SAFRANBOLU’DA KÜLTÜR HAZİNESİ OLARAK TABAĞ AHMET BEY TABAKHANESİ VE DERİCİLİK GELENEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 51 - 74, 30.04.2023

Berrin SARITUNÇ

Öz

Unesco dünya kültür mirası listesinde yer alan Safranbolu günümüzde turizm ve Karabük Demir Çelik fabrikaları ile anılsa da tarihte hayvancılık ve kerestecilikle birlikte geçimini dericilikle de sağlamıştır. Bölgede ahilik görüşüyle ustadan çırağa öğretilerek yaşatılan dericilik, semercilik, yemenicilik, saraçlık gibi pek çok el sanatı ve iş kolunun ortaya çıkmasına da vesile olmuştur. Makineleşme ve demir çelik fabrikalarının kurulmasıyla birlikte önemini yitiren Safranbolu dericiliği Türk ekonomisinde Gerede, Biga, Bursa, Denizli gibi önemli yerlerin arasında yer almaktadır. Bu çalışmada Safranbolu’daki son debbağ Ahmet Sarıtunç oğlu ve torunuyla yapılan röportaj ile debbağlığın inceliklerini, zorluklarını kayıt altına almak Safranbolu halk kültürüne katkı sunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

KÜLTÜREL MİRAS, SAFRANBOLU, DERİCİLİK, DEBBAĞ, HALK KÜLTÜRÜ

Kaynakça

• Akman E., (2020). Safranbolu’daki Adak Yerleri ve Bu Yerlerle İlgili İnançlar, Safranbolu Hizmet Birliği Kültür Yayınları, Ankara 2000.
• Aktüre S. & Şenyapılı T., (1976). Safranbolu'da Mekânsal Yapının Gösterdiği Nitelikler ve Koruma Önerilerinin Düşündürdükleri, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1.Ankara.
• Arslan R., (2021). 19. Yüzyıldan 20. Yüzyılın Başlarına Safranbolu’da Debbağhaneler, Avrasya Beşerî Bilim Araştırmaları Dergisi, Karabük, 90-110
• Aydın N., (1996). Deri Ev Aksesuarları Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Barlas U., (2020). Unutulmuş Bir Ayakkabıcılık Türü: Safranbolu’da Yemenicilik.
• Bayram M., (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilatı’nın Kuruluşu, Konya.
• Çiçek R., (2010). Ankara İli Merkezinde Üretilen Deri Çantaların İncelenmesi Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Deniz T. &Çelik Ö., (2020). Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcıları: Safranbolu El Sanatları Ustaları Üzerine Bir İnceleme, Doğu Coğrafya Dergisi.
• Deniz, T. & İrken, V., (2020). Safranbolu’da Dericiliğin Günümüzde Kalıntısı: Tabakhane Müzesi, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(2): 1527-1539.
• Evliyâ Çelebi, Seyahatname, İstanbul, 1314, 594. Fidan F., (2021). Safranbolu’da Tabakhane Bölgesi Örneğinde Endüstriyel Alanların İncelenmesi, Kamusal Fonksiyonlarla Yeniden Değerlendirilmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yüksek Lisans Tezi.
• Genç M., (2022). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Gültekin N.(2012). Cultural Heritage Management: The Case of Historical Peninsula in İstanbul, Gazi University Journal of Science, 235-243.
• Kadir Ş., (2020). Zanaatkarın Makineyle İmtihanı: Safranbolu’da Debbağlığın Fabrikalaşma Girişimi, Sosyal ve Beşerı Bilimlerde Teori ve Araştırmaları I, 321.
• Kal’a A., (2003). “Osmanlı Esnafı ve Sanayisi Üzerine Yapılan Çalışmalarla İlgili Genel Bir Değerlendirme” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, cilt 1, sayı 1.
• Kal’a A., (2012). Debbağlıktan Dericiliğe İstanbul Merkezli Deri Sektörünün Doğuşu ve Gelişim, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Karcı,E. & Karcı, B., (2022). "Esnaf Gediklerinin Kaldırılmasından Sonra İstanbul’daki Saka Gediklerinin Durumlarına Dair Tespitler (1913-1950)". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 553-567.
