Beliren Yetişkinlerde Din Anlayışı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 46, 607 - 633, 15.12.2022

Abdullah İnce İhsan Kutlu Muhammed Furkan Koçak

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1152006

Öz

Beliren yetişkinlik, çocukluk, gençlik, yetişkinlik ve yaşlılık gibi yaşam dönemlerine eklenen yeni bir kategoridir. Bu çalışmanın amacı, beliren yetişkinlerin din anlayışlarını tespit edecek bir ölçek geliştirmektir. Çalışma kapsamında internet üzerinden, 18-29 yaş aralığındaki 637 kişiye kolayda ve kartopu örnekleme yoluyla ulaşılmıştır. Ölçek geliştirmede yapı geçerliliği için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. İlk olarak KMO değerinin ,937; Bartlett Küresellik Testi sonucunun ise istatistiksel olarak anlamlı sonuç verdiği görülmüştür. Açımlayıcı faktör analizleri sonucunda 23 maddeli ve dört faktörlü bir yapıya ulaşılmıştır. Tüm ölçeğin açıkladığı varyans yüzde 56,874 olmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları ise şu şekilde gerçekleşmiştir: ki kare/sd değeri (CMIN/SD) 2,989 (mükemmel uyum); RMSEA değeri 0,056 (iyi uyum); GFI değeri 0,916 (iyi uyum); AGFI değeri 0,894 (zayıf uyum); RMR değeri 0,080 (iyi uyum); CFI değeri 0,931 (iyi uyum). Bu sonuçlara göre, uyum indeksleri yeterliliğini sağlayan 23 madde ve dört faktörlü ölçek yapısı doğrulanmıştır. Ölçeğin güvenilirlik analizi sonuçları (Cronbach Alfa) ise şöyledir: Faktör 1 = 0,899; Faktör 2 = 0,775; Faktör 3 = 0,544 ve Faktör 4 = 0,813. Ölçeğin alt boyutları; Seküler-Mesafeli Din Anlayışı, Muhafazakâr-Geleneksel Din Anlayışı, Mistik-Özcü Din Anlayışı, Kurumsal-Aidiyete Dayalı Din Anlayışı olarak adlandırılmıştır. Sonuç olarak ölçeğin beliren yetişkinlerin din anlayışını ölçmede geçerli ve güvenilir bir araç olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Beliren Yetişkinlik, Din anlayışı, Ölçek, Faktör Analizi.

Destekleyen Kurum

Sakarya Diyanet Vakfı

Proje Numarası

47403514-604.02- 20662

Development of Religious Perception Scale in Emerging Adults: A Study of Validity and Reliability

Öz

Emerging adulthood is a term used to describe individuals between the ages of 18-29 in accordance with the conditions of the modern period. In the modern era, most individuals who have reached the age of 18 are not considered full-fledged adults in terms of psychosocial aspects as they do not meet markers or criteria for adulthood, which include gaining financial independence, getting a regular job, getting married, and having children. Accordingly, the individual is far from living and acting like an adult. Emerging adults are undecided and in-between about feeling like adults. During this period, individuals consider themselves neither adolescents nor adults. Emerging adulthood has some characteristic features. These characteristics are a person's search for identity, the lack of stability in life, the focus on oneself to recognize the life and position oneself, the feeling of being in-between, and having a wide range of opportunities to choose from. Another term emphasized in the article is religious understanding. Religious understanding primarily refers to the cognitive dimension of religion and it is not about what an individual “does”, but about how he or she "understands" and "interprets" religion. In other words, the concept of religious understanding is not primarily concerned with whether a person lives his or her religion, participates in worship, or fulfills a religious obligation.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Emerging Adulthood, Perception of Religion, Scale, Factor Analysis.

