The Content Criticism Criteria of ibn Kathīr in the Sīra Section of His Kitāb Al-Bidāya wa al-Nihāya and the Usage of the Term Gharīb in the Context of Content Criticism

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 49, 27 - 52, 15.06.2024

Mehmet Ali Çalgan

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1432913

Öz

The Sīra section of the work named Al-Bidāya wa al-Nihāya by Ibn Kathīr (d. 774/1373), who wrote many invaluable works in various branches of Islamic sciences, deals with the life, manners and miracles of the Prophet (pbuh) in a comprehensive manner. In this work, Ibn Kathīr criticized the ḥadīth and sīra narrations very carefully and expressed the problems that attracted his attention regarding the content of these narrations. It is observed that he made recourse to a number of criteria such as conflict with the Qurʾān, authentic ḥadīths and sunna, reasoning and historical facts, ijmāʿ and basic teachings of the religion, dissimilarity to the words of prophethood/companions, narration of an event witnessed by a large group by only one person, narration of an event by only one person for which there are a number of reasons for it to be widely circulated, inconsistency within the text, simplicity of words, problems regarding the meaning, intuitive criticism and inclusion of isrāʾīliyyāt. In addition, it has been seen that Ibn Kathīr utilized expressions such as “gharīb” and “gharīb seriously”, from time to time in the context of criticizing the content explicitly rather than to point out the singularity of the ḥadīth. Ibn Kathīr uses the expression “gharīb seriously” in cases where the content of the ḥadīth poses a serious problem. When we look at the usages such as “seriously gharīb, even munkar or false” and "seriously munkar, even lie”, it is inferred that as the content problem in particular ḥadīth increases, the expressions “munkar” and in more advanced cases “lie” is preferred instead of the term “gharīb”. In our study, although we cannot include all the examples that we identified in the main text, the fact that we have shared thirty-seven examples from those we selected may give an idea about the extent of Ibn Kathīr’s content criticism. Considering the importance of the subject of content criticism today and the discussions on this subject, we think that examining these criteria extensively and carefully and presenting convincing and sufficient evidence will make a significant contribution to clarifying these discussions. Ibn Kathīr also subjected nineteen Sahīhayn ḥadīths to content criticism, revealed the incorrectness of some of the information in several examples and tried to explain the problematic points of others.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Matn criticism, Content criticism, Ibn Kathīr, al-Bidāya wa al-Nihāya

İbn Kesîr’in el-Bidâye ve’n-nihâye’sinin Siyer Kısmında Başvurduğu Muhteva Tenkidi Kıstasları ve Garâbet Tabirini Muhteva Tenkidi Bağlamında Kullanımı

Öz

İslâmî ilimlerin muhtelif dallarında birçok kıymetli eser vermiş olan İbn Kesir’in (ö. 774/1373) el-Bidâye ve’n-nihâye isimli eserinin siyer bölümü Hz. Peygamber’in (sav) hayatı, şemâili ve mucizelerini geniş bir şekilde ele almaktadır. İbn Kesir bu eserinde hadis ve siyer rivayetlerini titiz bir tenkid sürecinden geçirmiş ve muhtevayla ilgili dikkatini çeken sorunları dile getirmiştir. Bu kapsamda onun Kur’ân-ı Kerîm’e, sahih hadislere ve sünnete, icmâa, akla, dinin temel öğretilerine ve sağlam târihî bilgilere muhalefet, nübüvvet/sahâbe kelamına benzememe, kalabalık bir grubun şahit olduğu bir olayın bir kişi tarafından aktarılması, naklini gerektiren birçok sebep bulunan bir olayın bir kişi tarafından aktarılması, metin içi tutarsızlık, lafız rekâketi, mana nekâreti, sezgisel tenkit ve israiliyât içerme gibi birçok muhteva tenkidi kıstasına başvurduğu görülmektedir. Ayrıca, İbn Kesir’in “garib”, “garib cidden”, “garâbet” gibi tabirleri zaman zaman teferrüde işaret etmek amacından ziyade açıkça muhteva tenkidi bağlamında kullandığı belirlenmiştir. Makalede İbn Kesir’in söz konusu eserinin Siyer kısmında başvurduğu muhteva tenkidi kıstaslarının sistematik ve kapsamlı bir tahlili ve garâbet tabirini muhteva tenkidi bağlamında kullanımının incelenmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Metin Tenkidi, Muhteva Tenkidi, İbn Kesir, el-Bidâye ve’n-nihâye.

