İslam Tarihi Kaynaklarına Göre Cahiliye ve Savaş

Yıl 2024, Sayı: Cahiliye Özel Sayısı, 130 - 145, 15.12.2024

Cafer Acar

https://doi.org/10.47169/samer.1444799

Öz

Bu makalede, Cahiliye toplumunun en önemli karakteristiklerinden olup Eyyamü’l-Arab tabiriyle ifade edilen Cahiliye’de savaş olgusu muhtelif veçheleriyle ele alınmıştır. Konu, makale yazarının doktora çalışmasının bir bölümü ile ilişkili olmakla birlikte yeni araştırma ve bulguların dikkate alınarak zenginleştirilmesiyle hazırlanmıştır. Bu dönem savaşları, kabile ilişkileri üzerinden inşa edilmiştir. Kabile ise asabiyet olgusu ile sıkı sıkıya örgülenmiştir. Buna binaen Cahiliye dönemi savaşları, çok spesifik olayların genişlemesi ile alevlenmiş olabileceği gibi kabilenin yaşam alanlarına ve hayatiyetine kasteden sebepler üzerinden de çıkabilmiştir. Bu, dönemde yaşanan savaşların sayısına dair farklı rakamlar verilmiştir. Bu durum tamamen bu savaşları inceleyen bilginlerin yaklaşımı ile ilgili olarak çeşitlenmiştir. Eyyamü’l-Arab tabiriyle ifade edilen bu mücadelelerin sayısına dair değerlendirmeler 1200 sayısına kadar ulaştırılmaktadır. Ancak bu değerlendirmelerde meselenin çok ayrıntılarıyla ele almanın etkili olduğu aşikardır. Çalışmaların çoğunda bu rakamın seksen ila yüz küsür arasında değiştiği görülür. Cahiliye toplumunda savaş, hayatın doğal akışında doğal bir karşılığa sahiptir. Cahiliyenin her bir insanı çoklu hayat görevlerini hayatı boyunca yapma sorumluluğu ile karşı karşıyadır. Asker olmak da bu minvaldedir. Kabilenin her bireyi askerdir. Kabileyi ayakta tutan asabiyet duygusundan beslenmektedir. Dönemin savaş geleneği çerçevesinde Eyyamu’l-Arab bir varoluş mücadelesi görünümündedir. Savaşların ön hazırlık aşamasından icra edilmesi ve sonuçlanması sürecine kadar yerleşik gelenekler vardır. Haram aylar, kehanet ve kahinlerle istişare, sancak taşınması ve ödüllendirme bunlardan bir kaçıdır.

Anahtar Kelimeler

Siyer, İslam Tarihi, Cahiliye, Eyyamü’l-Arab, Savaş

Jāhiliyya and War Accordıng to Islamıc Hıstorical Sources

Öz

In this article, the phenomenon of war, expressed by the phrase Ayyamu’l-Arab, which is one of the most important characteristics of the jāhiliyya society, is discussed in its various aspects. Although the topic is related to a part of the author’s doctoral study, it has been prepared by enriching it by taking into account new research and findings. The wars of this period were built on tribal relations. The tribe, on the other hand, is tightly knit with the phenomenon of asabiyyah. Therefore, the wars of the jāhiliyya period may have flared up with the expansion of very specific events, or they could have broken out over reasons that harmed the living spaces and vitality of the tribe. Different figures are given for the number of wars during this period. This situation has varied completely depending on the approach of scholars studying these wars. Evaluations of the number of these struggles, expressed with the term Ayyamu’l-Arab, reach up to 1200. However, it is obvious that addressing the issue in great detail is effective in these evaluations. In most studies, this figure varies between eighty and more than a hundred. In the society of jāhiliyya, war has a natural counterpart in the natural flow of life. Every person of jāhiliyya faces the responsibility of fulfilling multiple life duties throughout his life. Being a soldier is like this. Every member of the tribe is a soldier. It feeds on the feeling of irritability that keeps the tribe alive. Within the framework of the war tradition of the period, Ayyamu’l-Arab appears to be a struggle for existence. There are established traditions from the preliminary preparation phase of wars to their execution and conclusion. Haram months, prophecy and consultation with oracles, carrying starboards and rewarding are some of these.

