İSLAM HUKUKU AÇISINDAN ONLİNE ALIŞVERİŞTE TESLİMİN GERÇEKLEŞMEMESİNE BAĞLI GARAR VE SONUÇLARI

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 39, 253 - 279, 15.06.2019

Nazan Lila

https://doi.org/10.17335/sakaifd.535820

Cited By: 2

Öz

İslam hukukunda model akit olarak ele alınan satım akdinin mebinin teslimi açısından herhangi bir belirsizlik barındırmaması, fukahanın önemle üzerinde durduğu bir husustur. Fıkıh alimlerinin bu hususta dikkatli davranmalarının sebebi, akitte taraflar arasında çıkması muhtemel bir anlaşmazlığı önlemektir. Satım akdinde kabzın gerçekleşmemesine bağlı olarak meydana gelen belirsizliğin iki yönlü olduğu görülmektedir. Söz konusu iki cihet, mebinin vasıflarındaki belirsizlik ile mebinin teslim edilmesi konusundaki belirsizliktir. Mebinin vasıflarındaki belirsizlik, genellikle mebinin akit meclisinde mevcut olmamasından (gaip olmasından) kaynaklanmaktadır. Mebinin madum ve kabzedilmemiş olması da çoğunlukla teslim edilebilirlik noktasında belirsizliğe yol açmaktadır. Günümüzde yaygınlaşmış olan internet üzerinden alışveriş, mebinin teslimi konusunda fıkhi açıdan birtakım belirsizlikler barındırmaktadır. Bu sebeple online alışverişin fıkhi mahiyetinin ele alınarak garar barındıran durumların incelenmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmada, online alış-verişlerde mebinin teslimi açısından garar barındıran durumlar metodolojik veri analizi yöntemiyle ele alınacak olup konunun teorik ve pratik boyutu aydınlatılacaktır. Bu çalışma, modern bir uygu-lama olan online alışverişin fıkıh kaideleri çerçevesinde değerlendirilmesi konusunda literatüre katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Online Alışveriş, Teslim, Garar, İslam Hukuku, Mesafeli Satım

Al-Ġarar Caused by Lack of Delivery of Good in Online Shopping in Terms of Islamic Law

Öz

In Islamic law, the contract of sale, which is considered as a model contract, must not contain any uncertainty (ġarar) in terms of delivery of the good. The reason why the Fiqh scholars are cautious about this is to prevent a possible dispute between the sides in a contract. On the other hand, shopping on the internet - as a distance sale - which has become widespread nowadays, has some uncertainties regarding the delivery of the good. For this reason, it is important to examine the state of online shopping in terms of fiqh rules and to examine the situations that contain uncertainty. In this study, the situations that contain the uncertainty in terms of the delivery of the good will be handled with methodological data analysis. In this way, the theoretical and practical aspects of the subject will be clarified. This study will contribute to the literature on the evaluation of online shopping under the fiqh rules.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Uncertainty, Delivery, Online Shopping, Distant Sales

