Hadis Rivâyet Etmekten Alıkoyan Unsurlar

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 49, 53 - 78, 15.06.2024

Sait İnan

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1439327

Öz

Hadis rivâyet etmek konusunda bazı muhaddislerin ihtiyatlı bir tutum sergilediği dikkatlerden kaçmamaktadır. Böyle bir tavra neden olan birçok unsur bulunmakla beraber hadis rivâyetinden geri bırakan etkenler genelde hadislerin asıllarını korumaya yönelik çabalar ve ravilerin konuyla ilgili hassasiyetleri zemininde değerlendirilmiştir. Bu çalışmada hadis rivâyetine engel olan unsur-lar tespit edilmeye çalışılmış, ancak sıhhat endişelerinin oluşturduğu hassasiyetler ve bu konu etrafında ifade edilen râvi titizlikleri ile ilgili hususlar dikkate alınmamıştır. Rivâyet etmekten alıkoyan unsurları kendi içinde güçlü ve zayıf olarak iki grupta ele almak mümkündür. Ancak makalede davranış kalıplarına dönüşmeye sebep olan, etkin unsurlar ifade edilmiştir. Hadis rivâyetine engel olan durumlardan bir kısmı aktarım esnasında ortaya çıkabilecek eklemelere, azaltmalara ve yanılmalara karşı bir bilinç oluşturmak üzere ortaya çıkmıştır. Bunun yanında bir kısım çekinceler de rivâyet etmekten veya rivâyetin kendisinden değil, nakletmek için uygun şartların oluşmadığı harici unsurlardan kaynaklanmıştır. Son olarak hadis rivâyetini azaltan diğer bir unsur, râvilerin bu konuda takip ettiği yöntem ve tarzla ilgilidir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Rivâyet, Râvi, Rivâyetten sakınma, Rivâyeti azaltma

Factors that Prevent from Narrating Hadith

Öz

The position of Prophet Muhammad in Islamic society gave rise to the separation of his words and actions from the ordinary and evaluated as divine guidance. The combination of the transmission culture to which the Arab society was accustomed and the sense of curiosity about what the Prophet Muhammad said led to the emergence of a strong tradition of narration. This situation, which allowed all believers to talk about the Messenger of Allah, caused some problems with the accuracy and appropriateness of the narrations. In this field, where individual differences such as memory power, level of comprehension, and sense of responsibility are determinative, problems such as forgetting or adding to the hadith during narration have emerged. To prevent this situation, headings on avoiding narration have been opened in Hadith sources, and related narrations have been listed. However, most of these narrations were used to express the meticulousness of the Companions and tabi‘ūn in narrating and the extent of their sense of responsibility. From this perspective, it was emphasized that the Companions and tabi‘ūn had the intention of conveying the hadith correctly and preventing any negative consequences. While these determinations are accurate, they are incomplete on one side. The reasons underlying the practices of narrating less and being meticulous while narrating are not only efforts to increase the reliability of hadiths. There are different sensitivities to this issue. In this study, the reasons for the sensitivities around the subject of abstinence will be determined, and various approaches other than the concerns for the authenticity of the transmission will be attempted to be seen. There are a multitude of factors that may influence an individual’s decision to refrain from transmitting hadiths. Given the expansive nature of this field, a limitation will be imposed, and the subject will be examined within a narrower framework to facilitate sound evaluations. Accordingly, the news containing the words that signify a reduction in narration and abstinence from it will be identified, and the factors that precipitate this phenomenon will be sought to be discerned. Some of the factors that reduce narration are strong and effective. Some of them are weak, temporary factors. The article presents the elements that effectively influence behavioral patterns.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Narration, Rāwī, Avoiding narration, Reducing narration.

