Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Commercial Developments of Textile Sector of Harput Region in 19th and 20th Centuries

Yıl 2019, , 58 - 71, 01.06.2019
https://doi.org/10.20488/sanattasarim.600029

Öz









Located in a natural transition area, Harput has been an important cultural and trade destination with
extens
ive transportation facilities throughout history. Harput city offered services to caravans for accommodation
and trade act
ivities because the city was located on important trade routes. The silkworm breeding, fabric
weav
ing, and workshop-type industrial activities were carried out in Harput in the 19th century and beyond.
Weav
ing was the most important branch of industry of the region at that time. In the 19th century many non-
Musl
im merchants, such as the Fabrikatoryans, went abroad from Harput to see and develop new production
techn
iques and methods in the weaving industry. Harput had become one of the most important centers by the
late 19th and early 20th centur
ies in the silk and cotton textile fabrics called Caharkezi, Shib, Kutnu, Sevai,
Musl
in, Satin, Manusa, Bezayagi (Plain Weave) and Citari. The woven silk and cotton fabrics were sent to
ne
ighboring provinces and to Istanbul while they also met the needs of the people of the region. In this study, the
commerc
ial developments in the textile sector in Harput in the 19th and 20th centuries were mentioned and
the product
ion amount and transportation of various dresses produced in Harput region in that period were
analyzed by years. For th
is reason, it was benefitted from various sources about the development of textiles in
the Harput reg
ion, the shipment cost of the dresses in Harput city was calculated by years and the kurus money
was d
ivided by the number of pieces to obtain a unit price. In addition, the examples of silk fabrics woven in
that per
iod in Harput were presented and how advanced the fabric weaving was documented. Moreover, the
amounts of weav
ing production and transportation of Harput region were compared with other regions that
engaged
in the weaving production and transportation in the Ottoman Empire in the 19th and 20th centuries
and the
informat ion obtained were presented in the relevant tables and graphics. 