Kaynakça

• Algür, Seden- Cengiz, Funda, “Türk Tüketicilere Göre Online (Çevrimiçi) Alışverişin Riskleri ve Yararları”, Journal of Yaşar University, 2011, 22(6), 3666-3680.
• Ali Haydar Efendi (küçük) (1853-1935), Düreru’l-hukkâm şerh-u Mecelleti’l-Ahkâm, Dâru Âlemi’l-Kütüb, Beyrut 2003. Bardakoğlu, Ali, “Ayıp”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, IV, 246-247.
• Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Cu’fî (256/870), el-Câmiu’s-sahîh, Dâru’l-Hadâra li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Riyad 2015. Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn (1051/1641), Keşşâfu’l-kınâ’ an metni’l-İknâ’, Dâru Âlemi’l-Kütüb, Beyrut 1983. Çiftçi, Adem, “İbn Rüşd’ün Fıkıh Usûl ve Pratiğinde Delîlü’l-Hıtâb”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007). ed-Darîr, Sıddîk Muhammed el-Emîn, el-Garar ve eseruhu fi’l-ukûd fi’l-fıkhi’l-İslâmî, Silsiletü Salih Kamil li’r-Rasâili’l-Câmiiyye li’l-İktisâdi’l-İslâmî, Cidde 1995.
• ed-Darîr, Sıddık Muhammed Emin, “el-Kabz: suveruhû, ve bi hâssati’l-müstecidde minhâ ve ahkamuhâ” Mecelletü Mecmeı’l-Fıkhi’l-İslâmî, 6/1 (1990), 465-493.
• Derdîr, Ebu'l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Adevi (1201/1786), eş-Şerhu'l-kebir alâ Muhtasar-ı Halîl (Hâşiyetü’d-Desûkî içinde), Dâru’l-Fikr, [y.y.] [t.y.]. Dönmez, İbrahim Kâfi, “Garar”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XIII, 366-371.
• Ebu Davud, Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd et-Tayâlisî (204/819), el-Müsned, Dâr-u Hicr, Mısır 1999.
• Güney, Necmeddin, “Satım Akdi Özelinde İslam Borçlar Hukukunda Garar”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013).
• Haraşî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Abdillâh b. Alî (1101/1690), Şerhu Muhtasarı Halil, Dâru’l-Fikr, Beyrut [t.y.].
• Hattâb, Ebû Abdullâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân (954/1547), Mevahibu’l-celîl fi şerhi Muhtasarı Halîl, Dâru’l-Fikr, [y.y.] 1992. İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülazîz (1252/1836), Reddü’l-muhtar ale’d-Dürri’l-muhtar, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1992.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb b. Sa’d, I‘lâmu’l-muvakkıîn an rabbi’l-âlemîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1991.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Makdisî (620/1223), el-Muğnî, Dâr-u Âlemi'l-Kütüb, Riyad 1986. İbn Mace, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî (ö. 273/887), es-Sünen, Dâru’l-Hadâra li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Riyad 2015.
• İbn Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Abdillâh b. Müflih er-Râmînî ed-Dımaşkî (884/1479), el-Mübdi’ fi şerhi’l-Mukni’ Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• İbn Rüşd (el-Cedd), Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endelüsî (520/1126), el-Beyan ve’t-tahsil ve’ş-şerh ve’t-tevcîh ve’t-ta’lil li mesaili’l-müstahrece, Dâru’l-Garb el-İslami, Beyrut 1988.
• İbn Rüşd (el-Hafîd), Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî (595/1198), Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid, Dâru’l-Hadîs, Kahire 2004. İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî, Mecmû‘u’l-Fetâvâ, Mecmei’l-Melik Fehd, Medine 1995.
• Karâfî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî (684/1285), ez-Zahîra, Dâru’l-Garb el-İslami, Beyrut 1994.
• Karâfî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî (684/1285), el-Furûk, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed (587/1191), Bedâiu’s-sanâi’ fi tertîbi’ş-şerâi’, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, [y.y] 1986.
• Kisbet, Mustafa, “İslam Hukukuna Göre Satım Akdinde Malın Kabz ve Teslimi”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010).
• Kuzu, Orhan, “Elektronik Mallar Sektöründe Tüketici Hukuku ve Uygulamaları”, II. Tüketici Hukuku Sempozyumu: Tebliğ Metinleri, Bilge Yayınevi, Ankara 2013.
• Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Alî (303/915), es-Sünen, Dâru’l-Hadâra li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Riyad 2015. Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahyâ b. Şeref (676/1277), el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb, Dâru’l-Fikr, [y.y] [t.y].
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahyâ b. Şeref (676/1277), Ravzatu’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2002.
• Mecelletü’l-Ahkâmi’l-Adliyye, Nur Muhammed Kârhane Ticaret Kütüb, Arambağ [t.y.].
• Mevsılî, Ebu’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd (683/1284), el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr, Matbaatu’l-Halebî, Kahire 1937.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (261/875), el-Câmiu’s-sahîh, Dâru’l-Hadâra li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Riyad 2015. Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed (483/1090), el-Mebsût, Dâru’l-Marife, Beyrut 1993.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf (476/1083), el-Mühezzeb fi fıkhi’l-İmam eş-Şâfii, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, [y.y] [t.y].
• Tirmizî, Ebu Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (279/892), el-Câmiu’s-sahîh, Dâru’l-Hadâra li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Riyad 2015. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/11/20141127-6.htm [Erişim tarihi: 27.11.2018].
• http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/11/20131128-1.htm [Erişim tarihi: 21.11.2018].
• http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/11/20141127-6.htm [Erişim tarihi: 27.11.2018].