A Peripatetic Philosopher's Perception of Ghazali: Averroes' Perception of Ghazali

Yıl 2013, Cilt: 15 Sayı: 27, 121 - 142, 15.06.2013

Atilla Arkan

Öz

In this research I will focus on the main and central features of Averroes‟ perception of Ghazali instead of concentrating on polemical debates between two thinkers. In other words, how Averreos, as an Peripatetic Philosopher, perceivesGhazali? What are the main characters of his perception regarding Ghazali? Consequently I hope that Ghazali‟s thought can be grasped more deeply and profoundly from another point of view. This research also may enlighten the relationships between theology and philosophy through Averroes‟s perception ofGhazali. First of all, Avrroes recognize and appreciates Ghazali‟s intellectual capacity, his deep effect and religious authority on Islamic Society very well. Secondly for Averroes mainly perceive Ghazali as Asharitean theologian. This fact guides Ghazali‟s thoughts directly or indirectly. Thirdly Averroes considers Ghazali who does not aim to discover the truth in itself and does not follow the demonstrative reasoning namely burhan. Therefore he grasped inappropriate conclusions regarding the theoretical subjects and the position and the intentions of the philosophers. Lastly, Averroes observes Ghazali as inconsistent and variable thinker regarding many theoretical subject such as the attribute of the hereafter, condemnation of the philosopher with heresy and whether there are mediatory existents between First Principle and sublunary worlds.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Ghazali, Averroes, Asharites, Philosophy and theology relations

BİR MEŞŞÂÎ FİLOZOFUN GAZZÂLÎ ALGISI: İBN RÜŞD’ÜN GÖZÜYLE GAZZÂLÎ

Öz

Bu çalışmada bir Meşşaî filozof olan İbn Rüşd'ün Gazzalî algısını göstermeyi hedeflemekteyiz.Böylece farklı bir bakış açısından Gazzalî´nin daha iyi anlaşılmasını, sentezinin geliştirilebilecek ve eleştirilebilecek yönlerinin açığa çıkmasını amaçlıyoruz. Aynı zamanda bu çalışmanın İbn Rüşd'ün Gazzalî algısı üzerinden kelam-felsefe ilişkilerinin mahiyetine dair bir ışık tutmasını da ümit etmekteyiz. Bu çalışmada iki düşünür arasındaki uzun polemiklere dalmaktan ziyade, İbn Rüşd'ün Gazzalî'yi nasıl algıladığını, kimlik ve karakterinin ayırt edici özelliklerini nasıl tespit ettiğini göstermeye çalışacağız. İlk olarak Kurtubalı filozof,Gazzalî'nin entellektüel kapasite ve yetkinliğinin farkındadır ve bunu teslim eder. İkinci olarak İbn Rüşd'ün gözünde Gazzalî'nin ayırt edici özelliği onun Eşâ€Ÿarî kelamcısı olmasıdır. İbn Rüşd'ün Gazzalî algısının üçüncü unsuru ise onun yöntemine dayanmaktadır. Ona göre, Gazzalî araştırmalarında hakikate ulaşmayı hedeflememişve burhani akıl yürütme yöntemini kullanmamıştır. Son olarak ise İbn Rüşd'ün algısının diğer bir unsurunu da Gazzalî'nin tutarsızlıkları ve aynı konu hakkındaki sık konum değişiklikleri oluşturur. İbn Rüşd'e göre teorik meselelerde icmayı aştıkları sebebiyle Müslüman filozofların küfürle ithamı, ölümden sonraki hayatın keyfiyeti ve mahiyeti ve İlk ilke'den ay altındaki şeylerin aracı varlıklar vasıtasıyla çıkışı gibi bir çok konuda Gazzalî sık sık konum değiştirip tutarsızlığa düşmüştür.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Gazzâlî, İbn Rüşd, Eş‟arîlik, Felsefe ve Kelam İlişkileri

