TOPLUMSAL MEKANIN YENİDEN ÜRETİMİ: TRABZON KAVAK MEYDANI VE HÜSEYİN AVNİ AKER STADYUMU

Yıl 2023, , 28 - 50, 15.06.2023

Bahar Küçük Karakaş Neva Gerçek Atalay

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1313813

Öz

Trabzon kent merkezinde tarihi spor meydanı olma özelliğiyle eşsiz bir konuma sahip olan Kavak Meydanı,
batısında konumlanan Hüseyin Avni Aker Stadyumu’nun inşasıyla bu önemli görevini pekiştirmiştir. 66
yıl hizmet veren stadyumun eski ve yetersiz kaldığı gerekçesiyle 2018 yılında tamamen yıkılması, Kavak
Meydanı’nın üstlendiği tarihi spor kimliğini sekteye uğratmıştır. Meydanda uygulanan dönüşüm projesi
ile alanın tarihi ve belleği bağlamında toplumsal yeniden üretim süreci başlatılmıştır. Kavak Meydanı ve
Stadyumun, tarihsel bağlamda mekânsal üretim sürecine odaklanan çalışmada, yöntem olarak Lefebvre’nin
mekânsal üçlü teorisinde yer alan algılanan, tasarlanan ve yaşanan toplumsal mekân ögeleri aracılığıyla
mekânsal çözümlemeci bir yaklaşım benimsenmiştir. Kavak Meydanı’nın tarihsel süreçteki gelişimi, kent
için önemi ve Hüseyin Avni Aker Stadyumu’nun inşasından yıkımına kadar süreci çok katmanlı fotografik
bir okuma ile desteklenmektedir. Stadyumun yıkım süreci ise yıkım söylentilerinin çıktığı 2012 yılından,
dönüşüm projesinin ilk etabının tamamlandığı 2021’e kadar ulusal ve yerel basında yer almış elektronik
gazete haberlerinde alana dair üretilen projeler ile söylemler üzerinden eleştirel bakış açısıyla tarihsel,
toplumsal, politik ve mekânsal bağlamda tartışılmaktadır. Sonuç olarak, toplumsal bir mekân olan Kavak
Meydanı’nın dönüşüm projesinde tasarlanan mekânın üretiminde kararsız planlama süreci, kentli katılımının
oluşturulamadığı, ‘mekânsal pratik’ ve ‘temsilin mekanı’nın tarihsel değerinin göz ardı edilmesi ile; algılanan,
tasarlanan ve yaşanan mekânın diyalektik bağıntısının koparıldığı gözlemlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

: Toplumsal mekân üretimi, Lefebvre’nin mekânsal üçlüsü, Kavak Meydanı, Hüseyin Avni Aker Stadyumu, Trabzon

REPRODUCTION OF SOCIAL SPACE: TRABZON KAVAK SQUARE AND HUSEYIN AVNI AKER STADIUM

Öz

Kavak Square has a unique location in Trabzon as a historical sports square and reinforced this important task
with the construction of Hüseyin Avni Aker Stadium in the west. However, the demolition of the stadium in
2018 due to its age and inadequacy disrupted the historical sports identity of Kavak Square, which had served
the city for 66 years. The transformation project implemented in the square initiated the social reproduction
process in the context of the history and memory of the area. The study focuses on the spatial production
process of Kavak Square and the Stadium in the historical context, and adopts a spatial analytical approach
through Lefebvre’s spatial triad theory as a method. A multi-layered photographic reading supports the
historical development of Kavak Square, its importance for the city and the process from the construction of
Hüseyin Avni Aker Stadium to its destruction. The demolition process from 2012, when rumors of demolition
broke out, to 2021, when the first phase of the conversion project was completed, is discussed in the historical,
social, political and spatial context with a critical point of view through the discourses and projects produced
on the field in the electronic newspaper news that took place in the national and local press. As a result, it is
observed that the dialectical relation of the perceived, designed and lived space is broken with the unstable
planning process in the production of the space designed in the transformation project of Kavak Square,
which is a social space, ignoring the historical value of the ‘spatial practice’ and ‘space of representation’.

Anahtar Kelimeler

Production of social space, Lefebvre’s spatial triad, Kavak Square, Huseyin Avni Aker Stadium, Trabzon

