Ashık Pasha’s Approach to Quran Verses in Hıs Gharıb-Nameh

Yıl 2013, Cilt: 15 Sayı: 27, 167 - 190, 15.06.2013

Mehmet Doruk

Öz

Due to the Mongols‟ cruelty, 13th and 14th centuries were periods of administrative chaos and social conflicts in Anatolia. During this chaotic period, mystic scholars and suphies, such as Mawlana and Yunus Emre, always attempted for the unity of the people by using the religion. Certainly, Ashik Pasha was also one of such leaders. In his writings, he guided the people and tried to help them to alleviate the social athmosphere by using the spiritual dynamics. Gharibnameh was one of his such works. He explained in that work the esence of the religion and the reality of the life in hundred stories. Each subject in Ashik Pasha‟s Gharib-nameh was supported by Quran verses. The present article discusses the relation between Gharib-nameh and Quran. Moreover, it gives information about Ashik Pasha‟s life, works, and Gharib-nameh. It also presents sellected examples explaining Ashik Pasha‟s approach to Quran verses.

Anahtar Kelimeler

Ashik Pasha, Gharib-nameh, Quran verses

ÂŞIK PAŞA’NIN GARİB-NÂME’DE KUR’ÂN ÂYETLERİNE YAKLAŞIMI

Öz

13. ve 14. yy. Moğol istilası sebebiyle Anadolu topraklarında kargaşanın hakim olduğu, toplumsal birlikteliğin dumûra uğradığı dönemlerdir. Bu kargaşada halkı dinî değerlerden yararlanarak bir arada tutma çabaları çoğu zaman halkın itibar ettiği dînî-tasavvufî önderler sayesinde olmuştur.Nitekim Mevlana, Yunus Emre vb. zatlar bu konuda önemli hizmetler îfa etmişlerdir.Birliğin sağlanmasında benzer bir çabayı ortaya koyanlardan biri de şüphesiz Aşık Paşa'dır. Aşık Paşa yazdığı eserlerle topluma yön vermiş, toplumun içinde bulunduğu buhrandan kurtulması için manevî dinamikleri harekete geçirmeye çalışmıştır. Onun bu amaçla kaleme aldığı eserlerden biri de Garib-name adlı eseridir. O, bu eserinde dinin özünü ve hayatın gerçekliğini yüz kıssa/konu çerçevesinde anlatmıştır. Aşık Paşa anlattığı her konuyu bir şekilde Kurân ile ilintilendirmiş ve böylece Kurân'ın ruhunu insanlara teneffüs ettirmeye çalışmıştır. Bu makalede Aşık Paşa'nın Garib-name'de Kurân ile kurduğu ilişki üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Bu ilişki yanında ayrıca müellifin hayatı, eserleri, ilmi kişiliği ve Garib-name'si hakkında da bilgi verilmiştir.şık Paşa'nın Kurân ayetlerine yaklaşımını ele veren örnekler onun Kurân ayetleri paralelinde oluşturduğu kıssalardan/konulardan seçilerek arz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Paşa, Garib-nâme, Kur‟ân Âyetleri

Kaynakça

• Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle,1985.
• Âşık Paşa, Garib-nâme, Haz. Kemal Yavuz, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000. Celâleyn, Tefsîru’l-Celâleyn, Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 4. Baskı, 2007.
• Çiçekler, Mustafa, ‚Mesnevî‛, DİA, Ankara, 2004.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay., Ankara, 1993.
• Dilçin, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996.
• Elmalılı, M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Sad. İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel, İstanbul: Feza Gazetecilik A.Ş Yay., ts. İbn-i Kesîr, Ebu’l Fidâ İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l–‘Azîm, Beyrut: Dâru’l-Me‘ârif, 1987.
• Kaplan, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar-1, İstanbul: Dergâh Yayınları, 19 Karaman, Fikret, Karagöz, İsmail, Paçaçı, İbrahim, Canbulat, Mehmet, Gelişken,Ahmet, Ural, İbrahim, Dinî Kavramlar Sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 3. Baskı, 2007.
• Karaman, Hayreddin, Çağrıcı, Mustafa, Dönmez, İbrahim Kâfi, Gümüş, Sadrettin, Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 2008. Köprülü, M. Fuad, ‚Âşık Paşa‛, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, 4. Baskı, 1981.
• Kurtubî, Muhammed, el-Câmi‘u li-ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru İhyai’t- Türâsi’lArabiyyi,1965.
• Kut, Günay, ‚Âşık Paşa‛, DİA., İstanbul, 1991.
• Mengi, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi,(Edebiyat Tarihi- Metinler), Ankara: Akçağ Yay., 1995.
• Münavî, Muhammed Raûf, Feyzu’l-Kadîr, Beyrut: Daru’l-Fikr, ts. Râzî, Fahruddin, Mefâtîhu’l-Ğayb (et-Tefsîru’l-Kebîr), Tahran: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts. Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadîr, Mısır, ts. Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed, Câmi’u’l-beyân, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• TDK, Türkçe Sözlük 1-2, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 1998.
• Tanman, M. Baha, ‚Mesnevî‛, DİA., Ankara, 2004.