Bireylerin İnançsızlık Eğilimi: Ateizm Ölçeği

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 43, 1 - 18, 15.06.2021

Murat Çinici , Muhammed Kızılgeçit

https://doi.org/10.17335/sakaifd.877222

Öz

Ülkemizde yapılan çalışmalar genellikle İslam inancını ölçmeye yöneliktir. Alanda geliştirilen inanç ve inançsızlık çalışmalarının hem kapsamları yeterli değildir hem de kültürler arası inancın boyutlarına olan yaklaşımdan dolayı farklılıklar içermektedir. Bu araştırmanın amacı; inançsız bireylerin Tanrı’ya olan yaklaşımlarına yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir. Ölçeğin geliştirilmesi için basit seçkisiz örneklem yöntemiyle 508 kadın, 311 erkek olmak üzere 819 kişi çalışma grubuna dâhil edilmiştir. Ön uygulama için 54, Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) için 462 ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) için 303 kişiye ulaşılmıştır. Ölçeğin faktör yapısını belirlemek amacıyla yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır. Açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin sonucunda birçok inanç faktörlü bir ölçeğin yerine tek boyutlu ateizm ölçeği ortaya çıkmıştır. Ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri ,880 ve Bartlett’s Küresellik Testi değeri ise *X2=1395.249; df=15, p<,001 için anlamlı bulunmuştur. Ölçeğin Cronbach’s Alpha güvenirlik kat sayısı ilk başta ,96 olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ateizm, İnanç, Ölçek Geliştirme, Geçerlik, Güvenirlik

Individuals' Tendency to Disbelief: The Atheism Scale

Öz

Studies conducted in our country are generally aimed at measuring Islamic belief. Both the scope of belief and unbelief studies developed in the field are not sufficient, and they are different due to the approach to the dimensions of belief among cultures. The purpose of this research is to develop a valid and reliable measurement tool for the attitudes of unbelievers to God. In order to develop the scale, 819 people, 508 were women, 311 were men, were included in the study group using a simple random sampling method, 54 people were reached for pre-application, 462 for Exploratory Factor Analysis (EFA) and 303 for Confirmatory Factor Analysis (CFA). Structural equation modeling was used to determine the factor structure of the scale. As a result of the explanatory and confirmatory factor analyzes, a one-dimensional atheism scale emerged instead of a scale with many belief factors. The Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) value of the scale is .880 and Bartlett's Test of Sphericity is *X2=1395.249; df=15 was found to be significant for p<.001. Cronbach's Alpha reliability coefficient of the scale was initially found to be .96.

[You may find an extended abstract of this article after the references.]

Anahtar Kelimeler

Atheism, Belief, Scale Development, Validity, Reliability

Kaynakça

• Ayten, Ali - Anık, Evrim. “LGBT Bireylerde Dinî İnanç, Din ve Tanrı Tasavvuru, Dinî ve Manevî Başa Çıkma Süreci”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14/2 (2014), 7-31.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi, 2007.
• Byrne, Barbara M. Structural Equation Modeling With AMOS Basic Concepts, Applications, and Programming. New York: Routledge, Third Edition, ts.
• Cragun, Ryan vd. “The NonReligious-NonSpiritual Scale (NRNSS): Measuring Everyone from Atheists to Zionists”. Science, Religion and Culture 2/3 (2015), 36-53.
• Creswell, John W. - Clark, Plano V.L. Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. ed. Selçuk Beşir Demir - Yüksel Dede. Ankara: Anı Yayıncılık, 2. Basım., 2015.
• DeVellis, Robert F. Ölçek Geliştirme, Kuram ve Uygulamalar. çev. Tarık Totan. Ankara: Nobel, 3. Basım, 2017.
• Garson, George David. “‘Factor Analysis’ from Statnotes: Topics in Multivariate Analysis.” 2009. Erişim 17 Şubat 2021. https://faculty.chass.ncsu.edu/gar-son/PA765/statnote.htm
• Hood, Ralph W. vd. The Psychology of Religion. New York: Guilford Press, Fifth Edition, ts.
• Hunsberger, Bruce E. - Altemeyer, Bob. Atheists: A Groundbreaking Study of America’s Nonbelievers. Amherst: Prometheus Books, 2006.
• İlhan Topuz. “Dindarlık Tipolojilerini Belirleme Ölçeği: Geliştirilmesi, Geçerlilik ve Güvenirlilik Çalışması -Gazali’nin Anlayışına Göre-”. Marife 11/3 (2011). https://www.marife.org/marife/article/view/610
• Karaca, Faruk - Hacikeleşoğlu, Hızır. “Allah Tahayyülleri Ölçeği”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 54 (2020), 67-83.
• Keysar, Ariela. “Who Are America’s Atheists and Agnostics?” Secularism and Secularity: Contemporary International Perspectives. ed. Barry A Kosmin - Ariela Keysar. 33-39. Hartford (CT): Institute for the Study of Secularism in Society and Culture, 2007.
• Kızılgeçit, Muhammed. Din Psikolojisinin 100’ü. Rize: Otto Yayınları, 2017.
• Kızılgeçit, Muhammed. Din Psikolojisinin 200’ü. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Marler, Penny - Hadaway, Christopher. “‘Being Religious’ or ‘Being Spiritual’ in America: A Zero‐Sum Proposition?” Journal for the Scientific Study of Religion 41/2 (2002), 289-300.
• Murken, Sebastian. Ohne Gott leben: Religionspsychologische Aspekte des “Unglaubens”. Marburg: Diagonal, 2008.
• Özdamar, Kazım. Eğitim, Sağlık ve Davranış Bilimlerinde Ölçek ve Test Geliştirme Yapısal Eşitlik Modellemesi: IBM SPSS, IBM SPSS AMOS ve MINITAB Uygulamalı. Eskişehir: Nisan Kitabevi, 2017.
• Pargament, Kenneth. Spiritually Integrated Psychotherapy. Understanding and Addressing the Sacred. New York: Guilford, 2007.
• Schwadel, Philip. “Period and Cohort Effects on Religious Nonaffiliation and Religious Disaffiliation: A Research Note”. Journal for the Scientific Study of Religion 49/2 (2010), 311-319.
• Seçer, İsmail. Psikolojik Test Geliştirme ve Uyarlama Süreci: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık, 2015.
• Sevi̇nç, Kenan vd. “Dindar ve Spiritüel Olmama (DİSOL) Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (2015), 59-86.
• Sevinç, Kenan. İnançsızlık Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2017.
• Silver, Christopher vd. “The Six Types of Nonbelief: A Qualitative and Quantitative Study of Type and Narrative”. Mental Health Religion & Culture 17/10 (2014), 990-1001.
• Streib, Heinz. “More Spiritual than Religious: Changes in the Religious Field Require New Approaches”. Lived Religion - Conceptual, Empirical and Practical-Theological Approaches. ed. Astrid Dinter - Kerstin Söderblom. 53-67. Brill Publishers, 2008.