EVTAD-I ERBAA (ANADOLU’NUN DÖRT MANEVİ DİREĞİ) KONUSUNDA YEREL HALKIN FARKINDALIK DÜZEYİNİN ÖLÇÜLMESİNE DAİR ÖLÇEK GELİŞTİRME

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 549 - 570, 31.12.2024

Ümit Çelebican , Muharrem Avcı

Öz

Bu çalışmada Anadolu’nun dört manevi direği (Evtad-ı Erbaa) olarak bilinen Mevlâna, Hacı Bektaş Veli, Hacı Bayram-ı Veli ve Şeyh Şaban-ı Veli ile velilere ait müze, türbe ve külliyeler hakkında farkındalık durumunu ölçmek için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmek amaçlanmıştır. Bu amaçla Konya, Nevşehir, Ankara ve Kastamonu illerinde yaşayan 20 yaş üzeri farklı demografik durumdaki bireyler şeklinde hedef kitle belirlenmiş, ilgili literatür taranarak ölçek maddeleri havuzu oluşturulmuş, uzman görüşleri alınmış ve analizler yapılarak formun son şekli ortaya konmuştur. Çalışmada nicel araştırma deseni, kolayda örnekleme ve betimsel tarama yöntemlerinden yararlanılmıştır. Geliştirilen ölçek, üç bağımsız bölümden oluşmaktadır. Bölümlerin ilki “İnanç Turizmi Ölçeği” 6 faktör, 28 maddeden; ikinci bölüm “Evtad-ı Erbaa Kavramı Ölçeği” 1 faktör 10 maddeden, son bölümse “Evtad-ı Erbaa Farkındalık Durumu Ölçeği” 3 faktör 16 maddeden oluşmuştur. Sonuç olarak geliştirilen bu ölçeğin Evtad-ı Erbaa konusunda ulusal ve yerel halkın farkındalık düzeyinin ölçülmesine dair faydalı bir araç olacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnanç Turizmi, Evtad-ı Erbaa, Farkındalık, Ölçek

Etik Beyan

Kastamonu Üniversitesi Rektörlüğü Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırmalar ve Yayın Etiği Kurulundan çalışma için Karar çıkarılmıştır.

Kaynakça

• Aaker, D.A., Kumar, V. & Day, G.S., (2007). Marketing research, 9. Edition, John Wiley & Sons, Danvers.
• Adar, Ç. (2012). Halvetilikte müziğe karşı inanç ve tutumların incelenmesi.
• Alkan, H. (2019). IV. uluslararası Hacı Bayram-ı Velî sempozyumu 11 mart 2019, Ankara. AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi, (6), 227-230.
• Arslan, H., & Ussainova, A. (2021). Hoca Ahmet Yesevî’de âlim ve sûfî tiplemesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 854-865.
• Avcı, M. & Doğan, R. (2020). Evtad-ı erbaa’nın kültür turizmi içerisindeki yeri, bilinirlik düzeyi: Kastamonu örneği. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 208-227.
• Başoda, A., & Aylan, S. (2014). Turistlerin karar verme sürecinin amaca yönelik davranış modeli ile değerlendirilmesi: Mevlana Şeb-i Arus törenleri örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 88-104.
• Baykan, E. (2007). Kültür turizmi ve turizmin kültürel varlıklar üzerindeki etkileri. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 30-49.
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Anket Geliştirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 3(2);133-151.
• Çağatay, N. (1983). Mevlânanın yazı dili niçin Farsça’dır. Belleten, 47(185), 37-46.
• Çalışkan, E. (2017). Hacı Bayram Veli ve Bayramiliğin Osmanlı İmparatorluğu’nda siyaset ve devlet yönetimine etkisi. I. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Cilt: I, 379-392.
• Çam, O. & Çılgınoğlu, H. (2020). İnanç turizmi merkezi olarak Mevlana müzesi ile Şeyh Şaban-ı Veli külliyesi’nin değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 342-357.
• Çılgınoğlu, H. & Helveci, Ü. (2022). İnanç turizminde merkezler ve bölge insanının bu merkezlerle etkileşimi: Kastamonu örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11 (3), 1515-1542. doi: 10.15869/itobiad.1130416.
• Duran, H. (2010). Velayetname’ye göre Hacı Bektaş Veli. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (55).
• Göktaş, V. & Alkan, H. (2019). Hacı Bayram-ı Velî / IV. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu, İlâhiyât Yayınları, Ankara.
• Güzel, Ö. (2016). Turistik ürün çeşitlendirmesi kapsamında yeni bir dinamik: İnanç turizmi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2 (2), 87-100.
• Hooper, D., Coughlan, J. & Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• İbret, Ü., Aydınözü, D., & Uğurlu, M. (2015). Kastamonu şehrinde kültür ve inanç turizmi. Marmara Coğrafya Dergisi, (32), 239-269.
• İslamoğlu, A. H. & Alnıaçık, Ü. (2019). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Karagöz, K. (2008). Türkiye’nin turizm potansiyeli: Çekim modeli yaklaşımı. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(2), 149-156.
• Karakaya, İ. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaygusuz, İ. (2020). Cumhuriyet dönemi Mevleviliğinde yapısal dönüşümün kaynakları ve günümüz Mevleviliği. Muhafazakar Düşünce Dergisi, Türkiye'de Güncel Sekülerleşme Araştırmaları, 162-192.
• Korkmaz, S. (2001). Ahmed Yesevî ve Hacı Bektaş Velî. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(11), 325-355.
• Kozak, N., Kozak, M. A. & Kozak M. (2021). Genel turizm ilkeler ve kavramlar, 23. Baskı, Detay Yayıncılık.
• Küçüközyiğit, U. (2015). Hacı Bektaş Veli anma törenleri ve kültür sanat etkinlikleri hakkındaki haberler: bir içerik analizi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (75), 29-48.
• Malhotra, N. K. (2004). Marketing research an applied orientation, 4. Edition, Pearson Prentice Hall, New Jersey.
• Munro, B. H. (2005). Statistical methods for health care research (Vol. 1). lippincott williams & wilkins.
• Saçlı, Ç., & Ersöz, B. (2019). Şeb-i Arus törenlerine katılan yerli turistlerin kültür turisti tipolojileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 84-95.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of psychological research online, 8(2), 23-74.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Tan, F. Z., & Yıldıran, C. (2019). İnanç turizmi: Kastamonu ili turizm alt yapısına katkısı. International Journal of Contemporary Tourism Research, 3(1), 83-91.
• Toklu, S., & Pekerşen, Y. (2020). Ziyaretçilerin şeb-i arus Mevlana’yı anma törenlerine katılım nedenlerinin demografik özellikler açısından incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(2), 289-311.
• TÜİK (2022). İl, yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=45500 ET: 30.11.2022.
• Ural, A., Kılıç, İ. (2011). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi, Detay Yayıncılık.
• Waltz, CE, Strickland, O.L., & Lenz, E.R. (1991). Measurement in nursing research (2nd ed.). Philadelphia: F.A. Davis.
• Yaran, C. (2007). Mevlana'nın yedi öğüdü: Evrensel erdemler, kozmik temellendirmeler ve aidiyet meselesi. Journal of Istanbul University Faculty of Theology, (16), 21-48.
• Zikmund, W. G. (1997). Business research methods, 5. Edition, The Dryden Press, Orlando.