Interpretation of Demonstrative Pronouns in The Qur'ān as a Translation Problem in Terms of Types of Deixis

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 48, 427 - 458, 15.12.2023

Yusuf Akyüz

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1350105

Öz

This study aims to analyse the demonstrative nouns used in the Qur’anic verses within the context of deixis and types of deixis, which are research areas of pragmatics, and to identify the types of deixis used in the Qur’an. This study also aims to provide insight into how to present the references of demonstrative nouns, especially in Qur’anic translations, to be understood correctly by the readers. This is because the translations of the Qur’an are presented in written form, and the references of the deictic units are not expressed clearly in some of them. In this case, it is assumed that the reader might have difficulty understanding the meanings of the deictic such as “this, to this, these”. This study, firstly by studying deixis and its types from the modern linguistics and pragmatics resources, aims to form a conceptual framework. After the first chapter, upon which the main problem of the study will be built, is completed, the demonstrative nouns are analysed in terms of their structural and referential aspects within balāg̲h̲a and tafsīr sources, classical Arabic language nahw sources being in the first place. After the obtained data is analysed, their references are determined by associating the demonstrative nouns in Qur’anic verses with types of deixis, anaphora and cataphora. In this direction, firstly, the demonstrative nouns in the Qur’an will be identified, and the type of deixis will be explained by providing one example for each one of the demonstrative nouns in terms of their referential variety. For this purpose, this study highlights the demonstrative nouns which cannot be directly understood but only can be identified by checking the context. That is, the demonstrative nouns that take adjectives or are adjectives themselves will not be included in the scope. The references to these nouns existing in the verses will be specifically analysed within the classical tafsīr works. This study is significant as it reveals the references of demonstrative nouns by analysing the types of deixis in order to understand the Qur’an more accurately. Though there are various studies regarding demonstrative nouns, there are no studies found analysing the references of these nouns according to their types of deixis.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Types of Deixis, Reference, Demonstrative Nouns, Context.

Bir Çeviri Sorunsalı Olarak Kur’ân’da Geçen İşaret İsimlerinin Gösterim Türleri Bağlamında Yorumlanması

Öz

Gösterim, kişinin el, baş gibi azalarını kullanarak dilsel birimlerle söylem ve metin dışında bir durumun bileşenlerine işaret etme veya gösterme edimine denilmektedir. Gösterim, bir konuşma ediminde kişisel, uzamsal, zamansal, sosyal veya söylem olarak gönderimde bulunmaktadır. Dolayısıyla ataması iletişim eylemini çevreleyen bağlamla doğrudan ilişkili olan zamirler, işaret isimleri ve zarflar gibi dilbilimsel unsurlarla yapılmaktadır. Gösterim ifadelerinin gönderimleri sadece gerçek iletişim bağlamında tespit edilebildiği için edimbilimin ilgi alanına girmiştir. Çalışmada işaret isimlerinin Arap dilindeki yapısal ve gönderimsel özelliklerini tespit ederek Kur’ân’da geçen işaret isimlerinin gösterim türleri bağlamında gönderimlerini araştırılmaktadır. Ayetlerde geçen her işaret ismi ayrı ayrı gösterim türlerine gönderimleri açısından ele alınmaktadır. Yapılan araştırma neticesinde işaret isimlerinin Kuran’da kişisel, uzamsal, zamansal, söylem gösterimleri ve artgönderim ve öngönderim olarak kullanıldığı anlaşılmıştır. Klasik Arap dili ve tefsir kaynaklarında modern dilbilimsel bir yaklaşım olan gösterim türleri, artgönderim ve öngönderime bağlı gönderimlere değinildiği sonucuna varılmıştır. Yapılan çalışmada bazı Kur’ân meallerinde ilgili ayetlerdeki gösterici unsurların gönderimleri belirtilirken bazılarında gösterici unsurun müstakil anlamı verilerek yetinildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Gösterim Türleri, Gönderim, İşaret İsimleri, Bağlam.

