DİNİ VE SOSYOLOJİK BOYUTLARIYLA DAYANIŞMA- YARDIMLAŞMA OLGUSU

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 39, 199 - 225, 15.06.2019

Abdulmuttalip Baycar

https://doi.org/10.17335/sakaifd.522007

Cited By: 3

Öz

Başkalarıyla bir arada yaşamak zorunda olan insan hem tabiata hem de sosyo-kültürel-ekonomik koşullara karşı tatminkâr bir şekilde yaşamını devam ettirebilmek için dayanışmaya ve yardımlaşmaya ihtiyaç duymaktadır. Bu çalışmada dayanışma ve yardımlaşmaya atıf yapan gerek dini kaynaklardan gerekse toplum bilimcilerden alıntılar yaparak; ana hatlarıyla bu iki olgunun dini ve sosyolojik boyutlarına temas edeceğiz. Bu bağlamda makro-bireyselci/toplulukçu ve göç teorileri ile dinlerin ve özelde İslam dininin bu iki olguya yaklaşımını bütünleyici bir perspektif içerisinde ele almaya çalışacağız. Dayanışmanın ve yardımlaşmanın az olduğu toplumlarda bireyin, karşılaştığı sorunlara karşı mücadele etmede zorlandığı, toplum içinde yalnızlaşma hissine kapıldığı ve neticede ortaya çıkan anomik durumun bir hastalık gibi grubun/toplumun tümüne sirayet ettiği görülmektedir. Sosyal gerçekliğe dayanarak dayanışma-yardımlaşma ve din ilişkisine temas eden düşünürler, dinin toplumsal dayanışma ağlarını örmede önemli bir fonksiyon icra ettiği kanaatine varmaktadırlar. Dinler tarafından telkin edilen dayanışma-yardımlaşma mefhumunun ve toplumun onu algılama ile pratize etme şeklinin; toplumu oluşturan bireyler arasında mutsuzluğu ve yalnızlığı gidermede başat bir rol oynadığını, sosyolojik veriler bize göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Dayanışma, Yardımlaşma, Dinin Toplumsal Fonksiyonu

Religious-Social Aspects of Solidarity and Cooperation

Öz

The human being who must live together with others needs solidarity and cooperation to sustain his/her life in a satisfactory way towards both nature and socio-cultural-economic conditions. In this study, quoting both from religious sources and social scientists who emphasizing solidarity and cooperation; we will outline the two concepts in the context of religious and sociological aspects. In this context, we will try to deal with the approach of macro-individualist/pluralist and immigration theories and religions- in particular, Islam- to these both concepts, from a complementary perspective. The individual, in societies which are seen less solidarity and cooperation bonds- will be forced to fight against the faced problems and the feeling of loneliness in society. This event, which is occurring among individuals, is then circulated to the entire group/society, such as a disease. Because of this chaos in the society which based on lack of solidarity and cooperation, social life will be dragged on an unhealthy process. The social scientists who are dealing with the relationship -based on social reality- between solidarity and religion, consider that religion perform an important function to knit the social solidarity networks in society. The sociological data show that; the kind of concept of solidarity which suggested by religions and the believers’ perception and practicing a way of it play a major role in overcoming the unhappiness and loneliness among individuals in society.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Solidarity, Cooperation, Religions’ Social Function