Kaynakça

  • Aharonyan, G. H. (Editör). (1965). Hüseynik, “Hayrenik” Yayınevi, Boston, 83.
  • Akpınarlı, F. & Çatalkaya, Gök, E. (2016). Geleneksel Manusa Dokumalarının Teknik, Motif Analizi ve Yeniden Uyg ulanması. İdil Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 24, s: 1125-1126
  • http://www.idildergisi.com/makale/pdf/1467200345.pdf) Aksoy, E. (2015). Silk Worm Breeding and Historic Silk Fabrics of Harpoot Region. Malatya: İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 12, s: 67-80 (Erişim Tarihi: 05.06.2018)
  • Aksoy, E. (2016). Cultural Heritage and Weavings: Feminine Historic Garments In Harpoot From The Nineteen To The Twenty Centurıes. Malatya: İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 13, s: 293-303.
  • Aksoy, E & Oz, D. (2017). 19.-20. Yüzyılda Harput’ta İpek Böcekçiliği ve Dokumacılık. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, 20-23 Kasım, Ordu.
  • Başer, G. (2005). Dokuma Tekniği ve Sanatı. C.2, İzmir: PuntoYayınları, s: 344.
  • Çağlayan, T. (2007). İngiliz Konsolosluk Raporlarına Göre Amasya ve Çevresinde Ticaret (1840-1841). I. Amasya Araştırmaları Sempozyumu, Amasya: 7–13 Haziran 2007, s: 316, 315.
  • Der Matossian, B. (2007). Turcica: Revue d’Études Turques – Peuples, langues, cultures, États, 39 pp. 147-174. Develioğlu, F. (2006). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, s. 270, 328.
  • Dölen, E. (1992). Tekstil Tarihi: Dünyada ve Türkiye’de Tekstil Teknolojisinin ve Sanayiinin Tarihsel Gelişimi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları, s:161- 163, 375, 390,391, 424, 539, 542, 543.
  • Eroğlu, T. (1989). Harput Müziğinin Türk Müziği İçindeki Yeri, Ankara: Millî Folklor Dergisi, Cilt:1, Sayı: 2, s: 11.
  • İnalcık, H. ve Quataert, D. (1994). eds. An Economic and Social History of the Ottoman Empire: 1300-1914. Cambridge: Cambridge University Press, pp. 905, 906
  • İnalcık, H. (2008). Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türkiye İşbankası Yayınları, S: 105.
  • Kalustian, M. (1986). The Fabrikatorian Brothers:Textile Kings of Ottoman Turkey. Armenian Mirror Spectator. Feb.1. p. 8
  • Kuş, C. (2013). Osmanlı Döneminde Anadolu Ticaret Yolu Ağında Harput’un Yeri ve Önemi, Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ: Fırat Üniversitesi, 23-25 Mayıs. s: 631.
  • Quataert, D. (2002). Ottoman Manufacturing in the Age of the Industrial Revolution Cambridge: Cambridge University Press. Tezcan, H. (1993). Atlasların Atlası Pamuklu, Yün ve İpek Kumaş Koleksiyonu, İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları, s: 33.
  • Tonguç, S. E. (2017). Bir Bağ Bozumunun Ardından Harput. http://www.hurriyet.com.tr/seyahat/yazarlar/saffet-emre- tonguc/bir-bag-bozumunun ardindan-harput-40656412 (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • Yapıcı, S.(2009). Osmanlı Salnamelerinde Harput(1869-1908). Elazığ; Eleskav Yayınları.
  • WEB ADRESLERİ
  • Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü .2016. “Harput”. http://elaziggezi.com/Places/view/55 (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • Taşcıyan, V. 2012. “Harput-Zanaatlar”. https://www.houshamadyan.org/tur/haritalar/mamuret-uel-aziz-vilayeti/harput- ovasi/ekonomi/zanaatlar.html (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • Gazlı Bez (2017, 26 Aralık ). Wikipedia, The Free Encyclopedia içinde. https://tr.wikipedia.org/wiki/Gazlı_bez (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • GÖRSEL LİSTESİ
  • Görsel 1. Hüseynik’te bir kumaş fabrikası (Aharonyan, 1965: 83).
  • Görsel 2. Mezire’de ipek ve kumaş fabrikası sahibi Fabrikatoryan kardeşler (Hayg, 1959:654)
  • Görsel 3. Hosrof Kürkçüyan. H arput’ta ipek fabrikası sahibi (Hayg, 1959:654).
  • Görsel 4. 19. yüzyılda Harput (Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2016). (http://elaziggezi.com/Places/view/55)
  • Görsel 5. Bir Bağ Bozumunun Ardından Harput. (Tonguç, 2017).
  • Görsel 6. Harput’ta dokunmuş ipekli bluz. Bezayağı Dokuma. (Fotoğraf: Elif Aksoy,2015). E. Aksoy’a ait (Aksoy, 2016: 298)
  • Görse 7. Görsel 6’dan detay ve Zeminin mikroskobik görüntüsü
  • Görsel 8. Harput’ta dokunmuş ipekli saten bohça (Fotoğraf: Elif Aksoy, 2015). E. Aksoy’a ait (Aksoy, 2015: 72)
  • Görsel 9. Görsel 8’den detay. Zemin ve motif örgüsünün mikroskobik görüntüsü
  • Görsel 10. Envanter No: 66/F-3-2.Elbise. Saten Dokuma. (Fotoğraf: Elif Aksoy, 2014). Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi.(Aksoy, 2016: 299)
  • Görsel 11. Görsel 10’dan detay