Anahtar Kelimeler

Sirah, History of Islam, Jāhiliyya, Ayyamu’l-Arab, War

Kaynakça

• Abdurrahman, Afife. eş-Şi’ru ve Eyyamü’l-Arab fi’l-Asri’l-Câhilî. Beyrut: Daru’l-Endelüs, 1984.
• Acar, Cafer. “Anahatlarıyla Cahiliye Toplumunda Savaş Sebepleri = An Outline of the Reasons for War in the Jahiliyyah Society”. İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 1 (2014), 93-114.
• Acar, Cafer. İslam’da Savaş: Cahiliyede ve Risalet Döneminde Savaş Olgusu. Kahramanmaraş: Samer Yayınları, 2020.
• Algül, Hüseyin. “Gatafan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/399-400. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996.
• Avn, Abdürrauf. Fennü’l-Harb fi Sadri’l-İslam. Beyrut: Daru’l-mearif, 1961.
• Avvâd, Muhammed Süleyman. el-Ceyşü ve’l-Kıtalü fi Sadri’l-İslâm. Zerka: Mektebetü’l-menar, 1987.
• Aydın, Selahattin. Klasik Arap Şiirinde Savaş -Cahiliyeden Abbasilere Kadar-. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022.
• Cevad, Ali. el-Mufassal fi Tarihi’l-Arab Kable’l-İslam. Beyrut: Daru’s-saki, 2001.
• Cündî, Ali. Şi’ru’l-Harb fi’l-Asri’l-Câhilî,. Beyrut: Daru fikri’l-Arabî, 1966.
• Çağatay, Neşet. İslam Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
• Çağrıcı, Mustafa. “Asabiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/453-455. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993.
• Çubukcu, Asri. “Buâs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/340. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1992.
• Dabbî, Mufaddal. Mufaddaliyyât. Mısır: Daru’l-mearif, 1964.
• Daş, Fuat. Cahiliyede Arap Savaşları. 1 Cilt. İstanbul: Hiperlink Yayınları, 2019.
• Ebû Ubeyde, Ma’mer b. Müsennâ. en-Nekâiz. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1905.
• Ebu’l-Ferec el-İsfahânî, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn. el-Eğanî. Beyrut: Daru’s-sader, 2004.
• Endelusî, Ali b. Abdurrahman b. Hüzeyl. Hılyetü’l-Fursan ve Şuarâü’ş-Şüc’ân. Mısır: Daru’l-mearif, 1949.
• Fayda, Mustafa. “Abs (Benî Abs)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/312. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Fayda, Mustafa. “Câhiliye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/17-19. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993.
• Fayda, Mustafa. “Kahtan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/201-202. Türkiye Diyanet Vakfı, 2001.
• Hittî, Philip K. Tarihu’l-Arabi’l-Mutavvel. Beyrut: Daru’l-Keşşaf, 1965.
• İbn Abdürrabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-ʿİkdü’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Daru kutubi’l-İlmiyye, 1404.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-gureba, 1996.
• İbn Haldun, Abdurrahman. Mukaddime, Trk. Trc. Zakir Kadiri Ugan. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1990.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm, thk. Mustafa es-Seka – İbrahim el-Ebyarî – Abdulhafız eş-Şelebî. es-Siretü’n-nebeviyye. Mısır: Dâru’l-hayr, 1996.
• İbn Raşîk, Ebû Ali Hasan el-Kayravanî. el-Umde fî Mehâsini’ş-Şi’ri ve Adabihî ve Nakdihî. Mısır: Mektebetü’t-ticariyye, 1955.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’tarîh. 10 Cilt. Beyrut: Daru kutubi’l-Arabî, 1997.
• Kapar, Mehmet Ali. “Eyyâmü’l-Arab”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/14-16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
• Mazhar, Ali. el-Asabiye İnde’l-Arab hatta Zevali Beni Ümeyye. Mısır, 1924.
• Meydanî, Ahmed b. Muhammed. Mecmeu’l-Emsâl. Beyrut: Mektebetü’dari’l-hayat, 1961.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2022.
• Sarıçam, İbrahim. İslam Öncesinden Abbasilere Kadar Emevi Haşimi İlişkileri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2022.
• Simar, Sa’d Abud. “Âdâtü’l-harb inde’l-Arab Kable’l-İslam”. Mecelletü kulliyeti’l-terbiyye 13 (2013), 183-199.
• Şemsüddin, İbrahim. Mecmû’ Eyyami’l-Arab fi’l-Cahiliyyeti ve’l-İslam. 1 Cilt. Beyrut: Daru kutubi’l-ilmiyye, 2002.
• Şeybî, Ebu’l-Mehasin Muhammed b. Ali el-Abderî. Timsâlü’l-Emsâl, Thk. Esad Zübyan. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-müessese, 1982.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr et-Taberî. Tarihu’l-ümem ve’l-mülûk. 1-13 Cilt. Beyrut: Daru’t-türas, 1347.
• Yakut el-Hamevî, Şihabuddin Ebû Abdullah. Mu’cemü’l-Buldan. Mısır, 1325.
• Zalat, Abdürrahim Mahmud. Uddetü’n-Nefsiyye ve’l-Maddiyye fi Şi’ri’l-Hurubi’l-Cahilî. İskenderiye: Daru’l-mearif, 1989.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî ez-Zebîdî. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Kāmûs. Beyrut: Daru’l-hidaye, ty.