AMERİKAN GAZETESİ HARPER’S WEEKLY İLLÜSTRASYONLARIYLA 1877-1878 OSMANLI RUS SAVAŞI (93 HARBİ) SIRASINDA OSMANLI KENTLERİ

Yıl 2023, , 164 - 182, 15.06.2023

Özgür Gülbudak

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1313948

Öz

Avrupa ve Amerika’da 19. Yüzyılda yayımlanmış olan illüstrasyonlu süreli gazete ve dergiler dünyanın pek
çok ülkesi gibi Osmanlı coğrafyasına dair de oldukça önemli bilgiler ve görseller sunmaktadır. Bu çalışma,
bahsi geçen gazetelerden biri olan Amerikan Harper’s Weekly’de 1876-1878 tarihleri arasında okuyucuya
sunulmuş olan İstanbul, Balkanlar ve Anadolu şehirlerine dair ahşap gravür teknikli illüstrasyonları
kapsamaktadır. Gazetede 93 Harbi sırasında stratejik öneme sahip Balkan şehirleri, Doğu Anadolu kentleri ve
başkent İstanbul ile bu kentlerde yer alan stratejik öneme sahip kale, sur ve tabyalara ait 13 tasvirin yer aldığı
anlaşılmaktadır. Bu illüstrasyonlar ve ilgili haberler, Osmanlı kent dokusu ve kültürel mirasının Harper’s
Weekly’de ne şekilde ve hangi amaçla kullanıldığını gözler önüne sermesi açısından değerli belgelerdir.
Haberle ilgili olarak verilen illüstrasyonlar sayesinde Amerika’nın 93 Harbi sırasında Osmanlı’yı nasıl gördüğü
ve imgeleştirdiği belirlenmiştir. Ayrıca 93 Harbi'nin özellikle Balkanlar ve Doğu Anadolu’daki Türk kültürel
mirası üzerinde yarattığı tahribat, illüstrasyonlar vasıtasıyla belirlenmiş ve yapılacak çalışmalar için yabancı
gazete illüstrasyonlarının ne denli önemli olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Gravür, Harper’s Weekly, İllüstrasyon, 93 Harbi

OTTOMAN CITIES DURING THE RUSSO-TURKISH WAR (THE 93 WAR) WITH ILLUSTRATIONS FROM THE AMERICAN NEWSPAPER HARPER’S WEEKLY

Öz

Illustrated periodicals published in Europe and America in the 19th century provide important information
and visuals about the Ottoman geography, like many other countries in the world.
This study includes wood engraving technique illustrations of Istanbul, the Balkans and Anatolian cities,
which were presented to the reader in one of the aforementioned newspapers, the American Harper’s Weekly,
between 1876 and 1878. It is understood that there are 13 depictions of strategically important Balkan cities,
Eastern Anatolian cities and the capital Istanbul during the 93 War, as well as strategically important castles,
fortifications and bastions in these cities. These illustrations and related news are valuable documents for
understanding how Harper’s Weekly used Ottoman urban texture and cultural heritage during the 93 War.
Thanks to the illustrations given about the news, it has been determined how America saw and visualized the
Ottoman Empire during the 93 War. In addition, the destruction caused by the 93 War on the Turkish cultural
heritage, especially in the Balkans and Eastern Anatolia, was tried to be determined through illustrations and
it was tried to reveal how important foreign newspaper illustrations are for the studies to be done.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Gravure, Harper’s Weekly, Illustration, The 93 War

