HAC PSİKOLOJİSİ – I: İNGİLTERELİ TÜRK DİASPORA HACILARI ÜZERİNE NİTEL BİR DURUM ÇALIŞMASI

Yıl 2013, Cilt: 15 Sayı: 27, 49 - 74, 15.06.2013

Mustafa Koç

Öz

Bu araştırma, kutsal mekan tecrübesi yaşayan İngiltereli Türk Diaspora hacılarının kişisel algılarına dayalı hac psikolojisi'nin –derinlemesine- nitel analizini amaçlamaktadır. Veri genişliği ve hacim problemi sebebiyle iki ayrı makale formatında düzenlenen bu çalışmadaki araştırma deseni, nitel metodoloji kullanılarak bir durum çalışması şeklinde tasarlanmıştır. Bu araştırmanın uygulama aşamasında ise deneklere periyodik olarak Suudi Arabistan'da Haccı Anlamak:Psikolojik Yaklaşımlar isimli özel bir eğitim programı sunumu yapılmış ve programın sonunda veri toplama aracı olarak da Hac Psikolojisi Açık-Uçlu Soru Formu kullanılmıştır. 2011 yılı İngiltere hac kafilesindeki 27 denekten elde edilen nitel verilerin analizinde ise teorik açıdan belirgin olmayan ana temalar ve alt temaların oluşturulması ile yapılan içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda birinci makalede “[a]-Bireysel Boyut-(Psikolojik)=Hac pratiğinin psiko-teolojik içerikli kişisel algıları” üzerine elde edilen bulgulara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hac Psikolojisi, Kutsal Mekân Tecrübesi, Sembolik Anlamlar, Hacı Görüşleri

The Psychology of Pilgrimage-I: A Qualitative Case Study on Pilgrims of British Turkish Diaspora

Öz

The study aims to conduct in-depth qualitative analysis of „the psychology of pilgrimage‟ based on personal perceptions of pilgrims of British Turkish Diaspora who experienced the sacred space. This paper is organized into two separate articles due to the broad and complex data. Qualitative methodology is utilized within the context of this research design through a case study on the psychology of pilgrimage. In the implementation phase of this research, a special training program, entitled „Understanding the Pilgrimage: Psychological Approaches‟ has been presented periodically to participants in Saudi Arabia. In the end of the program, ‘Open-Ended Questions Form on Psychology of Pilgrimage’ has been used as a data collection tool. A content analysis method, which is a composition of basic undistinguished themes and subthemes has been engaged in order to analyse qualitative data, obtained from 27 participants in British pilgrimage group in 2011. In this context, the findings based on „[a]-Personal Dimension-(Psychological)=Personal perceptions of the practice of pilgrimage with psycho-theological content‟ are taken into account in the first article.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Pilgrimage, Experience of the Sacred Space, Symbolic Meanings, Pilgrim Views

