SİNOP’UN AYANCIK İLÇESİ ÇAYLIOĞLU KÖYÜ (Stefan/İstefan) TARİHİ YERLEŞİM ALANI

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 35 - 50, 30.04.2023

Durmuş Gür Gülgün Köroğlu

Öz

Kuzeybatı Karadeniz’de Sinop’un Ayancık ilçesine bağlı olan İstefan (günümüzde Çaylıoğlu) Kastamonu’nun kuzeydoğusunda, Sinop’un ise 70 km batısında yer almaktadır. Özellikle tarihi haritalar ve portolanlarda yerleşim alanı; Istafan, Istıfan, İstifan, İstefan ve Στεϕάνη gibi çeşitli isimlerde geçmektedir. D. French tarafından 1982 yılında gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında İlk Tunç Çağı, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait veriler tespit edilmiştir. Çaylıoğlu Köyü’nde uzun yıllar faaliyet gösteren taş ocakları dışında Doğu Gıranüstü, Dikilitaş/Dik Kaya, Kilise Tepesi, Nekropol, Sayarkası, Sulu Kilise, liman çevresindeki kaçak kazı faaliyetleri ve hatalı uygulamalar, tarihi yerleşimin izlerini silmektedir. Çalışmada Stephane’nin tarihsel sürecine ışık tutularak Sayarkası’ndaki tarihi taş atölyesinin de tanıtılması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sinop, Ayancık, Çaylıoğlu, Stephane, İstefan, Taş Atölyesi.

Teşekkür

Sit alanları ve eserlere yönelik belgelerin temini hususunda Sinop Müzesi uzmanlarına, saha incelemeleri ve eserlerin tanımlanması hususunda bizi davet eden ve destek sunan Ayancık Belediye Başkanı Hayrettin Kaya ve Emekli Küratör Sanat Tarihçi Amelie Edgü başta olmak üzere Ergün Özcan, Mehmet Macit Yılmaz, Rıfat Çaylı, Sertaç Çelik, Ahmet Can Akyol, Şeref Çaylı, Ramazan Kocaman, Yener Çaylı, Şerafettin Çaylı, Mukaddem Sarısoy, Çağrı Çaylı ve Çaylıoğlu Köyü sakinlerine minnet ve teşekkür borçluyuz.

