Sunan Literature and Makhûl ad-Dımashqî’s Sunan

Yıl 2013, Cilt: 15 Sayı: 27, 227 - 247, 15.06.2013

Sami Önler

Öz

Sunans have very crucial place ın hadith literature. Sunans are considered the first emerged form of hadith literature. Sunans are mainly hadith compilations which are formed depending on Islamic law and fiqh subjects. It seems that the first example of sunan is a book called Kitâbu’s-Sünen fi’l-Fıkh by Makhûl ad-Dımashqî who was one of the Tabi'in scholars. Like most of the literary works of that period, this book has not reached our time. It is known that many books have been published on this subject after this book. The most important compilation of Sunans are Ebû Dâvûd, Thirmidhi, Nesai and Ibn Mace's Sunans which have been known asSunan-Erbaa. İn the other hand Sunans developed according to the last hadith reporter (muntaha ravi). İn this article, will be discussed briefly on the concepts of Sunnah and Sunan, then briefly examined works which close to the form of Sunan works. Hereafter the emergence of Sunan form and with properties of such works will be made evaluation of content and presented Makhûl al-Dımashqî's Sunan which attempted to be rebuilt.

Anahtar Kelimeler

Sunnah, Sunan, Hadith, Hadith Literature, Makhûl ad-Dımashqî.

SÜNEN EDEBİYATI VE MEKHÛL ED-DIMEŞKÎ’NİN SÜNEN’İ

Öz

Hadis edebiyatında sünenlerin önemli bir yeri vardır. Hadis edebiyatının ilk ortaya çıkan türünün sünenler olduğu kabul edilmektedir. Hadis edebiyatının bu türü, ahkam hadislerinin fıkıh konularınagöre düzenlenerek bir araya getirildiği eserlerdir. Yapılan incelemelerde tespit edilebildiği kadarıyla bu türün ilk örneğini Kitabu's-Sünen fi'l-Fıkh isimli eseriyle tabiîn alimlerinden Mekhûled-Dımeşkî'nin verdiği görülmektedir. Onun bu eseri o dönemin birçok eseri gibi günümüze ulaşmamıştır. Onun eserinden sonra da bu alanda birçok eserin telif edildiği bilinmektedir. Bu türün en önemli eserleri kütüb-i sitteye dahil olan ve sünen-i erbaa diye bilinen Ebû Davûd,Tirmizî, Nesaî ve İbn Mace'nin sünenleridir. Diğer taraftan sünenler, hadislerin müntehaları açısından bir gelişim göstermişlerdir. Bu makalede önce sünnet ve sünen kavramları üzerine kısaca durulacak, daha sonra sünen türüne yakın eserler özetle ele alınacaktır. Bunun akabinde sünen türünün ortaya çıkışı ve bu tür eserlerin özellikleriyle muhteva değerlendirmesi yapılıp Mekhûl ed-Dımeşkî'nin inşa etmeye çalıştığımız Sünen'i tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sünnet, Sünen, Hadis, Hadis Edebiyatı, Mekhûl ed-Dımeşkî.