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-hafâʾ. thk. Yusuf Muhammed Ahmed. Dımaşk: Mektebetü’l-İlmi’l-Hadîs, 1422/2001.
• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-hafâʾ. thk. Yusuf Muhammed Ahmed. Dımaşk: Mektebetü’l-İlmi’l-Hadîs, 1422/2001.
• Ahatlı, Erdinç. Peygamberlik ve Hz. Muhammed’in Peygamberliği. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Ahatlı, Erdinç. Peygamberlik ve Hz. Muhammed’in Peygamberliği. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Ahatlı, Erdinç. “Nübüvvet Mührü (Târîhî Süreçteki Algılanması ve Anlamlandırılması)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (2001), 281-302.
• Ahatlı, Erdinç. “Nübüvvet Mührü (Târîhî Süreçteki Algılanması ve Anlamlandırılması)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2001 (3), 281-302.
• Ahatlı, Erdinç. “Sünnet ve Hadislerin Anlaşılmasında Ehl-i Hadis’in Beşerüstü Peygamber Tasavvurunun Etkisi” Başlıklı Tebliğin Müzakeresi. Günümüzde Sünnetin Anlaşılması Sempozyumu. ed. Salih Karacabey. 89-93. Bursa: KURAV Yayınları, 2005.
• Ahatlı, Erdinç. “Sünnet ve Hadislerin Anlaşılmasında Ehl-i Hadis’in Beşerüstü Peygamber Tasavvurunun Etkisi” Başlıklı Tebliğin Müzakeresi. Günümüzde Sünnetin Anlaşılması Sempozyumu. ed. Salih Karacabey. 89-93. Bursa: KURAV Yayınları, 2005.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: İFAV yayınları, 2021.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: İFAV yayınları, 2021.
• Bağcı, Musa. “Sünnet ve Hadislerin Anlaşılmasında Ehl-i Hadis’in Beşerüstü Peygamber Tasavvurunun Etkisi”. Günümüzde Sünnetin Anlaşılması Sempozyumu. ed. Salih Karacabey. 67-88. Bursa: KURAV Yayınları, 2005.
• Bağcı, Musa. “Sünnet ve Hadislerin Anlaşılmasında Ehl-i Hadis’in Beşerüstü Peygamber Tasavvurunun Etkisi”. Günümüzde Sünnetin Anlaşılması Sempozyumu. ed. Salih Karacabey. 67-88. Bursa: KURAV Yayınları, 2005.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâʿîl. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. b.y.: Dârü Tavki’n-Necât, 1422.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâʿîl. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. b.y.: Dârü Tavki’n-Necât, 1422.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrût: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrût: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Hafîzî, Hakîme - Siham Umâre. “Cuhûdu’l-hâfız İbn Kesîr fi nakd merviyyâti’s-sîreti’n-nebeviyye”. Mecelletu Vahdeti’l-Umme 7/14 (2020), 14-51.
• Hafîzî, Hakîme - Siham Umâre. “Cuhûdu’l-hâfız İbn Kesîr fi nakd merviyyâti’s-sîreti’n-nebeviyye”. Mecelletu Vahdeti’l-Umme 2020 (7/14), 14-51.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Kitâbü’l-mevzûât. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2008.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Kitâbü’l-mevzûât. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2008.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Telkîhu fühûmi ehli’l-eser fî ʿuyûni’t-târîh ve’s-siyer. Beyrût: Şeriketu Dâri’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkâm, 1997.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Telkîhu fühûmi ehli’l-eser fî ʿuyûni’t-târîh ve’s-siyer. Beyrût: Şeriketu Dâri’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkâm, 1997.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. Üsdü’l-gâbe. thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. Üsdü’l-gâbe. thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâleddin. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekka vd. Kâhire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1375/1955.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâleddin. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekka vd. Kâhire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1375/1955.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. el-Menâru’l-münîf fi’s-sahîh ve’d-da‘îf. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslamiyye, 1390/1970.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. el-Menâru’l-münîf fi’s-sahîh ve’d-da‘îf. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslamiyye, 1390/1970.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil ed-Dımaşkî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Mecmûa mine’l-muhakkikîn. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 2015.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil ed-Dımaşkî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Mecmûa mine’l-muhakkikîn. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 2015.