Kaynakça

• Antik Kaynaklar Arrianus, Arrianus'un Karadeniz Seyahati (Arriani Periplus Ponti Euxini) 2005, (Çev. M. Arslan), Odin Yay., İstanbul.
• Ksen. Ksenophon, Anabasis Onbinlerin Dönüşü, 2011, (Çev. Oğuz Yarlıgaş), Kabalcı Yay., İstanbul.
• Plinius, Pliny the Elder, The Natural History of Pliny 2/ 6, 1855, (Çev.: J. Bostock-H. T. Riley), Henry G. Bohn, York Street, Covent Garden, London.
• Pseudo-Skylax, Pseudo-Skylax, Periplus, I, Seyrüsefer, (Çev. Arslan, M.), LIBRI, II, 2016, 246-307.
• Steph. Byz. Ethnika, Steph. Byz. Ethnika (=Stephanos Byzantios, Ethnika), Stephani Byzantii Ethnicorvm Quae Svpersvnt I, 1849, Impensis G. Reimeri, Berolini.
• Modern Kaynaklar Albustanlıoğlu, T., (2000). Dokumeion Antik Mermer Ocağı ve İhracat Potansiyeli. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Ana Bilim Dalı Ankara.
• Anderson, W., (2009). Late Byzantine Occupation of the Castle at Tios. Anatolia Antiqua, XVII, 265-277.
• Barrington Atlas, (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World, (Ed. R. J. A. Talbert), Princeton University Press, New Jersey.
• Başoğlu, B., (1978). Sinop İli Tarihi, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
• Belke, K., (1996). Paphlagonien und Honorias. Tabula Imperii Byzantini, 9, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Wien.
• Bijişkyan, P. M., (1998). Pontos Tarihi, (Çev. H. D. Andreasyan), Çiviyazıları Yayınları, İstanbul.
• Bingöl, O., (2012). Bu Koca Taşları Nasıl İşlediler, Nasıl Kaldırdılar, Bilgin Kültür Sanat Yay., Ankara.
• Birgören, H., (2008). Müstakil Bolu Sancağı Salnâmesi, Bolu.
• Counillon, P., (2004). Pseudo-Skylax: Le Périple du Pont-Euxin. Texte, Traduction, Commentaire Philologique et Historique, Bordeaux.
• Cuinet, V., (1984). La Turquie d'Asie: géographie administrative, statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie-Mineure, IV, Ernest Leroux Paris.
• Dan, A., (2009). Sinope, «capitale» pontique, dans la géographie antique, l'Asie Mineure dans l'antiquité: échanges, populations et territoires, (Eds. S. Lebreton-F. Kirbihler-H. Bru), Presses Universitaires de Rennes, 67-131.
• Dana, M., (2014). D’Héraclée à Trapézonte: Cités Pontiques ou Micrasiatiques?, Pontica et Mediterranea (Interconnectivity in the Mediterranean and Pontic World During the Hellenistic and Roman Periods), III, (Ed. V. Cojocaru), Cluj Napoca, Mega Publishing House, 133-153.
• de Graauw, A., (2016). Catalogue of potential ancient ports in the Black Sea Catalogue des abris et ports antiques potentiels en mer Noire, Mediterranee, 126, 129-144.
• Demir, C., (2019). Sinop Rum Cemaati’nin 19. Yüzyıldaki Sosyal Yapısı, Karadeniz İncelemeleri, 27, 111-142.
• Demirel, S., (2019). Some Observations About the Problem of Late Bronze Age in the Settlements of Sinop Region, Uluslararası Sinope ve Karadeniz Arkeolojisi Semp. “Antik Sinope ve Karadeniz” Bildiriler Kitabı, 39-51.
• de Tournefort, M. P., (1717). Relation d'un voyage du Levant II.A, Paris, De L’imprimerie Royale.
• Develi, H., (2002). Evliya Çelebi’nin İzinde Orta Zamanın Orta Dünya Atlası, TTOK, İstanbul.
• Doonan, O. P., (2004). Sinop Landscapes: Exploring Connection in a Black Sea Hinterland. University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, Philadephia.
• Dönmez, Ş., (2004). Yeni Arkeolojik Bulguların Işığında İÖ 2. Binyılda Sinop, T.T.K. Belleten, 68 (251), 1-28.
• Drakoulis, D. P., (2012). Regional Transformations and the Settlement Network of the Coastal Pontic Provinces in the Early Byzantine Period, The Black Sea, Paphlagonia, Pontus and Phrygia in Antiquity Aspects of Archaeology and Ancient History, (Ed. G. R. Tsetskhladze), BAR International Series 2432, 79-96.
• Finlay, G., (1851). The History of Greece and the Empire of Trebizond (1204- 1461), William Blackwood, Edinburgh.