Kaynakça

• Abdulbâkî, M. Fuad, el-Mu’cemu’l-Müfehres li-Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Kahire 1991.
• Aydın, Nevzat, İmâm-ı Evzâî ve Sünenindeki Metodu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi SBE, Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Samsun 2001.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul: Hadisevi, 1. Baskı, 2006. -------------, Sünen-i Dârimî, trc. ve thk. Abdullah Aydınlı, İstanbul: Merve Yayınları, 1. Baskı, 1995. -------------, ‚Rivayet Asrında Sünnet Kavramı‛ (Kuran ve Sünnet Sempozyumu 1-2 Kasım 1997 Ankara), İstanbul: İrfan İlmî Araştırmalar ve İhtisas Vakfı, 1999. Avcı, Mehmet, Hadislerde Sünnet Kavramı, Sakarya Üniversitesi S.B.E, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Sakarya 2009.
• A’zamî, Muhammed Mustafa, Hadis Metodolojisi ve Edebiyatı, trc. Recep Çetintaş, İstanbul 2010.
• Bağcı, H.Musa, Hadis Tarihi İlk Üç Asır, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Baskı, 200 Çelebi, İlyas, ‚Sünnetullah‛, DİA, XXXVIII, İstanbul 2010.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı, İstanbul: İFAV, 5. Baskı 2003.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman ed-Dârimî, Sünen-i Dârimî, thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî, Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1. Baskı, 2000.
• Dihlevî, Abdülaziz b. Şah Veliyyullah, Bustânu’l-Muhaddisîn, trc. Ali Osman Koçkuzu, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Baskı, 1997.
• Ebû Zehra, Muhammed, Ebû Hanife, çev. Osman Keskioğlu, Ankara: DİB, 5. Baskı, 200 Ebû Tâlib el-Mekkî, Muhammed b. Ali b. Atıyye el-Hârisî, Kûtu’l-Kulûb, Beyrut: Dâru’l-kütübu’l-ilmiyye, 2. Baskı 2005.
• Efendioğlu, Mehmet, ‚el-Musannef‛, DİA, Ankara 2006, XXXI, 237-238.
• Erul, Bünyamin, Sahabenin Sünnet Anlayışı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2. Baskı 2000.
• Görmez, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlaşılmasında Metodoloji Sorunu, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2. Baskı, 2000.
• Hamdân, Nezîr, el-Muvattaât li’l-İmam Mâlik, Dımeşk: Dâru’k-kalem, 1. Baskı, 1992. Hatipoğlu, İbrahim, ‚Musannef‛, DİA, Ankara 2006, XXXI, 235-236. -----------, ‚Ma’mer b. Râşid‛, DİA, Ankara 2003, XXVII, 552-554.
• İbn Asâkir, Ali b. el-Hasan b. Hibetullah, Târîhu Medîneti Dımeşk, thk. Ömer b. Ğamâra el-Umrevî, Beyrut: Dâru’l-fikir, 1995.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed, Mu’cemu Makayîsi’l-Luğa, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Beyrut, 1979.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddîn Ahmed b. Ali, Tehzîbü’t-Tehzîb, thk. Halil Me’mûn Şîhâ, Ömer es-Selâmî, Ali b. Mesûd, Beyrut, 1996.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim Ebû Muhammed ed-Deynûrî, Te’vîlu muhtelifu’lhadîs, thk. Muhammed Zühri en-Neccâr, Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1972.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, el-Efrîkî el-Mısrî, Lisânu’l-arab, Kahire: Dâru’l-maârif, 1.Baskı, 1984.
• İbnu’n-Nedîm, el-Fihrist, ta’lîk; İbrahim Ramazan, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1. Baskı, 19 Kandemir, Yeşar, ‚el-Muvatta’‛, DİA, İstanbul 2006, XXXI/416-418. ---------- ‚Sünen‛, DİA, İstanbul 2006, XXXVIII, s. 141-142.
• Koçkuzu, Ali Osman, Hadis İlimleri ve Hadis Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1983. Koçyiğit, Talât, Hadis Istılahları, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2. Baskı, 1985. ----------, Hadis Tarihi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 7. Baskı, 2010. Leknevî, el-İmam Ebi’l-Hasenât Muhammed Abdulhayy, el-Ecvibetu’l-fâdıla li’lesileti’l-aşerati’l-kâmile, Kahire: Dâru’s-selâm, 6. Baskı, 2009.
• Mizzî, Cemâleddîn Ebî’l-Haccâc Yusuf (ö. 742), Tehzîbü’l- Kemâl fî esmâi’r-ricâl, thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1992.
• Önler, Sami, Mekhûl ed-Dımeşkî ve Eseri, Sakarya Üniversitesi S.B.E, (Yayınlanmamış çalışma) 2012.
• Özpınar, Ömer, Hadis Edebiyatının Oluşumu, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Baskı, 2005.
• Râgıp el-İsfehânî, Müfredât, Kur’an Kavramları Sözlüğü, trc. Yusuf Türker, İstanbul: Pınar Yayınları, 1. Baskı 2002.
• Sezgin, Fuad, Târîhu’t-türâsi’l- arabî, Suûd İmam Muhammed Üniversitesi matbaası, 19 Sıddîkî, M. Zübeyr, Hadis Edebiyatı Tarihi, trc. Yusuf Ziya Kavakçı, İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınevi, 2.Bas, kı2004.
• Şa’bân, Zekiyyuddîn, İslam Hukuk İlminin Esasları, çev. İbrahim Kafi Dönmez Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 7.Baskı, 2004.
• Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 19 Ünal, İsmail Hakkı, İmam Ebû Hanifenin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara: DİB, 2010.
• Yardım, Ali, Hadis I-II, İstanbul: Damla Yayınları, 2012/2.
• Yücel, Ahmet, Hadis Tarihi, İstanbul: İFAV, 2. Baskı, 2011.
• Zeydan, Abdülkerim, el-Vecîz fî usûlu’l-fıkh, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1. Baskı, 200