• Muhammed b. Ali b. Abdullah. Medlûlu mustalahi’l-garîb inde’l-İmam İbn Kesîr dirâsetun nakdiyyetun tatbîkiyyetun min hilâl tefsîrihî. Gazze: el-Câmiatu’l-İslâmiyye bi Gazze, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Muhammed b. Ali b. Abdullah. Medlûlu mustalahi’l-garîb inde’l-İmam İbn Kesîr dirâsetun nakdiyyetun tatbîkiyyetun min hilâl tefsîrihî. Gazze: el-Câmiatu’l-İslâmiyye bi Gazze, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. el-Câmi‘u's-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrût: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. el-Câmi‘u's-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrût: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Yahya b. Şeref. el-Minhâc şerhu Sahîhi Muslim b. el-Haccâc. b.y.: Müessese Kurtuba, 1414/1994.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Yahya b. Şeref. el-Minhâc şerhu Sahîhi Muslim b. el-Haccâc. b.y.: Müessese Kurtuba, 1414/1994.
• Özaydın, Abdulkerim. “İbn Kesîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 22 Ocak 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-kesir-ebul-fida
• Özaydın, Abdulkerim. “İbn Kesîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 22 Ocak 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-kesir-ebul-fida
• Paksoy, Kadir. İbn Kesîr’in Hayatı, Eserleri ve Hadis İlmindeki Yeri. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Paksoy, Kadir. İbn Kesîr’in Hayatı, Eserleri ve Hadis İlmindeki Yeri. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Polat, Salahattin. “Garib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 22 Ocak 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/garib--hadis.
• Polat, Salahattin. “Garib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 22 Ocak 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/garib--hadis.
• Süneydî, Abdurrahman b. Ali. “Murâcaât İbn Kesîr ve nakduhû li-mutûn merviyyâti’s-sîreti’n-nebeviyye”. Mecelle Âlemi’l-Kutub 2003 (5/24), 383-405.
• Süneydî, Abdurrahman b. Ali. “Murâcaât İbn Kesîr ve nakduhû li-mutûn merviyyâti’s-sîreti’n-nebeviyye”. Mecelle Âlemi’l-Kutub 2003 (5/24), 383-405.
• Süneydî, Abdurrahman b. Ali. Menheciyyetu’t-te’lif fi’s-sire inde İbn Kesir (el-mektebetu’ş-şâmile nüshası). Medine: Mucemmaʿu’l-Melik Fahd li-Tıbâʿati’l-Mushafi’ş-Şerîf, 1431.
• Süneydî, Abdurrahman b. Ali. Menheciyyetu’t-te’lif fi’s-sire inde İbn Kesir (el-mektebetu’ş-şâmile nüshası). Medine: Mucemmaʿu’l-Melik Fahd li- Tıbâʿati’l-Mushafi’ş-Şerîf, 1431.
• Şehrî, Gırman b. Abdullah. Menhecü İbn Kesîr en-nakdî li-merviyyâti’s-sîreti’n-nebeviyye fi’l-Bidâye ve’n-nihâye. Kasîm: Kasîm Üniversitesi, Doktora Tezi, 2017.
• Şehrî, Gırman b. Abdullah. Menhecü İbn Kesîr en-nakdî li-merviyyâti’s-sîreti’n-nebeviyye fi’l-Bidâye ve’n-nihâye. Kasîm: Kasîm Üniversitesi, Doktora Tezi, 2017.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre b. Musa b. Dahhâk. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Mârûf. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre b. Musa b. Dahhâk. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Mârûf. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV yayınları, 2018.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV yayınları, 2018.
• Umerî, Eymen Mahmud Selîm. el-Menhecu’n-nakdî’l-hadîsî inde İbn Kesîr fî kitabihî el-Bidâye ve’n-nihâye. Ammân: Ürdün Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Umerî, Eymen Mahmud Selîm. el-Menhecu’n-nakdî’l-hadîsî inde İbn Kesîr fî kitabihî el-Bidâye ve’n-nihâye. Ammân: Ürdün Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Tertîbu’l-mevzûât li’bni’l-Cevzî. thk. Kemal Zaglûl. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Tertîbu’l-mevzûât li’bni’l-Cevzî. thk. Kemal Zaglûl. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Zürkânî, Muhammed b. Abdilbâkî b. Yûsuf. Şerhu’l-Mevâhibi’l-ledünniyye. thk. Muhammed Abdulazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.
• Zürkânî, Muhammed b. Abdilbâkî b. Yûsuf. Şerhu’l-Mevâhibi’l-ledünniyye. thk. Muhammed Abdulazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.