• Foss, C. F. W., (1991). Paphlagonia, The Oxford Dictionary of Byzantium, III, (Eds. A. P. Kazhdan, A.- M. Talbot), New York, Oxford University Press, 1579.
• French, D., (1986). Stephane, Anadolu Araştırmaları, 10, 483-498.
• French, D., (1998). Roman Roads and Milestones of Asia Minor 1987, Anatolian Studies, 38, 8-10.
• French, D., (2013). Roman Roads and Milestones of Asia Minor 3.4: Pontus et Bithynia with Northern Galatia, BIAA., Ankara.
• Gökmenoğlu, T., (1989). Sinop ve İlçeleri Ayancık Rehberi, Usta Matbaası, İstanbul.
• Gökoğlu, A., (1952). Paphlagonia, Doğrusöz Matbaası, Kastamonu.
• Hammond, N. G. L., (1967). A History of Greece to 322 B.C. (Second Edition), Clarendon Press, Oxford.
• Hasluck, F. W., (1910-1911). Depopulation in the Aegean Islands and the Turkish Conquest, The Annual of the British School at Athens, 17, 151-181.
• Işık, A., (2001). Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Işın, M. A., (1990). Sinop Bölgesi Yüzey Araştırması, Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, II/1, 241-277.
• Işın, M. A., (1998). Sinop Region Field Survey, Anatolia Antiqua, VI, 95-139.
• İpek, N., (2016). Osmanlı Döneminde Ayandon (Türkeli), Türkeli, (Ed. C. Yılmaz), Trabzon, 17-40.
• Jones, A. H. M., (1971). The Cities of The Eastern Roman Provinces, II, Oxford, The Clarendon Press, 147-150.
• Karakök, T., (2010). H. 1288 (M. 1871) Tarihli Kastamonu Vilayet Salnamesine Göre Kastamonu Vilayeti, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6/11, 267-276.
• Karauğuz, G.- Akış, A.- Kunt, H. İ., (2010). Zonguldak Bölgesi Arkeoloji Eskiçağ Tarihi ve Coğrafya Araştırmaları, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Kiepert, H., (1867). Karte Pontische Colonien (https://www.lib.uchicago.edu/e/collections/maps/kiepert/G6811-S2-1872-K5-sheet10.html 18.11.2022)
• Koca, U. T., (2016). Antik Dönemde Karadeniz Bölgesi’nde Yaşamış Halklar Hakkında Bir İnceleme, Karadeniz, 31, 279-286.
• Leonhard, R., (1915). Paphlagonia: Reisen und Forschungen im Nördlichen Kleinasien, D. Reimer, Berlin.
• Mayo, R., (1813). A View of Ancient Geography and Ancient History: Accompanied with an Atlas of Ten Select Maps, Calculated for the Use of Seminaries I-II, Philadelphia.
• Mendel, G., (1903). Inscriptions de Bithynie et de Paphlagonie, Bulletin de Correspondance Hellénique, 27, 314-333. Ostrogorsky, G., (1994). Bizans Devleti Tarihi, (Çev. F. Işıltan), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Öztürk, Ö., (2016). Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi, Nika Yay., Ankara.
• Paşaoğlu, D. D., (2013). Muhacir Komisyonu Maruzatı’na Göre (1877-78) 93 Harbi Sonrası Muhacir İskânı, History Studies International Journal of History, 5 / 2, 347-386.
• Podossinov, A. V., (2012). Bithynia, Paphlagonia and Pontus on the Tabula Peutingeriana, The Black Sea, Paphlagonia, Pontus and Phrygia in Antiquity Aspects of Archaeology and Ancient History (Ed. G. R. Tsetskhladze). England, BAR International Series 2432, 203-206.
• Robert, L., (1980). À Travers l'Asie Mineure, École Française d’Athènes, Paris.
• Ruge, W., (1929). Stephane, Paulys Real Encyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft, III, 2342-2343.
• Sezen, T., (2017). Osmanlı Yer Adları, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Timor, A., (1999). Ayancık’ta Şehirleşmenin Yarattığı Mekansal Değişimler, Coğrafya Dergisi, 7, 125-150.
• Umar, B., (1998). Türkiye Halkının Ortaçağ Tarihi, İnkılâp Kitabevi, Ankara.
• Yavuz, Y., (2017). Sinopeli (Sinabeli), Alper Matbaacılık, İstanbul.
• Yıldırım, N., (2020). Sinope Kentinden Boğa Başlı Girland Bezemeli Mimari Bloklar, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 28, 547-568.
• Yılmaz, C., (2020). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Sinop’ta İdarî Sınır Değişiklikleri ve Devlet-Millet İlişkisi, Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4/1, 55-77.