Kaynakça

• Akçakoca, Yusuf. Arap Dili Sözdiziminin Anlambilim Boyutu – Cümle Ögeleri, Kurgusu ve Anlam. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Akyüz, Yusuf. “Arap Dilinde Muktezây-ı Hâl ve Önvarsayım İlişkisi”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 1/59 (2023), 98-109.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed el-Basrî. el-İntisâr li’l-Kur’ân. thk. Muhammed ’İsâm el-Kudât. 2 Cilt. Ürdün: Dâru’l-Feth, 2001.
• Begavî, Ebu Muhammed el-Huseyn b. Mes’ûd. Tefsîru’l-Beğavî Meʿâlimu’t-Tenzîl. thk. Muhammed ʿAbdullâh en-Nemir vd. 8 Cilt. Riyad: Dâru Ṭaybe, 1989.
• Cevherî, Muhammed b. ‘Abdulmun‘îm. Şerhu Şuzûri’z-Zeheb fî Marifeti Kelâmi’l-‘Arab. thk. Nevvâf b. Cezâ el-Hârisî. 2 Cilt. el-Medînetu’l-Munevvere: ‘İmâdu’l-Bahsi’l-İlmî bi’l-Câmi‘âti’l-İslâmîyi, 2004.
• Coşkun Ögeyik, Muhlise. “Metindilbilim Ölçütleriyle Yabancı Dil Sınavlarının Değerlendirilmesi”. Milli Eğitim 40/186 (2010), 151-166.
• Diessel, Holger. “Deixis and Demonstratives”. Semantics – Interfaces. ed. Claudia Maienborn vd. Berlin/Boston: Walter de Gruyter GmbH, 2019.
• Düsûkî, Muhammed b. ‘Arefe. Hâşiyetu’d-Düsûkî ‘alâ Muhtasaris-Sa‘d. thk. Abdulhamîd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, ts.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehẕîbu’l-Luga. thk. ʿAbdusselâm Muhammed Hârûn - Muhammed ʿAlî en-Neccâr. 16 Cilt. Kahire: el-Muʾessesetu’l-Mıs-riyyeti’l-ʿAmme li’t-Teʾlîf ve’l-Enbâʾ ve’n-Neşr – ed-Dâru’l-Mısriyye li’t-Teʾlîf ve’t-Terceme, 1964.
• Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd. Meʿâni’l-Kurʾân. Beyrut: ʿÂlemu’l-Kütüb, 1983.
• Fetzer, Anita. “Textual Coherence as a Pragmatic Phenomenon”. The Cambridge Handbook of Pragmatics. ed. Keith Allan - Kasia M. Jaszczolt. 447-468. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
• Galâyînî, Mustafa. Câmi‘u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye. çev. Abdulmün’im Hafâce. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-’Asriyye, 30. Basım, 1994.
• Green, Keith. “Deixis and Anaphora: Pragmatic Approaches”. Concise Encyclopedia of Pragmatics. ed. Jacob Mey. 178-181. Oxford: Elsevier, 2009.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîru’l-Kurʾâni’l-ʿAzîm. thk. Esʿad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Mekke: Mek-tebet-u Nizâr Musṭafâ el-Bâz, 1997.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim. Tefsîru Garîbi’l-Kurʾân. thk. es-Seyyid Ahmed Sakar. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1978.
• İbn Manẓûr. Lisânu’l-ʿArab. thk. ʿAbdullâh ʿAliyyu’l-Kebîr vd. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 1984.
• İbn Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl el-Bağdâdî. el-Usûl fi’n-Nahv. thk. Abdulhü-seyn el-Fetelî. 3 Cilt. Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 3. Basım, 1996.
• İbn Ya‘îş, Muvaffaku’d-Dîn Ebî’l-Beka Ya‘îş b. Ali. Şerhu’l-Mufassal. thk. Emîl Bedi‘ Yâkub. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• İbn ʿAṭiyye el-Endelûsî, Ebû Muhammed Abdulhak. el-Muharreru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-ʿAzîz. thk. er-Rahhâle el-Fâruk vd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Hayr, 2007.
• İbnu’l-Esîr, el-Mübarek b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî Ebi’s-Se‘âdât Mecduddîn. el-Bedi‘ fi ‘İlmi’l-‘Arabiyye. thk. Sâlih Hüseyin el-Âyid. 2 Cilt. Riyad: Ma‘hedu’l-Buhûsi’l-‘İlmiyye ve İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî bi Câmi‘ati Ümmi’l-Kura, 2000.
• İmer, Kâmile vd. Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• İsfehânî, Ebu’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed er-Râgib. el-Mufredât fî Garîbi’l-Kurʾân. thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• Levinson, Stephen. Pragmatics. New York: Cambridge University Press, 1983.
• Licciardello, Flavia. Deixis and Frames of Reference in Hellenistic Dedicatory Epigrams. ed. Franco Montanari - Antonios Rengakos. Berlin/Boston: Walter de Gruyter GmbH, 2022.
• Lyons, John. Semantics 2. London: Cambridge University Press, 1977.
• Ma‘mer b. el-Müsennâ, Ebû Ubeyde Ma‘mer b. el-Müsennâ et-Teymî el-Basrî. Mecâzu’l-Kur’ân. thk. Muhammed Fuad Sezgin. Kahire: Mektebetu’l-Hancı, 1954.
