TÜRK KÜLTÜRÜNDE RENK OLGUSU VE TURKUAZ RENGİN TÜRK RESİM SANATINDAKİ YERİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 501 - 514, 30.12.2023

Şule Vardar Evrim Çağlayan

Öz

Prehistorik zamanlardan günümüze değin insanlık sanatla ilgilenmiştir. Türkler de kurmuş oldukları devletlerde sanatı yaşamın bir parçası haline getirmiştir. Günlük yaşamın gerektirdiği her alanda, mimari eserlerde, halı ve kilimlerde, kıyafetler bu sanatsal çabalar görülebilir. Bu araştırma; Türk kültüründe ve sanatında turkuaz renk olgusunu ele almayı ve turkuaz rengin izlendiği sanat eserlerini bütüncül bir bakışla incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, Türk sanat tarihinde var olan eserlerin betimsel analizini içeren nitel bir yaklaşım benimsenmiştir. Turkuaz renkle ilgili çalışmalar, bulgular ve yorumlar örnekler ile incelenmiş olup elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışma sonucunda, turkuaz rengin Türkler için önemli görüldüğü, tarih boyunca pek çok eserde turkuaz rengin kullanıldığı, günümüzde yapılan güncel çalışmalar da aynı renk armonilerinin uygulandığı gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Resim, Renk, Sanat, Turkuaz

The Phenomenon of Colour in Turkish Culture and yhe Place of Turquoise Colour in Turkish Painting Art

Öz

From prehistoric times until today, humanity has been interested in art. Turks have also made art a part of life in the states they have established. These artistic efforts can be seen in every area required by daily life, architectural works, carpets and rugs, clothes. This research aims to address the turquoise colour phenomenon in Turkish culture and art and to examine the works in which turquoise colour is traced with a holistic view. In the research, a qualitative approach including descriptive analysis of the works in the history of Turkish art was adopted. The studies, findings and interpretations related to turquoise colour were examined with examples and the information obtained was evaluated. As a result of the study, it has been observed that turquoise colour is considered important for Turks, turquoise colour has been used in many works throughout history, and the same colour harmonies are applied in current works.

Anahtar Kelimeler

Art, Culture, Colour, Painting, Turquoise

Kaynakça

• Alkan, A. (2017). 15. ve 16. Yy İznik Çini Motifleri ve Linol Baskı Resim Tekniği ile Yorumlanması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Çağlayan, E. (2018). Temel Sanat Eğitiminde Renk Olgusu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 22-34.
• Eroğlu, M. A. (2023). Türk ve Kızılderili Kültüründe Turkuaz Renk Kullanımı. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 246-256.
• Koca, S. (2003). Türk Kültürünün Temelleri II. Ankara: Berikan Yayınları.
• Konak, I. (2022). Erzurum Çifte Minareli Medrese ve Yakutiye Medresesi çinili minarelerinin mevcut durumu ve tamamlama uygulamaları, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 44-59.
• MTA (Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü) (2023). Bilgi Merkezi / Mineraller / Turkuaz. https://www.mta.gov.tr/v3.0/bilgi-merkezi/turkuaz (Erişim tarihi: 20 Kasım 2023).
• Özçelik, N. (2020). Osman Hamdi Bey’in Portrelerinde Anlam. Tarih ve Gelecek Dergisi 6, 449-458.
• Özkul, K. (2020). Anadolu Selçuklu Dönemi Mimari Yapılarında Turkuaz. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6(13), 291-318.
• Özyürek, A. (2019). Kaplumbağa Terbiyecisi Tablosu ve Osman Hamdi Bey. https://www.rehbername.com/kesfet/kaplumbaga-terbiyecisi-ve-osman-hamdi-bey (Erişim tarihi: 08 Kasım 2023).
• Şen, E. ve Çölgeçen, Ş. (2021). İbrahim Çallı’nın Hayatı ve Magnolia (Manolya) Temalı Eserleri, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4(6), 577-586. Tansuğ, S. (2006). Resim Sanatının Tarihi, Remzi Kitabevi. TDK (Türk Dil Kurumu) (2023). Güncel Türkçe Sözlük. TDK Yayınları. MTA (Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü) (2023). Bilgi Merkezi / Mineraller / Turkuaz. https://www.mta.gov.tr/v3.0/bilgi-merkezi/turkuaz
• Üstünipek, M. ve Üstünipek, Ş. (2012). Sanat Tarihine Giriş Başlangıcından Onyedinci Yüzyıla Kadar. Artes Yayınları.
• Görsel Kaynaklar
• Resim 1: https://www.worldhistory.org/img/r/p/1000x1200/3537.jpg.webp?v=1694790063 (Erişim Tarihi: 12 Kasım 2023).
• Resim 2: https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/mineraller/xturku.jpg (Erişim Tarihi: 12 Kasım 2023).
• Resim 3: https://www.selcuklumirasi.com/architecture-detail/megaki-attari-cami (Erişim Tarihi: 14 Kasım 2023).
• Resim 4: https://www.semerkanddanbosnaya.com/wp-content/uploads/2020/08/4L2B1176.jpg (Erişim Tarihi: 14 Kasım 2023).
• Resim 5: Konak, I. (2022). Erzurum Çifte Minareli Medrese ve Yakutiye Medresesi çinili minarelerinin mevcut durumu ve tamamlama uygulamaları, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 44-59.
• Resim 6: https://okuryazarim.com/wp-content/uploads/2017/02/Konya-S%C4%B1r%C3%A7al%C4%B1-Medrese-30.jpg
• Resim 7: Yazar arşivi
• Resim 8: https://www.ortadogumono.com.tr/img/_1542142212019_.jpg (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2023).
• Resim 9: Özkul, K. (2020). Anadolu Selçuklu Dönemi Mimari Yapılarında Turkuaz. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6(13), 291-318.
• Resim 10: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Osman_Hamdi_Bey_-_Kur%E2%80%99an_Tilaveti_%2C_Reciting_the_Quran_-_Google_Art_Project.jpg/1200px-Osman_Hamdi_Bey_-_Kur%E2%80%99an_Tilaveti_%2C_Reciting_the_Quran_-_Google_Art_Project.jpg (Erişim Tarihi: 17 Kasım 2023).
• Resim 11: Şen, E. ve Çölgeçen, Ş. (2021). İbrahim Çallı’nın Hayatı ve Magnolia (Manolya) Temalı Eserleri, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4(6), 577-586.
• Resim 12: https://cdn.kulturenvanteri.com/wp-content/uploads/2021/03/EF1F153E-3246-4C60-978F-25370FEAD0D7.jpeg?_gl=1*30ss2s*_ga*OTUwMzE5NzgwLjE3MDE3Nzc2NDA.*_ga_TV1YB45K0M*MTcwMTc3NzY0MC4xLjEuMTcwMTc3NzY0Ny4wLjAuMA..&_ga=2.22475067.167230017.1701777640-950319780.1701777640 (Erişim Tarihi: 17 Kasım 2023).
• Resim 13: http://rahmieyuboglu.com/bedri-rahmi-eyuboglu/sanatci-kisiligi/seramik-ustasi (Erişim Tarihi: 17 Kasım 2023).
• Resim 14: https://www.sanatgezgini.com/media/catalog/product/cache/1/image/17f82f742ffe127f42dca9de82fb58b1/9/_/9_30.jpg (Erişim Tarihi: 20 Kasım 2023).