Kaynakça

• Akyüz, Niyazi. “İlk Dini Cemaatin Profili”. Din Sosyolojisi El Kitabı. Ed. Niyazi Ak-yüz - İhsan Çapcıoğlu. 264-270. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Akyüz, Niyazi – Çapcıoğlu, İhsan. “Toplumsal Değişme ve Din”. Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi. Ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapcıoğlu. 377-393. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2008.
• Akyüz, Niyazi – Çapcıoğlu, İhsan. “Fonksiyonel Din sosyolojisi: Emile Durkheim”. Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi. Ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapcıoğlu. 85-90. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2008.
• Aktan, Hamza. “Âkıle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 248-249. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Algül, Hüseyin. “Ensar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 251-252. İstan-bul: TDV Yayınları, 1995.
• Algül, Hüseyin. “Muâhât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 308-309. İs-tanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Apaydın, Ümit. Ahmet Hamdi Tanpınar ve Nurettin Topçu’nun Eserlerinin Kültür ve Uygarlık Kavramları Açısından Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2006.
• Argyle, Michael – Beit-Hallahmi, Benjamin. The Social Psychology of Religion. London: Routledge & Kegan Paul, 1975.
• Atmaca, Gökhan. “Süleyman Ateş’in Bakara Sûresi 62. Âyeti Tefsiri Üzerine Bir Değerlendirme”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/28 (Aralık 2013): 1-20.
• Ayten, Ali. Prososyal Davranışlarda Dindarlık ve Empatinin Rolü. Doktora Tezi, Marma-ra Üniversitesi, 2009.
• Ayten, Ali. Empati ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Berger, Peter L. Kutsal Şemsiye. Trc. Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1999.
• Berkes, Niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma. Haz. Ahmet Kuyaş. 17. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
• Canatan, Kadir – Yükselen, Ahmet – Serbest, Fatih – Okumuş, Fatih. 2014 Yılı Hol-landa İnsan Hakları Raporu İslamofobi ve Entegrasyon Arasında Azınlıklar. İstanbul: İZU Yayın, 2015.
• Çapcıoğlu, İhsan – Akyüz, Niyazi – Akın, Mehmet, “Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Olgusunun Sosyo-Teolojik Temelleri”, 4. Uluslararası Din Bilimleri Sempozyumu Tam Metin Kitabı. 3-6. Elazığ: Asos Yayınevi, 2018.
• Çelik, Celaleddin. Şehirleşme ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi, 2002.
• Davis, Winton. “Din sosyolojisi: Kurucular ve Temel Yaklaşımlar”. Din Sosyolojisi Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar I. Trc. İhsan Çapcıoğlu. Ed. Bünyamin Solmaz – İhsan Çapcıoğlu. 73-96. Konya: Çizgi Kitabevi, 2006.
• Deutsche Welle Türkçe. “İftarlar Buluşturacak”. Erişim: 05 Mayıs 2018. http://www.dw.com/tr/iftarlar-buluşturacak/a-18522950.
• Durkheim, Émile. Suicide. Trc. John A. Spaulding - George Simpson. New York: The Free Press. 1951.
• Eisenberg, Nancy. “Empathy-Related Emotional Responses, Altruism, and Their Socialization”. Visions of Compassion: Western Scientists and Tibetan Buddhists Examine Human Nature. Ed. Richard Davidson. New York: Oxford University Press, 2001.
• Franzoi, Stephen L. Social Psychology. 5. Baskı. New York: McGraw Hill. 2005.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Ali”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2: 371-374. İstan-bul: TDV Yayınları, 1989.
• Gouldner, Alvin W. “The Norm of Reciprocity: A Preliminary Statement”. American Sociological Review 25/2 (1960): 161-178. https://www.jstor.org/stable/2092623.
• Gökalp, Ziya. Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak. Haz. Osman Karatay. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. 8. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
• Güngör, Özcan. “Amerika’daki Türk Gençleri İçin Cami ve Dini Sosyalleşme (New Jersey Örneği)”. Diyanet İlmi Dergi 48/4 (Ekim-Kasım-Aralık 2012): 117-136.
• Halsey, A. H. A History of Sociology in Britain Science, Literature, and Society. New York: Oxford University Press, 2004.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• İbn Haldun. Mukaddime. Trc. Süleyman Uludağ. 2 Cilt. 9. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
• İbni Haldun, Mukaddime. Trc. Turan Dursun. 2 Cilt. Ankara: Onur Yayınları, 1977.
• Karaman, Hayreddin. “Akid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2: 251-256. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Karaman, Hayreddin – Çağrıcı, Mustafa – Dönmez, İbrahim Kâfi, Güneş – Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Ya-yınları, 2006.
• Kirman, Mehmet Ali. “Dayanışma”. Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü. 56-57. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2004.
• Kösemihal, Nurettin Şazi. Sosyoloji Tarihi. 9. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2007.
• Krech, David – Crutchfield, Richard S. – Ballachey, Egerton L. Cemiyet İçinde Fert. Trc. Mümtaz Turhan. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1970.
• Krech, David – Crutchfield, Richard S. – Ballachey, Egerton L. Cemiyet İçinde Fert. Trc. Mümtaz Turhan. 2 Cilt. 2. Baskı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.
• Malinowski, Bronislaw. Crime and Custom in Savage Society. London: Paul, Trench, Trubner, 1932.
• Nietzsche, Friedrich. İyinin ve Kötünün Ötesinde- Bir Gelecek Felsefesini Açış. Trc. Ah-met İnam. 8. Baskı. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Özoğlu, Murat – Gür, B. S. – Coşkun, İpek. Küresel Eğilimler Işığında Türkiye’de Ulusla-rarası Öğrenciler. Ankara: SETA Yayınları, 2012.
• Parekh, Bhikhu. Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek. Trc. Bilge Tanrıseven. Ankara: Phoenix Yayınları, 2002.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2003.
• Perşembe, Erkan. “Almanya’da Türklere Ait Dini Kuruluşlar”. Ondokuz Mayıs Üni-versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/8 (Eylül 1996): 157-180.
• Schulze, Reinhard. “Zum Hintergrund Islamischer Politischer Bewegungen”. İsla-mische Gruppen und der Fundamentalismus in der BRD In Namen Allahs. Köln: (Hrsg.Bahman Niruman) Dreisam Verlag, 1990.
• Slattery, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. Haz. Ümit Tatlıcan - Gülhan Demiriz. 2. Baskı. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2008.
• Sorokin, Pitirim Alexandrovich. Çağdaş Sosyoloji Kuramları II. Trc. M. Münir Raşit Öymen. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 1994.
• Şan, Mustafa Kemal. “Farklılık ve Çokkültürlülük Siyasetleri Üstüne Bir Deneme”. Milel ve Nihal 3/1-2 (Aralık 2005-Haziran 2006): 67-114.
• Topçu, Nurettin. Büyük Fetih. Haz. Ezel Ezverdi - İsmail Kara. 5. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2008.
• Ünal, Mehmet Süheyl. “Bireycilik ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. Ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapcıoğlu. 223-235. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Van der Heijden, Teri - Van Heelsum, Anja. “Opkomst En Stemgedrag Van Migran-ten Tijdens De Gemeenteraadsverkiezingen Van 3 Maart 2010”. IMES-Institute for Migration and Ethnic Studies, Amsterdam, 2010.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisi. Trc. Ünver Günay. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1995.