RAHİP GOMİDAS “BABİL IRMAKLARI KIYISINDA” Koro ve Piyano Eşlikli Sololar için 137. Mezmur Kompozisyonu İçerik-Biçim Analizi

Yıl 2023, , 214 - 232, 15.06.2023

İsmet Karadeniz

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1313963

Öz

Ulusal Ermeni müziğinin kurucularından olup bu alandaki derleme çalışmalarıyla tanınan Rahip Gomidas
(1869-1935), 1896-1899 yılları arasında Berlin’de; Friedrich Wilhelm Üniversitesi ve Richard Schmidt’in
özel konservatuvarında felsefe ve müzik dersleri almış, bu öğrenimi süresince çeşitli tür ve formlarda
kompozisyon denemelerinde bulunmuştur. Bazıları tamamlanmamış olan bu eserlerin bir kısmını Gomidas:
Almanca Eserler ismiyle kitaplaştıran Lokmagözyan, çalışmasının girişinde, sunulan yapıtların tamamının
yüksek müzik değerine sahip olmadığını ifade etmekle birlikte, An den Wassern zu Babel başlıklı koro
parçasına bu bağlamda özel bir değer atfetmiştir. Gomidas’ın, bu yönlendirme üzerine mercek altına alınan
söz konusu eserinin (137. Mezmur: Babil Irmakları Kıyısında), seslendirme süresi, ton alanları ve müzik-dışı
göndermeleri dolayısıyla, Batı müziği tarzında yazmış olduğu diğer pek çok eserine göre daha yoğun bir
içeriğe sahip oluşu, bu kompozisyon üzerinden Gomidas’ın “besteci kimliğine” ışık tutma fikrini beraberinde
getirmiştir. Bu çalışmada, bestecinin; koro ve piyano eşlikli sololar için yazdığı 137. Mezmur kompozisyonu
içerik-biçim analizine tabi tutulmuş, metin ile müziğin paralelliğini sağlama yolundaki adımları bu eser
özelinde incelenmiştir. Gerçekleştirilen analiz doğrultusunda, bestecinin; müziği, kutsal metnin hizmetine
sunan yaklaşımına ilişkin kimi detaylar ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gomidas, Babil Irmakları Kıyısında, 137. Mezmur, İçerik-biçim analizi

KOMITAS VARDAPET “BY THE RIVERS OF BABYLON” Content-Form Analysis of the Musical Composition of Psalm 137 for Choir, and Soloists with Piano Accompaniment

Öz

Komitas Vardapet (1869-1935) was one of the founders of Armenian national music and is known for his
compilation works on this scope. Between 1896 and 1899, he took lessons in philosophy and music at Friedrich
Wilhelm University and Richard Schmidt’s private conservatory in Berlin, and during this education, he
experimented with musical works in various genres and forms. Lokmagözyan, who has published some of
these works –and some of which are unfinished– in the book “Komitas: Works in German”, states that not all
of the compositions presented have high musical value, but he also attributes a special emphasis to the choral
piece titled An den Wassern zu Babel in this context. The fact that Komitas’ aforementioned work (Psalm 137:
By the Rivers of Babylon), which was scrutinized in this direction, has a more intense content than many of his
other works written in Western-style due to the duration, tonal areas, and extra-musical references, brought
the idea of shedding light on Komitas’ “composer identity” through this composition. In this study, contentform analysis was implemented on the composition of Psalm 137, written by the composer for choir, and soloists with piano accompaniment. In line with the analysis, some details about the composer’s approach that
puts music at the disposal of the scripture have been revealed