• Katlı T., (1998). İç Anadolu Bölgesinde Etnografya Müzesinde Bulunan Deri Ürünlerin Süsleme ve Kompozisyon Özellikleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koçu R. E., (1966). İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 7-8, İstanbul: Koçu Yayınları
• Kozbay S., (2009). Balıkesir -Gönen İlçesinde Üretimi Yapılan Deri Çeşitlerinin İncelenmesi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Küçükerman Ö., (1988). Geleneksel Türk Dericilik Sanayi ve Beykoz Fabrikası. İstanbul: Apa Ofset Basımevi.
• Okumuş G., (2021). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Safranbolu’nun Sosyo-Ekonomik Yapısı,2021, Karabük Üniversitesi Tarih Bölümü Doktora Tezi, 226.
• Ögel B., (1981), Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, I, II, Ankara.
• Ögel, B., (1984). İslamiyet’ten önce Türk Kültür Tarihi. Türk Tarih kurumu Basım Evi.
• Menekşe M. & Berber O., (2023). "Muğla Kentinde Kültürel Mirasın İzini Sürmek: Unutulmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Bir Meslek Olan “Semercilik” Üzerine İnceleme". Tarih ve Gelecek Dergisi 9: 118-151.
• Pamuk Ş., (2005). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, İletişim yayınları, İstanbul.
• Safranbolu Ticaret ve Sanayi Odası Dergisi, 2018 (Yazar Yasin Dikmenin Ahmet Sarıtunç ile Röportajı) Safranbolu Kaymakamlığı Hizmet İçi Brifing Dosyası, 2007, 14.
• Sakaoğlu, N.& Akbayar, N.& Yelmen, H., (2002). Derinin Anadolu’da Bin Yıllık Öyküsü, Creative Yayınları, İstanbul.
• Süleyman A., (1977). Tasavvufta Fütüvvet, Ankara.
• Vecco M., (2010). A definition of cultural heritage: From the tangible to the intangible, Journal of Cultural Heritage, 321-324.
• The Getty Conservation Institute (2002). Assessing the Values of Cultural Heritage, Los Angeles.
• Tekin, Z., (1992). “Tanzimat Dönemine Kadar Osmanlı İstanbul’unda Dericilik”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Tekin T., (1997). “İstanbul Debbaghâneleri”, OTAM, S. 8, 1997.
• Tuncer O., (2007). Anadolu’da Kervan Yolları, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Tozun H. & Çınar N., (2020). Kültürel Miras Bağlamında Derilerin Fiziksel Özellikleri ve Ham Derinin İşlenmesi, 371-397.
• Tunçözgür, Ü., (1999). Dünü ve Bugünü ile Safranbolu, 24. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, “Deri” maddesi, cilt 9, İstanbul 1994, Güncelleme Tarihi: 04 Aralık 2018.
• Ulukavak, K., (1976). Mimari Mirasının Korunması İstenen Bir Kent: Safranbolu, Bilim Birlik Başarı Dergisi, Yaşar Holding Yayını, İstanbul.
• Yazıcıoğlu H.& Al M., (1982). Safranbolu-Karabük-Ulus-Eflâni.
• Vötzi H. D., ( 2020). Bir Küçük Anadolu Şehrinin Tarihi ve Ekonomisi: Safranbolu ve Dericilik, Türkiye İş Bankası Yayınları, 316-337.
• Yelmen H., (2001). Türk Dericiliği 2400 Yaşında, İstanbul.
• Yücer H(Ed.), (2014). Safranbolu'da Kültür ve Medeniyet İzleri Araştırması, Karabük, Seçil Ofset, 25. et-Tûr Sûresi 52/3.
• en-Nahl Sûresi 16/80.
• İslam Ansiklopedisi, “deri” maddesi https://islamansiklopedisi.org.tr/deri 6.02.2023)
• http://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/10.04.2023
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü, Tabakhane Maddesi https://sozluk.gov.tr/10.04.2023
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik. Web: http://teftis. kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/1279, muserrefcanpdf.pdf?0 10.04.2023
• https://www.safranbolutso.org.tr/wp-content/uploads/2016/10/KARAB%C3%9CK-%C4%B0HRACAT-RAPORU.pdf 10.04.2023
• Innovation in Cultural Heritage Research, http://openarchive.icomos.org/id/eprint/2323/1/KI0118044ENN.en%20(1).pdf 11.04.2023.