-Çarhnâme, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1956.
• Müslim, Sahîhu Müslim (I-III), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Özel, Ahmet, ‚Secâvendî, Muhammed b. Muhammed‛, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2009.
• Pala, İskender, ‚Nasîhatnâme‛, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2006.
• Sarıkaya, Bekir, Ârif-Mürşidü’l-Ubbâd-Nüsha-i Âlem Şerhü’l-Adem ve Mevlid, (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 1992.
• Şahinoğlu, M. Nazif, ‚Attâr, Ferîdüddîn‛, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1991.
• Şener, H. İbrahim; Yıldız, Âlim, Türk İslâm Edebiyatı, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2008.
• Tâhirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lügatı, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
• Tanyeri, M. Ali, Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
• Tatcı, Mustafa, Risâletü’n-Nushiyye-Tenkitli Metin, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2005.
• Türk Atasözleri ve Deyimleri (I-II), (Komisyon), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayın- ları, 2001.
• Ulucan, Mehmet, ‚Muvakkitzade Mehmed Pertev’in Divanında Atasözleri ve De- yimlerin Kullanımı‛, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10: 2, 2005.
• Veled Çelebi, Kilisli Rıfat, Ferheng-nâme-i Sa’dî Tercümesi, İstanbul, 1340-1342.
• Yarman, Vecdi, ‚Türk Atasözleri ve Şiir‛, Uluslararası Folklor ve Halk Edebiyatı Semine- ri Bildirileri (27-29 Ekim 1975, Konya), Güven Matbaası, Ankara, 1976.
• Yıldız, Âlim, ‚Ahmed Sûzî ve Pend-nâmesi‛, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyu- mu, Sivas, 21-25 Mayıs 2007. , ‚İbrahim Gülşenî’nin Pend-nâmesi‛, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: XVI, İzmir, 2002.