Siyer Literatüründe Mitoloji Metinleri Üzerine

Yıl 2020, Sayı: 1, 2 - 20, 01.01.2020

Şaban Öz

Öz

Bu
makalede Siyer metinlerinde yer alan mitolojik motifler, anlatılar, bunların
ortaya çıkışı, kaynakları ve diğer kültür havzalarındakilerle benzerlikleri ele
alınmıştır. Bunun için de İslâm kültür havzasına mitolojilerin hangi yollardan
girdiği ve literatür üzerindeki tesiri hakkında kısaca durulmuştur.
Mitolojiler; ırklar, dinler, kültürler arasında devamlı surette hareket halinde
olup âdeta insanlığın ortak mirası konumundadırlar. Mitolojik metinler bu
dolaşımları esnasında gittikleri zihin dünyasının, coğrafyanın, kültürün,
dinin, ırkın rengine bürünmekte, orijinal halleri yerine uyarlanmış, restore
edilmiş bir formda yer almaktadırlar. Her ne kadar kendine has, kendi
dinamiklerinin ürettiği mitolojilere sahiplerse de İslam kültüründe yer alan
mitolojilerin müstakil olmadıklarını, diğer mitolojilerden bağımsız
değerlendirilemeyeceğini söyleyebiliriz. Bütün bu dış mitolojik çevre ile
bağlantılarına rağmen her benzerliğin bir transfer neticesinde gerçekleşmediği
de unutulmamalıdır. İnsanlığın ortak aklının çevresiyle veya inancıyla girdiği
ilişki düzeyi, arada çok uzun zamanlar veya coğrafyalar olsa dahi ortak
tepkileri, duyuşları, hisleri, düşünceleri üretebildiğini ve bunları kendi
metinlerine yansıttıklarını söyleyebiliriz. 

Anahtar Kelimeler

Siyer, Mitoloji, Ölümsüzlük, Rivayet, Metin

On the Texts of Mythology in Sirah Literature

Öz

In this article, the
mythological motifs, narratives, their emergence, sources and their
similarities in other cultural fields in the Sirah texts are discussed. For
this reason, the ways in which the mythologies entered into the Islamic culture
and the effect on the literature are briefly emphasized. Mythologies are
constantly on the move between races, religions and cultures and are the common
heritage of humanity. The mythological texts take on the color of the mind world,
geography, culture, religion, race that they go during their circulation, and
take their place as a restored and adapted form instead of their original form.
Although they have their own mythologies produced by their own dynamics, we can
say that the mythologies in Islamic culture are not self-contained and cannot
be considered independent of other mythologies. Despite all of its connections
to this external mythological environment, it should be noted that not every
similarity occurs as a result of a transfer. We can say that the level of
relationship that humanity has with the environment or belief of the common
mind, even if there are very long periods or geographies in between, can
produce common reactions, sensations, feelings, thoughts and reflect them in
their own texts. 