• Matoug, Kamila Mohamed Shghwara. Yâsîn Sûresindeki Gösterici Unsurlar -Edimbilimsel İnceleme-. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Teʾvîlât-u Ehli’s-Sünne Tefsîru’l-Mâturîdî. thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb. en-Nuket ve’l-ʿUyûn. thk. es-Seyyid b. ʿAbdilmaksûd ʿAbdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed b. Hammûs b. Muhammed. el-Hidâye ilâ Bülûği’n-Nihâye Fi İlmi Me’âni’l-Kur’an ve Tefsirihi ve Ahkamihi ve Cümelin min Fünûni ’Ulûmihi. 13 Cilt. Şârika: Câmiatü’ş-Şârika Külliyâtü’d-Dirâsâti’l-Ulyâ ve’l-Bahsi’l-İlmî, 2008.
• Mukâtil b. Suleymân, Ebü’l-Hasen Mukâtil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Suleymân. thk. ʿAbdullâh Mahmûd Şehâte. 5 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’t-Târîhi’l-ʿArabî, 2002.
• Mustafa, Rağd Hâmid. “Esmâu’l-İşâre Dirâse Terkîbiyye ve Delâliyye fi’l-Kur’âni’l-Kerîm me‘a’l-İşâreti ileyhâ fi’l-Lugati’l-İnciliziye”. Mecellet-u Âdâbi’r-Râfidîn Câmi’atu’l-Mevsıl 66 (2013), 557-586.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Tefsîru’n-Nesefî -Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl-. thk. Yusuf Ali Bedyûvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelim et-Tayyib, 1998.
• Perkins, Revere D. Deixis Grammar and Culture. Amsterdam: John Benjamıns Publıshıng Company, 1992.
• Polat, Mustafa. Arap Dilinde İşaret İsimleri ve Kullanımları. Erzincan: Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Tefsîru’l-Fahru’r-Râzi Mefâtîhu’l-Ğayb. 32 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk. el-Keşf ve’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’an. thk. Ebû Muhammed İbn Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 2002.
• Sanʿânî, ʿAbdurrezzâk b. Hemmâm . Tefsîru’l-Kurʾân. thk. Musṭafâ Muslim Muhammed. 3 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1989.
• Schnelle, Helmut. “Language Communication With Children- Toward a Theory of Language Use”. Pragmatics of Natural Languages. ed. Yehoshua Bar-Hillel. 173-193. Dordrecht-Holland: D. Reidel Publishing Company, 1971.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Tefsîru’s-Semerkandî el-Müsemmâ Bahru’l-’Ulûm. thk. Ali Muhammed Muavviz vd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1993.
• Sîbeveyh, ‘Amr b. Osman b. Kamber Ebû Bişr. el-Kitâb Kitâb-u Sîbeveyh. thk. Abdus-selâm Muhammed Harun. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hancı, 3. Basım, 1996.
• Sicistânî, Ebû Bekr Muhammed b. Uzeyr. Garîbu’l-Kurân. Kahire: Matba’atu Muhammed Ali Sabîh ve Evlâduhu, 1963.
• Sinâde, Berîr Muhammed Ahmed. Esmâu’l-İşâre: Dirâse Tatbîkiyye fi’l-Kurâni’l-Kerîm. Hartûm: Câmi’atu’l-Hartûm, Külliyetu’d-Dirâsâti’l-Ulyâ, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Sîrâfî, Ebû Saîd Hasan b. Abdullah b. el-Merzubânî. Şerhu Kitâbi’s-Sîbeveyhi. thk. Ah-med Hasan Mehdelî - Ali Seyyid Ali. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2008.
• Stephen, Levinson. “Deixis”. The Hand Book of Pragmatics. ed. Laurence R. Horn - Gregory Ward. 97-122. Malden: Blackwell Publishing, 2004.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli Âyi’l-Kurʾân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hecr, 2001.
• Taftâzânî, Mes’ûd b. Ömer. Muhtasaru’l-Meânî. thk. el-Hind Mahmud Hasan. Pakistan: Mektebetu’l-Buşra, 2010.
• ‘Ukberî, Ebû’l-Bekâ ‘Abdullâh b. el-Huseyn b. ‘Abdillâh b. el-Huseyn el-Bağdâdî. et-Tibyân fî İ‘râbi’l-Kur’ân. Ürdün: Beytu’l-Efkâri’d-Devliyye, 1998.
• Ukberî, Ebu’l-Bekâ Muhibuddîn ‘Abdullah b. Hüseyin b. ‘Abdullah. el-Lübâb fî ‘İleli’l-Binâi ve’l-‘İ‘râb. thk. Gazi Muhtar Tuleymât. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed. et-Tefsîru’l-Basîṭ. thk. Muhammed b. Salih b. Abdillâh el-Fevzân vd. 25 Cilt. Riyad: Câmiʿatu’l-İmâm Muhammed b. Suʿûd el-İslâmiyye-ʿİmâdetu’l-Bahs̠i’l-ʿİlmî, 2009.
• Yahyâ b. Sellâm, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Sellâm b. et-Teymî. Tefsîr-u Yahyâ b. Sellâm. thk. Hind Şelebî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2004.
• Yaylagül, Özen. Göstergebilim ve Dilbilim. Ankara: Hece Yayınları, 2015.
• Yule, George. et-Tedâvuliyye Pragmatics. çev. Kusay el-Attâbî. Lübnan: Arab Scientific Publishers, 2010.
• Yule, George. Pragmatics. Hong Kong: Oxford University Press, 1996.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl ez-Zeccâc. Me’âni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu. thk. Abdulcelil Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: ’Alemu’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer el-Havarizmî. el-Keşşâf ʿan Hakâʾiki’t-Tenzîl ve ʿUyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Teʾvîl. thk. ʿÂdil Ahmed ʿAbdulmevcûd - ʿAlî Muhammed Muʿavvaḍ. 6 Cilt. Riyad: Mektebetu’l-ʿUbeykân, 1998.