Kaynakça

• Abdülazim Ed-Dîb, ‚Cüveynî, İmamü’l-Haremeyn‛ Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 1993, IIX.
• Atilla Arkan, İbn Meymun Felsefesinde Tanrı, İstanbul: Değişim Yayınları, 2007. Ebû Bekr İbnu’l-Arabî, el-‘Avâsımmine’l-kavâsım, ed. AmmârTâlib, Kahire: Mektebetü Dâru’l-Türâs, 1417/1997.
• Eric L. Ormsby, Ghazali: The Revival of Islam, Oxford, England: Oneworld, 2008. FarhadDaftary, The Ismāīlī’s: Their History and Doctrines, Cambridge England: Cambridge University Press, 1990.
• Farouk Mitha, Al-ghazali and the Ismailis: A Debate on Reason and Authority in Medieval Islam, London: I.B. Tauris in association with the Institute of Ismaili Studies, 200 Frank Griffel, Al-ghazali's Philosophical Theology, Oxford: Oxford University Press, 200 Gazzâlî, Ebû Hamid Huccetülislam Muhammed b. Muhammed, Fezâihu’l-bâtıniyye ve fezâilü’l-Mustazhiriyye, ed. Abdurrhman Bedevi, Kahire: Darü’l-Kavmiyye, 1383/1964. ----------, Mişkât’ül-envâr, ed. Ebu’l ‘Alâ el-Afîfî, 1964, Kahire: 1964. ----------, el-Munkızmine'd-dalâl,Kahire: Mektebetü’l-fenni, 1961; çev. HilmiGüngör, Ankara: MilliEğitimBakanlığı, 1948. ----------, Faysalü't-tefrikabeyne'l-İslâmve'z-zendeka, ed. Mustapha Hogga, Paris: J. Vrin, 20 ----------, el-Kıstasü'l-müstakîm, ed. Viktor Şelhet, Beyrut : Dârü'l-Maşrık, 1983.
• George Makdisi, The Rise of Colleges: Institutions of Learning in Islam and the West Edinburgh: Edinburgh University Press, 1981.
• İbn Meymun, Delâletü’l-Hairîn, ed. Hüseyin Atay, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyatFakültesi Yayınları, 1974.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed Kurtubî, el-Keşf ‘an menâhici'l-edille fi ‘akâidi'l-mille (tsh. Mustafa Abdülcevad İmran), 3. bs., elMektebetü'l-Mahmudiyye, Kahire, s. 99-100; Türkçe tercümesi Felsefe Din İlişkileri, trc. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah yayınları, 1985. ----------, ed-Darûri fi ‘usûli'l-fıkh ev muhtasarü'l-mustasfa (thk. Cemaleddin Alevi), Beyrut: Darü'l-Garbi'l-İslâmi,1994. ----------, Faslu’l-makâl fî mâbeyne’ş-şerî’a ve’l-hikme mine’l-ittisâl: felsefe, din ilişkisi (trc. Bekir Karlığa), İşaret yy., İstanbul 1992. ----------, Tehâfüt’üt-Tehâfüt(nşr. haz. Maurice Bouyges), Beyrut: Imprimerie Catholique, 1930, Lenn E. Goodman, ‚Ghazâlî’sArgumentfrom Creation‛, International Journal of Middle East Studies, (IJMES) 2, s. 67-85.
• Mustafa Çağrıcı, ‚Gazzâlî‛ Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 1996, XIII. Nurullah Kesâî, Medâris-i Nizâmiyye ve te’sirât-ı ilmî ve ictimaî, Tahran : Müessese-i İntişarat-ı Emir Kebir, 3. bs.,1374/1995.
• Richard Frank M.,Al-Ghazali and the Ash ʻ arite School, Durham, N.C.: Duke University Press, 1994.
• Süleyman Uludağ, Felsefe Din İlişkileri, İstanbul: Dergah yayınları, 1985.