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2014). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. (Çev. N. Ülner, M. Tüzel, E. Gen). İstanbul: İletişim.
• Albayrak, H. (1994). Trabzon İlinde Sporun Gelişmesinde Etkili Olan Etnografik Faktörlerin Ortaya Konması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Aslan, Ş. (2011). Kriz Çözücü Bir Araç Olarak Kentsel Mekâna Müdahale Süreci, Biçimleri ve Toplumsal Sonuçları: İstanbul Örneği. İ. Şiriner, F. Morady, J. Mika vd. (Editörler), Politik İktisat Kriz ve Kalkınma içinde, Londra: IJOPEC.
• Basa İ. (2015). Kentsel Hafızanın Sürdürülebilirliği: Bir Mimarlık Stüdyosu Deneyimi, Sanat ve Tasarım, 15, 27-42.
• Basa, İ. (2018). Ödünç Kentsel Mekanlar: Bir Meydan Çözümlemesi, Viyana Belediye Meydanı (wiener rathausplatz). İdealkent, 9 (23) , 236-257.
• Baydar, G., Komesli, M., Yılmaz, A., ve Kılınç, K. (2016). Digitizing Lefebvre’s Spatial Triad. Digital Scholarship in the Humanities, 33, 6-20.
• Belge, H. (2018). Trabzon Mezarlıkları ve Mezar Anıtları (1926-2018). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Benjamin,W. (1969). The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction. H. Arendt (Editör), Illuminations: Essays and Reflections İçinde, New York: Schocken Books.
• Bıjışkyan, P. M. (1969). Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası 1817-1819. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Bulhaz, Ç. ve Gökmen, A., 2021. Göbeklitepe’nin Mekân Dönemselleştirmesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Online Journal of Art and Design, 9 (4), 128-137.
• Carp, J. (1999). The Peopling of Public Space: Interpreting Lefebvre’s Production of Space Theory for Planning Practice. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Chicago: Illinois Chicago Üniversitesi.
• Çapa, M. ve Çiçek, R. (2004). Yirminci Yüzyıl Başlarında Trabzon’da Yaşam. Trabzon: Serander Yayınları.
• Çelebi, E. (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 2. Cilt, Z. Kurşun, S. A. Kahraman, Y. Dağlı. (Editörler). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çınar Z. (2014). Beyond Possibilities: Re-reading Republican Ankara. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 8(4), 1137-1142.
• Çiçek, R. (1998). Milli Mücadele ve Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Trabzon’da Yerel Yönetim, Trabzon: T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• De Certeau, M. (2008). Gündelik Hayatın Keşfi-I, Eylem, Uygulama, Üretim Sanatları. (Çev. L. A. Özcan). Ankara: Dost Kitabevi.
• Demirtaş Milz N. ve Saraçoğlu C. (2015). Space, Capitalism and Kurdish Migrants in İzmir: An Analysis of Kadifekale’s Transformation. In Gambetti Z., Jongerden J. (Eds.), The Kurdish issue in Turkey: A Spatial Perspective. New York, NY: Routledge, 185-212.
• Doğanay, G. (2019). Gençlerin Bir Kentin Aidiyet Mekânı Olarak İnşasına Katılımı: Trabzon Hakkındaki Mitselleştirilmiş Anlatılar ve Trabzonspor Hatırası. Siyasal: Journal of Political Sciences, 28 (2), 207-235.
• Düzenli, E. (2009). Cumhuriyet Döneminde (1923–1960) Modernite Düşüncesinin Mekânsal Kuruluşu: Merkez-Periferi Dinamikleri Bağlamında Trabzon Örneği”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Düzenli, E. (2021). Merkeziyetçi Temayüller ve Trabzon’da Modern Kamusal Yapıların İnşası (1937-1944), İdealkent, 12 (33), 934- 964.
• Eranıl D. M., Tuna U. Z., Demirtaş-Milz N. (2015). A Socio-Spatial Analysis of Urban Transformation at a Neighborhood Scale: The Case of the Relocation of Kadifekale Inhabitants to TOKİ Uzundere in İzmir. Cities, 48, 140-159.
• Gegeoğlu A. F., Aydınlı S. (2014). Mimarlık Üretimi Üzerine Bir İç Hesaplaşma: Tüketim Dinamiklerinin Uzantısında Mimari Bir Duruş. Tasarım+Kuram, 10(17), 54-72.
• Ghulyan, H. (2017). Lefebvre’nin Mekân Kuramının Yapısal ve Kavramsal Çerçevesine Dair Bir Okuma, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 26(3), 1-29.
• Halbwachs, M. (2008). Kolektif Bellek. (Çev. Z. Karagöz). İstanbul: Pinhan Yayınevi.
• Harvey, D. (2013). Asi Şehirler. (Çev. A. D. Temiz). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Harvey, D. (1985). The Urbanization of Capital, Baltimore: The John Hopkins University Press.
• Horkheimer, M. ve Adorno, T. W. (1996). Aydınlanmanın Diyalektiği Felsefi Fragmanlar II, (Çev. O. Özügül) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Kahraman, A. (1995). Osmanlı Devleti’nde Spor, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karaçavuş, A. (2011). Toplumsal Mekânın Merkezinin Değişimi Üzerine Bir Deneme: XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon’da Geleneksel Yaşamın Hükümsüzleşmesi. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 10 (10), 71-99.
• Leary, M.E. (2013). A Lefebvrian Analysis of the Production of Glorious, Gruesome Public Space in Manchester. Progress in Planning, 85 (2013): 1-52.
• Lefebvre, H. (2016). Mekânın Üretimi. (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Madanipour, A. (1996). Design of Urban Space: An Inquiry Into a Social-Spatial Process. Chichester: John Wiley & Sons.
• Merrifield, A. (2013). Henri lefebvre: A Critical Introduction, London: Routledge. Ocak, C., Demet O. N. ve Yılmaz, B. (1995). Sosyal ve Ekonomik Yönleriyle Trabzonspor, Trabzon: Efor Masaüstü YayıncılıkOrganizasyon.
• Otaner, F. (2003). Uygulanabilir ve Sürdürülebilir Kentsel Geliştirme İçin Kamusal Alanların Kullanımı ve Türkiye İçin Bir Çerçeve Önerisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Öksüz, H., Usta, V. ve Bölükbaşı, A. A., (2011). Trabzon’da Spor, 1. Cilt, İstanbul: Seçil Yayınları.
• Öksüz, M., (2006). On Sekizinci Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon Toplum-Kültür-Ekonomi, Trabzon: Serander.
• Şengül, H. T. (2001). Sınıf Mücadelesi ve Kent Mekânı, Praksis Dergisi, 2, 9-31.
• Şevket, Ş. (2006). Trabzon Tarihi. İ. Hacıfettahoğlu (editör), Trabzon: Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları.
• Tunç, S. (2011). Trabzon’da Futbolun Toplumsal Tarihi Mektepliler, Münevverler, Meraklılar, İstanbul: İletişim.
• Usta, V. (1999). Anabasis’ten Atatürk’e Seyahatnamelerle Trabzon, Trabzon: Serander