Anahtar Kelimeler

Sirah, Mythology, Deathlessness, Narrative, Text

Kaynakça

• Azîz, Kârim Mahmûd. Esâtîru’t-Tevrâti’l-kübrâ ve türasu’ş-Şarki’l-Ednâ’l-kadîm. Dimeşk: Dâru’l-Hasâd-Dâru’l-Kelime, 1999.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîh. 7 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Çığ, Muazzez İlmiye. Kur’an İncil ve Tevrât’ın Sümer’deki Kökeni. İstanbul: Kaynak Yayınları, 4. Basım, 2002.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah b. Ahmed b. İshâk b. Musâ b. Mihrân el-Esbehânî. Delâilu’n-nübüvve. thk. Muhammed Ravvâs Kalacî-Abdulber Abbâs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1412/1991.
• Fâkihî, Ebû Abdillah Muhammed b. İshâk b. el-Hasan. Ahbâru Mekke fî kadîmi’d-dehr ve hadîsih. thk. Abdulmelik Abdullah Duheyş. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Hadr, 2. Basım, 1414.
• Hacı Bektaşı Veli. Vilayetname (Menâkıb-ı Hacı Bektaş Veli). haz. Esad Korkmaz. İstanbul: y.y., 1995.
• Halebî, Ali b. Burhâniddîn. es-Sîretu’l-Halebiyye fî sîreti’l-emîni’l-me’mûn (İnsânu’l-uyûn). 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Hasan, Hüseyin el-Hâc. el-Ustûra inde’l-Arab fi’l-câhiliyye. Lübnan: el-Müessesetü’l-Câmiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, ts.
• Hatîbu’l-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. Takyîdu’l-ilm. nşr. Yusuf el-I’ş. Dimeşk: Dâru İhyâi’s-Sünneti’n-Nebeviyye, 2. Basım, 1974.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed b. Haldûn. Mukaddime. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 5. Basım, 1984.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik b. Eyyûb el-Hımyerî. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk., şrh. M. es-Sekkâ & İ. el-Ebyârî & A. Şelbî. 4 Cilt. Kahire: y.y., ts.
• İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr. Sîretu İbn İshâk. thk., tlk. Muhammed Hamidullah. Konya: y.y., 1981.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 3. Basım, 1998.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtu’l-kübrâ. thk. İhsân Abbâs. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbnu’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. thk. Nâhid Abbâs Osman. Doha: Dâru Katarî b. el-Fucâeti, 1985.
• İnan, Afet. Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 4. Basım, 2018.
• Kannûcî, Sıddîk b. Hasan Ebcedu’l-ulûm el-veşiyyi’l-merkûm fî beyâni ahvâli’l-ulûm. thk. Abdulcebbâr Zekkâr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1978.
• Kitâb-ı Mukaddes Eski ve Yeni Ahit. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1996.
• Kurt, Ali Osman. “Süleyman Çelebi’nin Mevlid (Vesîletü’n-Necât)’inde Mitolojik Unsurlar”. EKEV Akademi Dergisi 10/29 (Güz 2006), 179-190.
• Menkûş, Süreyyâ. Seyf b. Zî Yezen –beyne’l-hakîka ve’l-ustûra ve’l-emel–. Sanâ: y.y., 1984.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîh. thk. M. Fuâd Abdulbâkî. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Na’nâa, Remzî. el-İsrâiliyyât ve eseruhâ fî kütübi’t-tefsîr. Dimeşk/Beyrut: Dâru’l-Kalem-Dâru’d-Dıyâ, 1970.
• Öz, Şaban. İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. İstanbul: İSAR Vakfı Yay., 2008.
• Rebîi’, Âmal Muhammed Abdurrahman. el-İsrâiliyyât fî tefsîri’t-Taberî –dirâse fi’l-lügat ve’l-mesâdiri’l-İbriyye–. Kahire: y.y., 2009.
• Robertson, John M. Christianity and Mythology. London: Watts and Co., 2. Basım, 1910.
• Semhûdî, Ali b. Ahmed. Vefâu’l-vefâ bi ahbâri Dâri’l-Mustafâ. thk., tlk. Muhammed Muhyiddîn Abdulmecîd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
• Soury, Jules. Karşılaştırmalı Mitoloji Işığında İsrail Dini. çev: Harun Güngör & H. İbrahim Açmaz. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay., 2008.
• Suyûtî, Ebu’l-Fadl Abdurrahman b. Ebû Bekr. Târihu’l-hulefâ. thk. Muhammed Muhyiddîn. Mısır: Matbaatu’s-Saâde, 1371/1952.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk (Târîhu’t-Taberî). 6 Cilt. Beyrut: y.y., 1988.
• Tayr, Hüsnî Yûsuf. el-Bidâyetü’l-ûlâ li’l-isrâiliyyât fi’l-İslâm. Kahire: Mektebetü’z-Zehrâ, 1991.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbu’l-Meğâzî. thk., tkd: Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 3. Basım, 1984.
• Wood, James. Stories from Greek Mythology. London: T. Nelson and Sons, 1867.
• Zührî, Muhammed b. Müslim b. Şihâb. Kitâbu’l-Meğâzî. cem. Süheyl ez-Zekkâr. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.