Dinî Grup Mensubu Kadınların Kadın Algısı ve Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Düşüncelerinin İncelenmesi: İsmailağa Cemaati Örneği

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 42, 483 - 510, 15.12.2020

Zehra Işık

https://doi.org/10.17335/sakaifd.795487

Öz

Bu çalışmada İstanbul Fatih ilçesi merkezli faaliyet gösteren ve kadın konusunda zahirde katı-gelenekçi tutum sahibi bir dinî grup imajı veren İsmailağa Cemaati’nin kadın mensuplarının kadın algısı ve toplumsal cinsiyet rollerine yaklaşımı ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, kadını sadece geleneksel toplumsal cinsiyet rolleriyle tanımlıyor görünen İsmailağa Cemaati’ndeki kadınların “kadın” ve “toplumsal cinsiyet rolleri”yle ilgili görüşlerini ve bu düşüncelerinin günlük yaşamdaki yansımalarını ortaya koymaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada yarı yapılandırılmış mülakat, katılımcı gözlem, cemaate ait yazılı kaynakların ve görsel-işitsel medya-daki materyallerin incelenmesi olmak üzere çoklu veri toplama araçlarına başvurulmuştur. Yirmi kadınla yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Cemaatin dinî bilgi kaynaklarında ve hocalarının söylem-lerinde yer alan “erkeğin bir adım gerisinde duran”, “ev merkezli” ve sadece geleneksel toplumsal cinsiyet rolleriyle yetinen kadın algısının katılımcılar tarafından söylem olarak benimsendiği, ancak yaşam pratiklerinin bu kabulden farklı şekillendiği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Din ve Toplumsal Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Dinî Gruplar, Dinî Gruplarda Kadın Algısı

An Analysis of Women Member of the Religious Group’s Thoughts and Perception of Women and Gender Roles: The Case of Ismailaga Community

Öz

In this study, the perception of female members of the Ismailaga Community, which is based in Istanbul's Fatih district and apparently gives the image of a religious group with a strict-traditionalist attitude to women, towards the gender roles, was discussed. The aim of the study is to reveal the opinions of female members of the Ismailaga Community about “woman” and “gender roles” and their reflections of those thoughts in daily life. The qualitative research method was used in the study. In the study, multiple data collection tools were used, including semi-structured interviews, participant observation, the examination of the written sources belonging to the community, and the materials in the audio-visual media. Face-to-face interviews were conducted with twenty women. It was revealed that the perception of a woman “standing one step behind the man”, “home-centered” and contenting only with traditional gender roles, in religious information sources of the community and the discourses of their teachers was adopted a discourse by the participants, but their life practices were shaped differently from this acceptance.

[You may find an extended abstract of this article after the bibliography.]

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religion and Gender Roles, Religious Groups, Perception of Women in Religious Groups