Anahtar Kelimeler

Komitas, By the Rivers of Babylon, Psalm 137, Content-form analysis

Kaynakça

• Alajaji, S. A. (2018). Sılaya Giden Yol: Ermeni Diasporasında Müzik (A. Çavdar, Çev.). İstanbul: Aras Yayıncılık & Kara Plak Yayınları.
• At’ayan, R. ve Kerovpian, A. (2001). Komitas Vardapet. S. Sadie (Ed.), The New Grove Dictionary of Music and Musicians / Volume 13 içinde (s. 763-765). New York: Grove.
• Aydın, F. (2004). Yahudilik. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Bilal, M. ve Yıldız, B. (2019). Kalbim O Viran Evlere Benzer: Gomidas Vartabed’in Müzik Mirası. İstanbul: Birzamanlar Yayıncılık.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Bohlman, P. V. (1988). The Study of Folk Music in the Modern World. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
• Drost-Abgarjan, A. ve Randhofer, R. (2020). Komitas als Symbolfigur für die Deutsch-Armenischen Beziehungen. T. Shakhkulyan (Ed.), Yearbook Vol. 5 of Komitas Museum-Institute içinde (s. 110-133). Yerevan, Berlin, Halle: Publication of Komitas Museum-Institute.
• Gardner, H. (1982). Art, Mind and Brain: A Cognitive Approach to Creativity. New York: Basic Books, Inc., Publishers.
• Gauldin, R. (2004). Harmonic Practice in Tonal Music (Second Edition). New York & London: W. W. Norton & Company, Inc.
• Gomidas. (1904a). Franz Liszt. Daraz, (19), 173-174.
• Gomidas. (1904b). Giuseppe Verdi. Daraz, (23), 208-209.
• Gomidas. (1913). 1913, Mayis 12/25, Hamerki Hay Keğçug Yerkeru Hamarod Ampopumı [25(12) Mayıs 1913 Konserindeki Ermeni Köylü Şarkılarının Özeti]. İstanbul: Dıraban Şant Ğalatya.
• Gomidas. (1941). Hotvatzner yev Usumnasirutyunner [Makaleler ve Araştırmalar]. Erivan: Haybedhrad.
• Gomidas. (2011). Halk Şarkılarının Ömrü. T. Nalcı (Haz.), Gomidas: Bu Toprağın Sesi içinde (s. 47-48). İstanbul: İstanbulahay & Anadolu Kültür.
• Güvener, D. ve Güray, C. (2020). Gomidas: Hayatına, Derlemelerine ve Derlemelerindeki Dans Ezgilerine Bir Bakış. Eurasian Journal of Music and Dance, (16), 231-252.
• Gyodakyan, G. (2000). Komitas. Yerevan: HH GAA Gitutyun Hratarakchutyun.
• Hartman, T. (1960). Gomidas. K. N. Kasbaryan (Haz.), Jamanagagitsnerı Gomidasi Masin [Gomidas’ın Çağdaşları] içinde (s. 56). Erivan: Haybedhrad.
• Karadeniz, İ. (2019). Batanay’ın Nikriz Mevlevî Âyini’nde Makamsal Sembolizm. Art-Sanat Dergisi, (12), 243-268.
• Karadeniz, İ. (2020). Traditional References of the Modern Ballade by Akses. Musicologist, 4 (2), 198-226.
• Kelle, B. E. (2007). Ancient Israel at War 853-586 BC. Oxford: Osprey Publishing.
• Kerovpyan, A. ve Yılmaz, A. (2010). Klasik Osmanlı Müziği ve Ermeniler. İstanbul: Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Vakfı Kültür Yayınları.
• Khachents, S. (2009). Komitas Vardapet: Letters. Erivan: Printinfo.
• Kharatyan, M. (2019). Interpreting Komitas’ Music. University of Agder: http://www.researchcatalogue.net/view/648729/648730 (Erişim Tarihi: 24.04.2022).
• Krippendorff, K. (2019). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. California: SAGE Publications, Inc.
• Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil). (2009). İstanbul: Yeni Yaşam Yayınevi.
• Kuyumjian, R. S. (2001). Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon. Princeton, New Jersey: Gomidas Institute.
• Kuyumjian, R. S. (2010). Deliliğin Arkeolojisi Gomidas: Bir Ermeni İkonunun Portresi (A. Oğuz, Çev.). İstanbul: Birzamanlar Yayıncılık.
• Le Congrès de la S. I. M. (1914). La Revue Musicale S. I. M., (Juillet-Août), 3-32.
• Lokmagözyan, D. (2011). Gomidas’ın Hayatı ve Müziği. T. Nalcı (Haz.), Gomidas: Bu Toprağın Sesi içinde (s. 11-41). İstanbul: İstanbulahay & Anadolu Kültür.
• Lokmagözyan, D. (2019). Gomidas: Almanca Eserler. İstanbul: Pırgiç Yayınları.
• Mustan Dönmez, B. ve Yarar, B. (2014). İstanbul Ermeni Ortodoks Cemaati’nin Dinsel Müzik Uygulamaları Üzerine Etnografik Bir Çalışma. Akademik Araştırmalar Dergisi, 16 (61), 157-182.
• Nalcı, A. (Editör). (2015, 15 Şubat). Gamurç: Gomidas Vartabed 15 Şubat 2015. İstanbul: İmc Tv. YouTube: http://www.youtube. com/watch?v=T5VXDOWGK2M (Erişim Tarihi: 20.12.2021).
• Polatyan, S. (1998). Ermeni Müziği (T. Tanyel, Çev.). İstanbul: Avesta.
• Sahakyan, L. (2012). Ferenc Liszt’s Appraisal by Komitas Vardapet. Anuario Musical / Spanish National Research Council, (67), 215-222.
• Seiffert, M. (1899). Mitteilungen der Internationalen Musik-Gesellschaft. Zeitschrift der Internationale Musikgesellschaft, 1 (1-2), 46-47.
• Simango, D. (2018). A Comprehensive Reading of Psalm 137. Old Testament Essays, 31 (1), 217-242.
• Terlemezyan, R. (1960). Gomidasi Arvesdı: Desagan, Kınnatadagan Verludzutyun [Gomidas’ın Sanatı: Teorik ve Eleştirel İnceleme]. K. N. Kasbaryan (Haz.), Jamanagagitsnerı Gomidasi Masin [Gomidas’ın Çağdaşları] içinde (s. 165). Erivan: Haybedhrad.
• Wallaschek, R. (1893). Primitive Music. London: Longmans, Green, and Co.
• Weber, R. P. (1990). Basic Content Analysis. California: SAGE Publications, Inc.