Proje Numarası

47403514-604.02- 20662

Kaynakça

• Akyüz, Niyazi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din Anlayışı Ölçeği Üzerine Bir Pilot Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/1 (2002), 123-134.
• Alper, Züleyha. “Yetişkin Eğitiminde Motivasyon ve Kolaylaştırma”. Tıp Eğitimi Dünyası 14 (2004), 2-7.
• Altunışık, Remzi vd. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı, Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2012).
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Afterword: Aging out of Care--toward Realizing the Possibilities of Emerging Adulthood”. New Directions for Youth Development 113 (2007), 151-161.
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Are College Students Adults? Their Conceptions of the Transition to Adulthood”. Journal of Adult Development, 1/4 (1994), 213-224.
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Emerging Adulthood. A Theory of Development from the Late Teens through the Twenties”. The American Psychologist 55/5 (2000), 469-480.
• Arnett, Jeffrey Jensen. Emerging Adulthood: The Winding Road from the Late Teens Through the Twenties. New York: Oxford University Press, 2. Basım, 2019.
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Emerging Adulthood: What Is It, and What Is It Good For?” Child Development Perspectives 1/2 (2007), 68-73.
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Learning to Stand Alone: The Contemporary American Transition to Adulthood in Cultural and Historical Context”. Human Development 41/5-6 (1998), 295-315.
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Oh, Grow Up! Generational Grumbling and the New Life Stage of Emerging Adulthood—Commentary on Trzesniewski & Donnellan”. Perspectives on Psychological Science 5/1 (Ocak 2010), 89-92.
• Arslan, Mustafa. “Popüler Dindarlık Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/4 (2003), 97-116.
• Atak, Hasan - Çok, Figen. “İnsan Yaşamında Yeni Bir Dönem: Beliren Yetişkinlik”. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 17/1 (2010), 39-50.
• Aydın, Mustafa. “Dinin Toplumla ve Diğer Kurumlarla İlişkisi”. Din ve Toplum. ed. Yasin Aktay. 88-112. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum. Ankara: Pegem Akademi, 2020.
• Can, Abdullah. SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• Certel, Hüseyin. Din Psikolojisi. Ankara: Berikan Yayınevi, 2016.
• Côté, James E. “Emerging Adulthood as an Institutionalized Moratorium: Risks and Benefits to Identity Formation”. Emerging adults in America: Coming of age in the 21st century. ed. Jeffrey Jensen Arnett - J. L. Tanner. 85-116. Washington, DC, US: American Psychological Association, 2006.
• Çakmak, Ahmet – Ay, Mustafa Fatih. “Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Genel Amaçlarına Erişim Düzey Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Değerler Eğitimi Dergisi 14/31 (2016), 43-66.
• Çarkçı, Jaklin. Sosyal Bilimlerde Ölçek Geliştirme Kılavuzu. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2020.
• Çelik, Celaleddin. “Dindarlık Tipolojilerine Metodolojik Bir Yaklaşım”. İslamiyat 8/2 (2005), 71-90.
• Çelik, Kezban. "Genç Olmak Zor İş": Türkiye’de Genç Olmayı Etkileyen Bazı Unsurlar”. Gençlik Araştırmaları Dergisi 1/1 (2013), 26-45.
• Çokluk, Ömay vd. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi, 2016.
• Çoştu, Yakup. “Dine Normatif ve Popüler Yaklaşım: ‘Bir Dini Yönelim Ölçeği Denemesi’”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (2009), 119-139.
• DeVellis, Robert F. Scale Development: Theory and Applications. California: Sage Publications, 2016.
• Doğan, Aysun - Cebioğlu, Senay. “Beliren Yetişkinlik: Ergenlikten Yetişkinliğe Uzanan Bir Dönem”. Türk Psikoloji Yazıları 14/28 (2011), 11-21.
• Erkuş, Adnan vd. Psikolojide Ölçme ve Ölçek Geliştirme II: Ölçme Araçlarının Psikometrik Nitelikleri ve Ölçme Kuramları. Ankara: Pegem Akademi, 2020.
• Günay, Ünver. Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1999.
• Gürer, Melih Derya - Yıldırım, Zahide. “Öğrenme Nesnesi Değerlendirme Ölçeği’nin (ÖNDÖ) Geliştirilmesi, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Eğitim ve Bilim 39/176 (2014), 121-130.
• Hankin, Benjamin L. vd. “Development of Depression from Preadolescence to Young Adulthood: Emerging Gender Differences in a 10-year Longitudinal Study”. Journal of Abnormal Psychology 107 (1998), 128-140.
• Hogan, Dennis P. – Astone, Nan Marie. “The Transition to Adulthood”. Annual Review of Sociology 12 (1986), 109-130.
• Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Sözlüğü. Adana: Karahan Kitapevi, 2016.
• Kobak, R. Rogers – Sceery, Amy. “Attachment in Late Adolescence: Working Models, Affect Regulation, and Representations of Self and Others”. Child Development 59/1, (1988), 135-146.
• Keniston, Kenneth. “Youth: A ‘New’ Stage of life”. The American Scholar 39/4 (1970), 631-654.
• Man, Fuat vd. Çalışmayı Anlamak ve Ölçmek Bir Ölçek Geliştirme Denemesi. Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2020.
• Marcoulides, George A. - Randall E. Schumacker. ed. New Developments and Techniques in Structural Equation Modeling. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, 2001.
• Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
• Onay, Ahmet. “Dindarlık Ölçme Çalışmaları: Dindarlık Ölçümünde Üç Farklı Yaklaşım”. İslami Araştırmalar Dergisi 14/3-4 (2001), 439-449.
• Onay, Ahmet. “Dini Yönelim Ölçeği-Ölçek Geliştirmede Yöntem: Teorik Altyapı, Geçerlik ve Güvenirlik”. İslamiyat 5/4 (2002), 181-192.
• Onur, Bekir. Gelişim Psikolojisi Yetişkinlik Yaşlılık Ölüm. Ankara: İmge Kitabevi, 2011.
• Özdamar, Kazım. Paket Programları ile İstatistiksel Veri Analizi II. Eskişehir: Nisan Kitabevi, 2018.
• Peter L., Berger. Dinin Sosyal Gerçekliği. çev. Ali Coşkun. İstanbul: İnsan Yayınları, 1993.
• Santrock, John W. Yaşam Boyu Gelişim Psikolojisi. çev. Galip Yüksel. Ankara: Nobel, 2012.
• Sönmez Çakır, Fatma. Sosyal Bilimler İçin Parametrik Veri Analizi. Ankara: Gazi Kitabevi, 2019.
• Şencan, Hüner. Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Geçerlilik ve Güvenirlik. Ankara: y.y., 2005.
• Tabachnick, Barbara G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. New York: Pearson Education, 2013.
• Taplamacıoğlu, Mehmet. “Yaşlara Göre Dini Yaşayışın Şiddet ve Kesafeti Üzerinde Bir Anket Denemesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (1962), 141-151.
• Tavşancıl, Ezel. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayınları, 2014.
• Tutar, Hasan - Erdem, Ahmet Tuncay. Örnekleriyle Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve SPSS Uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Uysal, Veysel. “İslami Dindarlık Ölçümü Üzerine Bir Pilot Çalışma”. İslami Araştırmalar 8/3-4 (1995), 263-271.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisine Giriş. çev. Battal İnandı. Anakara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1987.
• Yakut, İdris - Taş, Kemalettin. “İran’da Üniversite Öğrencilerinin Din Anlayışı Üzerine Bir Ölçek Çalışması”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 13/72 (2020), 1025-1032.
• Oxford Advanced Learner's Dictionaries. Erişim 5 Mayıs 2022. https://www.oxfordlear-nersdictionaries.com