Kaynakça

• Akçaoğlu, Aksu. Zarif ve Dinen Makbûl: Muhafazakâr Üst-Orta Sınıf Habitusu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Basım, 2019.
• Akın, Nimetullah. “Resmi Din Öğretimi ve Gayr-i Resmi Din Öğretiminin Neden Olduğu Problemler: İsmailağa Örneği”. Kur’an ve Toplumsal Bütünleşme, ed. Hayati Hökelekli ve Vejdi Bilgin. 621-631. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2015.
• Akşit, Bahattin vd., Türkiye’de Dindarlık: Sosyal Gerilimler Ekseninde İnanç ve Yaşam Biçimleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Berg, Bruce L. – Lune, Howard. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. çev. Hasan Aydın. Konya: Eğitim Kitabevi, 8. Basımdan çeviri, 2015.
• Bora, Aksu – Üstün, İlknur. Sıcak Aile Ortamı: Demokratikleşme Sürecinde Kadın ve Erkekler. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) Yayınları, 3. Basım, 2008.
• Creswell, John. W. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 3. Basımdan çeviri, 2018.
• Cübbeli Ahmet Hoca. “Kadınların Bedduaları Cübbeli Ahmet Hoca”. Youtube. Yayın Tarihi 10 Ekim 2013. https://www.youtube.com/watch?v=LKMk-AhQ-tk
• Cübbeli Ahmet Hoca. “Hanımlar Ölürken, “Hadi Çarşıya Çık” Desen Canlanır.”. Youtube. Yayın Tarihi 27 Ağustos 2016. https://www.you-tube.com/watch?v=h9pUj0ShwuA
• Çakır, Ruşen. Ayet ve Slogan. Türkiye’de İslami Oluşumlar. İstanbul: Metis Yayınları, 11. Basım, 2014.
• Doğramacı, Emel. Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Dökmen, Zehra. Toplumsal Cinsiyet: Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kita-bevi, 10. Basım, 2019.
• Efe, Adem. Dini Gruplar Sosyolojisi. İstanbul: Dönem Yayıncılık, 2013.
• Efe, Adem. “Kolektif Dindarlık Türü Olarak Tarikat/Cemaat Dindarlığı”. Journal of Is-lamic Research. 28/3 (2017), 290-301. http://isamveri.org/pdfdrg/D00064/ 2017_3/2017_3_EFEA.pdf
• Ehlisunnet fetva. “Kocasını dinlemeyen kadın günaha girmiş sayılır mı”. Youtube. Yayın Tarihi 10 Ağustos 2014. https://www.youtube.com/watch?v=COIaHBq5s9c
• Glock Charles.Y. (1998). “Dindarlığın Boyutları Üzerine”. çev. M. Emin Köktaş vd.. Din Sosyolojisi. der. Yasin Aktay. 252-274. Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
• Harman, Ömer Faruk. “Havva”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/ 542-545. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Harman, Ömer Faruk. Müzakere. Dini ve Toplumsal Boyutlarıyla Cinsiyet 1/91-96. İstanbul: Ensar Yayınları, 2012.
• Hekman, Susan J. Toplumsal Cinsiyet ve Bilgi: Postmodern Bir Feminizmin Öğeleri. çev. Bekir Balkız - Ümit Tatlıcan. İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları, 10. Basım, 2012.
• Kitâb-ı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1997.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayreddin Karaman vd.. Ankara: Türkiye Di-yanet Vakfı Yayınları, 4. Basım, 2006.
• Kuş, Elif. Nicel-Nitel Araştırma Teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık, 2003.
• Lâlegül TV. “Hanıma karşı asla tartışma kazanamazsın – Cübbeli Ahmet Hocaefendi Lâlegül TV”. Youtube. Yayın Tarihi 12 Haziran 2017. https://www.you-tube.com/watch?v=nNq088NZtfk
• Lâlegül TV. “Erkeklerin gördüğü ortamda kadın çalışamaz- Cübbeli Ahmet Hocae-fendi Lâlegül TV”. Youtube Yayın Tarihi 23 Nisan 2019. https://www.you-tube.com/watch?v=PGBnRTZdPew
• Lindisfarne, Nancy. Elhamdülillah Laikiz: Cinsiyet, İslam ve Türk Cumhuriyetçiliği. çev. Selda Somuncuoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Lloyd, Genevieve. Erkek Akıl: Batı Felsefesinde Erkek ve Kadın. çev. Muttalip Özcan. İs-tanbul: Ayrıntı Yayınları, 1996.
• Nietzsche, Friedrich. Beyond Good and Evil. çev. R.J. Hollingdale. Penguin Books, 1990.
• Öz, Ahmet. “Ruhu’l Furkan Tefsirindeki Bazı Yorumlara Eleştirel Yaklaşım”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/ 30 (2017), 407-427.
• Özlem Özlem. “Kocasını Kızdıran Kadın Cübbeli Ahmet Hoca”. Youtube. Yayın Tarihi 10 Mayıs 2016. https://www.youtube.com/watch?v=aV2k9epl7qY
• Öztürk, Mustafa. Cahiliyeden İslamiyet’e Kadın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 6. Ba-sım, 2017.
• Şişman, Nazife. Küreselleşmenin Pençesi İslam’ın Peçesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l Marife, 1986.
• Tek, Abdürrezzak. Tarihi Süreçte Tasavvuf ve Tarikatlar. Bursa: Bursa Akademi, 2017.
• Temir, Fatma. Tarihte Kadın ve Cilbab. İstanbul: Yasin Yayınevi, 2014.
• Topçuoğlu, Abdullah vd.. Türkiye’de Aile Değerleri Araştırması. ed. Mustafa Turgut. An-kara: Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları, 2010.
• Ustaosmanoğlu, Mahmut. Ruhu’l Furkan Tefsiri. İstanbul: Siraç Kitabevi, 1991.
• Ustaosmanoğlu, Mahmut. Sohbetler. İstanbul: Siraç Kitabevi, 1999.
• Ustaosmanoğlu, Mahmut. Mahmud Efendi Hazretleri’nden Duyulan Hikmetli Sözler. İstanbul: Ahıska Yayınevi, 2018.
• VideoBilgiyat. “Cübbeli Ahmet Hoca Kadın Erkek Eşit Değildir”. Youtube. Yayın Ta-rihi 17 Kasım 2013. https://www.youtube.com/watch?v=Gr8VEB5Wkz8
• Yapıcı, Asım. Toplumsal Cinsiyet, Din ve Kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Yelken, Ramazan. Cemaatin Dönüşümü. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Yayıncılık, 22. Basım, 2011.
• Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Yuval-Davis, Nira. Cinsiyet ve Millet. çev. Ayşin Bektaş. İstanbul: İletişim Yayınları, 4. Basım, 2014.