Kaynakça

• Akçıl Harmankaya, N. Ç. (2018). Edirne Meriç/Mecidiye Köprüsü ve Üzerindeki Figürlü Taş Süslemeler. Art-Sanat, (10), 148-167.
• Alptekin, C. (1988). Adakale. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (1), 340-341.
• Arslan Sevin, N. (2006). Gravürlerde Yaşayan Osmanlı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aydın, M. (1994). Doksanüç Harbi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (9), 498-499.
• Aytar, İ. (2015). Fener Balat Historical Buildings and Protective Urban Renewal Principles. Erkartal. Fill in the Blanks - Fener-Balat Workshop, İstanbul: 47-71, Ş. Öymen Gür-A. Nilay Evcil-Pınar Öktem (Eds.).
• Beyazıt, M., Çelemoğlu, Ş. ve Atıcı, A. (2021). Denizli-Kale Yukarı Mezarlık’ta Osmanlı Geleneğini Devam Ettiren Cumhuriyet Dönemi Mezar Taşları. (Ed.) Y. Beyazıt, Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Bölükoğlu, H. (1990). Çelik Kalemle Kazıma (Burin Engraving) Yönteminin Tarihi ve Gelişimi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (1), 155-159.
• Çetin, O. (2019). Osmanlı Mezar Taşlarında Bitkisel Motifler Etrafında Gelişen Kültür ve İnanç Dünyası: Eyüp Örneği. International Journal of Social Humanities Sciences Research, 36, 1189-1197.
• Daşçı, S. (2007). Bir Gravür Ustası Stefano Della Bella; Üslubu, Yapıtları ve Doğulu İmgesine Yaklaşımı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 4 (1), 1-24.
• Daşçı, S. (2006a). Delacroix’nın Fırçasından Osmanlılar. Sanat Tarihi Dergisi, 14 (1), 61-78.
• Daşçı, S. (2006b). Doğu’nun Kâşifi; Alexandre-Gabriel Decamps. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, (9), 142- 156.
• Dawson, J. (1981). The Complete Guide to Prints and Printmaking Techniques and Materials. New York: Excalibur Books.
• Doğanay, A. (2004). Türklerde Ahiret İnancının Mezar Yapı ve Bezemelerine Tesiri. (Ed.) B. Mahir ve H. Katipoğlu, Sanat ve İnanç II içinde (127-140), İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Matbaası.
• Doyle, S., Grove, J. and Sherma, W. (2018). History of Illustration. New York: Blooomsbury Publishing.
• Efe, A. (2006). Silistre Eyaletinde Osmanlı-Rus Savaşları Küçük Kaynarca’dan Berlin’e. OTAM, (19), 139-174.
• Eldem, E. (2019). Kapaktaki Abdülhamid. Toplumsal Tarih Dergisi, (301), 4-8.
• Eldem, S. H. ve Akozan, F. (1982). Topkapı Sarayı Bir Mimari Araştırma. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Emecen, F. (2010). Süleyman Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (38), 94-96.
• Erzen, J. N. (1997). İllüstrasyon. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (2), 841.
• Eyice, S. (1993). Çanakkale Hisarı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (8), 203-205.
• Eyice, S. (1994). Edirne-Mimari. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (10), 431-442.
• Eyice, S. (2001). Kale. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (24), 234-242.
• Germaner, S. and İnankur, Z. (2002). Constantinople and the Orientalists, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gökler, B. M. (2018). Kocaeli Çeşmelerinde Batı Etkili Süslemeler. (Ed.) H. Selvi, İ. Şirin, M. B. Çelik, A. Yeşildal ve R. Narin, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV Bildirileri İçinde (2097-2127), Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları.
• Gretton, T. (2000). Difference and Competition: the Imitation and Reproduction of Fine Art in a Nineteenth-Century Illustrated Weekly News Magazine. Oxford Art Journal, 23 (2), 145-162.
• Gündüz, T. (2001). Kars. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (24), 515-518.
• Mott, F. L. (1938). A History of American Magazines 1850-1865, Oxford: Oxford University Press.
• Harper’s Weekly, 22 Nisan 1876, 328-329.
• Harper’s Weekly, 24 Şubat 1877, 153.
• Harper’s Weekly, 21 Nisan 1877, 319-320.
• Harper’s Weekly, 19 Mayıs 1877, 400.
• Harper’s Weekly, 23 Haziran 1877, 489.
• Harper’s Weekly, 7 Temmuz 1877, 525.
• Harper’s Weekly, 15 Eylül 1877, 173-176.
• Harper’s Weekly, 17 Kasım 1877, 913-915.
• Harper’s Weekly, 8 Aralık 1877, 970.
• Harper’s Weekly, 16 Şubat 1878, 138.
• İnankur, Z. (2007). İstanbul Kaprisleri. (Ed.) L. Sunar, Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu içinde (287-298), İstanbul: İBB Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• İnankur, Z.ve Renda. (2008). Düşlerin Kenti: İstanbul. İstanbul: Pera Müzesi Yayını.
• Kiel, M. (2007). Niğbolu. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (33), 87-89.
• Kiel, M. (2009). Silistre. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (37), 203-205.
• Kiel, M. (2010). Şumnu. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (39), 227-230.
• Kutlu, S. (2007). Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• L’Illustration Journal Universel, 16 Eylül 1854, 20.
• L’Illustration Journal Universel, 04 Ağustos 1877, 68.
• Necipoğlu, G. (2014). 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı Mimari, Tören ve İktidar. (Çev.) R. Sezer, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özel, S. (2002). Tuna’da Bir Türk Adası: Adakale. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 1 (1), 227-250.
• Özkurt, M. Ç. (2016). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Başkent İstanbul’da Ekonomi, Siyaset ve Mimarlık İlişkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sağır, G. (2011). Kars Surp Arak’elots Kilisesi (Kars Katedrali/Havariler Kilisesi/Kümbet Camii). Anadolu ve Çevresinde OrtaçağAKVAD, 5 (5), 69-112.
• Sav, M. (2019). Topografik Etmenlerin İzinde: Edirne Selimiye Külliyesi. Vakıflar Dergisi, (52), 205-229.
• Sevim, M. (1996). Gravürlerle Türkiye, 1, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sevim, M. (1996). Gravürlerle Türkiye, 2, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2011). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tétu, J.-F. (2008). L’Illustration de la presse au XIXe siècle. Semen, (25). https://journals.openedition.org/semen/8227 (Erişim Tarihi: 04.04.2022).
• Toprak, S. (2013). Osmanlı-Avrupa İlişkileri Çerçevesinde Sırbistan’ın Bağımsızlığı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (24), 348-353.
• Turani, A. (2015). Sanat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ürkmez, N. (2020). Savaşın Öteki Yüzü: Romanya’daki 93 Harbi Esirleri. Belleten, 84, (300), 789-824.
• Wigan, M. (2012). Görsel İllüstrasyon Sözlüğü. (Çev.) M. E. Uslu, İstanbul: Literatür Yayınları.
• Yüksel, İ. A. (1988). Bulgaristan’da Türk Mimari Eserleri. Vakıflar Dergisi, (20), 468-474.
• Yüksel, İ. A. (2009). Sultan Selim Camii ve Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (37), 513-516.