Kaynakça

• Abdurrezzâk, Ebû Bekr ibn Hemmâm b. Nafi’. el-Musannef. thk. Habîbu’r-Rahmân el-A’zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403/1982.
• Ağırman, Mustafa. “Hz. Peygamber’in Mescidde Yaptığı Sohbetler”. Atatürk Ünversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (2007), 100-123.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. el-İlel ve ma’rifetü’r-ricâl. thk. Vasiyullah b. Muhammed. 3 Cilt. Riyad: Dâru’l-Hânî, 1422/2001.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şu’ayb Arnavud - Adil Mürşid. 45 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2000.
• Ali b. Ca’d, Ebü’l-Hasen el-Cevherî. Müsnedü İbni’l-Ca’d. thk. Âmir Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü Nadir, 1410/1989.
• Alûsi, Mahmud Şükri b. Abdillah b. Mahmud. Bulûğu’l-erab fî ma‘rifeti ahvâli’l-Arab. thk. Muhammed Behçet el-Eserî. Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî, 2. Basım, ts.
• Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübra. thk. Muhammed Abdülkâdir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
• Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. el-Medhal ilâ Süneni’l-kübra. thk. Muhammed Ziyaurrahman el-A’zamî. Kuveyt: Dâru’l-Hulefa Li’l-Kitabi’l-İslamî, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmi’u’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nasr. Beyrut: Dâru Tevki’n-Necât, 1422/2001.
• Cevherî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdillah. Müsnedü’l-Muvatta. thk. Lütfü b. Muhammed es-Sağîr - Taha b. Ali. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1418/1997.
• Çelik, Ali. “Hz. Ömer’in Hadisciliği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1995), 251-275.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. el-Fazl. es-Sünen. thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1412/1991.
• Demil, Emine. “Hadisler Çerçevesinde Hz. Peygamber’in Eğitim Metodu”. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi 5/2 (2019), 216-234.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asriye, 1435/2014.
• Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali. Müsnedü Ebî Ya’lâ. thk. Hüseyin Selim Esed. 13 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1404/1983.
• Ece, Abdurrahman. “Hadisler Bağlamında Hz. Peygamber’in Eğitim ve Öğretim Metodu”. Kilis 7Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/10 (2019), 291-314.
• Ğamrî, Ebû Asım Nebil b. Haşim. Fethu’l-Mennân şerh ve tahkik kitâbu’d-Dârimî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye -Mektebetü’l-Mekkiye, 1419/1998.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah el-Hâkim Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İl-miyye, 1411/1990.
• Hatib el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. Şerefü ashâbi’l-hadis. thk. Muhammed Said Hatiboğlu. Ankara: Dâru İhyâi’s-Sünneti’n-Nebeviyye, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. Takyîdü’l-ilm. Beyrut: İhyau Sünneti’n-Nebevî, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Câmi‘ li-ahlâki’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi‘. thk. Muhmûd et-Tahhân. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Me‘ârif, 1403/1982.
• Hatib el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. İktizâu’l-ilmi’l-amel. thk. Elbânî. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1397/1977.
• Hererî, Ebû Yâsin Muhammed el-Emîn b. Abdullah b. Yûsuf b. Hasan el-Ürmî. el-Kev-kebü’l-vehhâc ve’r-ravzu’l-behhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. 26 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Minhâc - Dâru Tavkı’n-Necât, 1430/2009.
• İbn Abdilber el-Kurtûbî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. Câmi’u beyâni ilm ve fadlih. thk. Ebu’l-Eşbâl ez-Züheyrî. 2 Cilt. Sudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî, 1415/1994.
• İbn Adem b. Musa, Muhammed b. Ali. Meşâriku envâri’l-vehhace ve metâliu esrâri’l-behhâce fi şerhi Süneni İbn Mace. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1427/2006.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. thk. Kemal Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1988.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fi temyîzi’s-sahâbe. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî. thk. Abdulazîz b. Abdillah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1379/1959.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. el-Hind: Matbaatu Daireti’l-Mearifi’n-Nizamiyye, 1326/1908.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hîbbân b. Ahmed ed-Dârimî el-Bustî. es-Sikât. thk. Muhammed Abdülmuîd Han. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Me‘ârifi’l-Osmâniyye, 1393/1973.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed. et-Tabakât. thk. Muhammed Abdülkâdir ‘Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1410/1989.
• İmam Mâlik, Mâlik b. Enes b. Mâlik. el-Muvatta. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1406/1985.
• İnan, Sait. Hicri Birinci Yüzyılda Hadis Kitâbeti (Hz. Peygamber sonrası). İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2021.
• Kâdî İyaz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ el-Yahsubî. el-İlmâʿ ilâ maʿrifeti usûli’r-rivâye ve takyîdi’s-semâʿ. thk. Seyyid Ahmed Sakar. Kahire / Tunus: Dâru’t-Turâs / Mek-tebetü’l-Atikıyye, 1390/1970.
• Karataş, Mustafa. Rivâyet Tekniği Açısından Hadislerin Sayısı. İstanbul: Ensâr Neşriyat, 2017.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2. Basım, 2005.
• Kuzudişli, Bekir. Hadis Rivâyetinde Bağlam. Klasik Yayınları, 2020.
• Ma’mer b. Râşid, İbn Ebî Amr Râşid el-Ezdî. el-Câmi’. thk. Habîbu’r-Rahmân el-A’zamî. 2 Cilt. Beyrut: Tevzî’u’l-Mektebi’l-İslâmî, 2. Basım, 1403/1982.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehzîbu’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşar Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1400/1980.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi’u’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1412/1991.
• Nevevî, Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref. el-Minhâc şerhu Sahihi Müslim b. el-Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1392/1972.
• Râmhürmüzî, Ebû Muhammed İbn Hallâd el-Hasen b. Abdirrahmân. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâ‘î. thk. Muhammed Accâc Hatib. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 3. Basım, 1391/1971.
• Sindî, Muhammed b. Abdilhadi. Hâşiyetü’s-Sindî ale Süneni İbn Mace. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, ts.
• Şahin, Sami. “Viâeyn Rivâyeti veya Ebû Hureyre’nin Ölümüne Sebep Olabilecek Gizli Bilgiler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2004), 93-108.
• Şakir, Ahmed Muhammed. el-Bâisü’l-hasis şerhu İhtisâri Ulumi’l-Hadis. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1435/2014.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdulmecid. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 1415/1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. es-Sünen. thk. Beşşar Avvâd Ma‘rûf. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslami, 1403/1982.
• Veki’, Ebu Bekr Muhammed b. Halef b. Hayyân. Ahbârü’l-kudât. thk. Abdulaziz Mustafa el-Merağî. 3 Cilt. Beyrut/Riyad: Âlemu’l-Kutub / Mektebetü’l-Medâin, 1366/1947.
• Yilmaz, Harun. “Bir 7./13. Yüzyıl Âliminin Gözünden Eğitim: Nevevî’nin Hoca ve Talebe Âdâbına Dair Görüşleri”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 58/58 (26 Haziran 2020), 1-23. https://doi.org/10.15370/maruifd.758371
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şu‘ayb Arnavut. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1984.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Tezkiretü’l-huffâz. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.