Kaynakça

• Adam, B. (1989). Dinlerde hac ibadeti üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akdağ, H. (2009). İlköğretim 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programının öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi-(Konya ili örneği). S.Ü.S.B.E. Dergisi, 21, 1
• Altuntaş, H. ve ark. (2010). Hac ilmihali (8. Baskı). Ankara: D.İ.B. Yayınları.
• Aydın, A. R. (2009). İnanma ihtiyacı ve dinî ritüellerin psikolojik değeri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9 (3), 87-99.
• Bakkal, A. (2007). Hz. İbrahim ve hac. A. Bakkal (Ed.), I. Hz. İbrahim Sempozyumu Bildirileri [içinde], (ss. 123-148). Şanlıurfa: Ş.U.R.K.A.V. Yayınları.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal psikoloji sözlüğü. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Cerrahoğlu, İ. (1970). Kur’an-ı Kerim’de hac. D.İ.B. Dergisi, 9 (102-103), 361-371. Certel, H. (1994). Psikolojik yaklaşımla hac ibadeti. Türk Yurdu, 84, 14-20.
• Certel, H. (1998). İslamî ibadetlerin psiko-sosyal işlevleri. E.K.E.V. Akademi Dergisi, 1 (3), 149-156.
• Certel, H. (1999). Dinî hayatta ibadetin yeri ve önemi. Dini Araştırmalar Dergisi, 2 (4), 209-2
• Certel, H. (2003). Hacda strese yol açan sebepler. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 12, 199-2
• Dağlı, G. ve ark. (2009). Üniversite yöneticilerinin bilgi yönetimi araçlarını kullanma yeterlilikleri ile ilgili nitel bir çalışma: KKTC örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9 (3), 1237-1290.
• Demir, F. (2007). Hac kurbanı. M. Bulut (Ed.), Türkiye’de Hac Organizasyonu Sempozyumu Bildirileri [içinde], (ss. 375-382). Ankara: D.İ.B. Yayınları.
• Eraslan, S. (2007). Kâbe ve Mescidü’l-Haram. A. Bakkal (Ed.), I. Hz. İbrahim Sempozyumu Bildirileri [içinde], (ss. 217-221). Şanlıurfa: Ş.U.R.K.A.V. Yayınları.
• Erul, B. & Keleş, E. (2010). Haccı anlamak: Haccın hikmetleri ve yapılışı (8. Baskı). Ankara: D.İ.B. Yayınları.
• Erul, B. & Keleş, E. (2011). Kutsal iklimde dua: Hac esnasında yapılabilecek dualar (10. Baskı). Ankara: D.İ.B. Yayınları.
• Gartner, J. (1996). Religious commitment, mental health, and prosocial behavior: A review of the empirical literature. In E. P. Shafranske (Ed.), Religion and the Clinical Practice of Psychology (pp. 187-214). Washington, DC: American Psychological Association.
• Gartner, J. ve ark. (1991). Religious commitment and mental health: A review of the empirical literature. Journal of Psychology and Theology, 19 (1), 6-25.
• Geçioğlu, A. R. (2010). Hac ibadetinin bireysel yaşayıştaki rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gezer, Ö. (2006). İlköğretim ikinci kademede sanat eğitiminde sınıf yönetimine ilişkin bir durum çalışması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hayta, A. (2000). U.Ü. İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin ibadet ve ruh sağlığı (psikososyal uyum) ilişkisi üzerine bir inceleme. U.Ü.İ.F. Dergisi, 9 (9), 487-505.
• Hökelekli, H. (1998). Din psikolojisi (3. Baskı). Ankara: T.D.V. Yayınları.
• Karaçizmeli, M. T. (1972). Hac. Diyanet Dergisi, 11 (1), 40-44.
• Koçyiğit, T. (1970). Hac ve faziletleri. D.İ.B. Dergisi, 9 (102-103), 372-376. Kur’an-ı Kerim.
• Öztürk, N. (2007). Hicaz albümü: Fotoğraflarla kutsal topraklar (3. Baskı). Ankara: D.İ.B. Yayınları.
• Peker, H. (2003). Din psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Soysaldı, M. (2011). İslâm öncesi Mekke toplumlarında namaz, zekât, oruç ve hac uygulamaları. Kur'an'ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur'an Öncesi Mekke Toplumu-Sempozyum Bildirileri [içinde], (ss. 147-170). İstanbul: İ.B.B. Yayınları.
• Süleyman, M. A. (2002). Kutlu şehir: Medine-i Münevvere. İzmir: Nil Yayınları.
• Şen, N. (2003), Hac ibadetinin psiko-sosyal yönden değeri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Thouless, R. H. (1961). An introduction to the psychology of religion. Cambridge: Cambridge University Press.
• Tutar, A. (2001). İslam tarihinde hac ibadetinin ortaya çıkışı ve Hz. Muhammed’in hac emirliğini tesisi. F.Ü.İ.F. Dergisi, 6, 75-86.
• Yalçınkaya, E. (2011). Hac psikolojisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, A. & Şimşek H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yin, R. K. (1984). Case study research: Design and methods. Newbury Park, CA.: Sage Publication. [devam edecek]