19. ve 20. Yüzyıllarda Harput Bölgesinin Tekstil Sektöründeki Ticari Gelişmeleri

Yıl 2019, , 58 - 71, 01.06.2019
https://doi.org/10.20488/sanattasarim.600029

Öz





Harput, doal bir geçiş alanı üzerinde yer aldıı iin tarih boyunca ulaımın younluk kazandıı önemli
bir kültür ve ticaret noktası olmutur. Harput ehri, önemli ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle,
kervanlara konaklama ve t
icaret yapmaları iin hizmet sunmutur. Harput’ta, 19. yüzyıl ve sonrası
ipekböcekçiliği, kumadokumacılıı ve atölye tipi sanayi faaliyetleri yapılmaktaydı. O dönemde bölgenin en
öneml
i sanayi kolu dokumacılıktır. 19. yüzyılda Fabrikatoryanlar gibi birçok Gayrimüslim tüccar, dokuma
endüstr
isindeki yeni üretim tekniklerini ve üretim metotlarını gözlemlemek ve geliştirmek iin Harput’tan,
yurt dı
ına gitmiştir. Harput, 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl balarında Ceharkezi, Şib, Kutnu, Sevai, Muslin,
Saten, Manusa, Bezaya
ı ve Çitari olarak adlandırılan ipekli ve pamuklu kumadokumacılıında en önemli
merkezlerden biri olmutur. Dokunan ipekli ve pamuklu kumalar bölge halkının ihtiyaçlarını karıladıkları
g
ibi komu vilayetlere ve stanbul’a gönderilmiştir. Bu çalımada, 19. ve 20. yüzyılda Harput’ta tekstil
sektöründek
i ticari gelişmelere değinilerek, o dönemde Harput bölgesinde üretilen çeşitli elbiselerin yıllara
göre üret
im miktarı ve nakliyatı incelenmiştir. Bunun iin Harput bölgesinde tekstile yönelik gelişmeleri konu
alan çe
şitli kaynaklardan yararlanılarak, Harput iline ait elbiselerin nakliyatı yıllara göre hesaplanmı, kuru
para, parça sayısına bölünerek yaklaık bir birim fiyat elde edilmiştir. Ayrıca Harput’ta o dönemde dokunan
ipekli kumalara örnekler verilmiş, kumadokumacılıının ne kadar ileri düzeyde olduu belgelenmiştir.
Bununla b
irlikte 19. ve 20. yüzyılda Osmanlı’da dokuma üretimi ve nakliyatı yapan diğer bölgeler ile Harput
bölges
inin dokuma üretim miktarı ve nakliyatı kıyaslanarak, bu bilgiler tablo ve grafikle açıklanmıtır. 





Kaynakça

  • Aharonyan, G. H. (Editör). (1965). Hüseynik, “Hayrenik” Yayınevi, Boston, 83.
  • Akpınarlı, F. & Çatalkaya, Gök, E. (2016). Geleneksel Manusa Dokumalarının Teknik, Motif Analizi ve Yeniden Uyg ulanması. İdil Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 24, s: 1125-1126
  • http://www.idildergisi.com/makale/pdf/1467200345.pdf) Aksoy, E. (2015). Silk Worm Breeding and Historic Silk Fabrics of Harpoot Region. Malatya: İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 12, s: 67-80 (Erişim Tarihi: 05.06.2018)
  • Aksoy, E. (2016). Cultural Heritage and Weavings: Feminine Historic Garments In Harpoot From The Nineteen To The Twenty Centurıes. Malatya: İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 13, s: 293-303.
  • Aksoy, E & Oz, D. (2017). 19.-20. Yüzyılda Harput’ta İpek Böcekçiliği ve Dokumacılık. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, 20-23 Kasım, Ordu.
  • Başer, G. (2005). Dokuma Tekniği ve Sanatı. C.2, İzmir: PuntoYayınları, s: 344.
  • Çağlayan, T. (2007). İngiliz Konsolosluk Raporlarına Göre Amasya ve Çevresinde Ticaret (1840-1841). I. Amasya Araştırmaları Sempozyumu, Amasya: 7–13 Haziran 2007, s: 316, 315.
  • Der Matossian, B. (2007). Turcica: Revue d’Études Turques – Peuples, langues, cultures, États, 39 pp. 147-174. Develioğlu, F. (2006). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, s. 270, 328.
  • Dölen, E. (1992). Tekstil Tarihi: Dünyada ve Türkiye’de Tekstil Teknolojisinin ve Sanayiinin Tarihsel Gelişimi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları, s:161- 163, 375, 390,391, 424, 539, 542, 543.
  • Eroğlu, T. (1989). Harput Müziğinin Türk Müziği İçindeki Yeri, Ankara: Millî Folklor Dergisi, Cilt:1, Sayı: 2, s: 11.
  • İnalcık, H. ve Quataert, D. (1994). eds. An Economic and Social History of the Ottoman Empire: 1300-1914. Cambridge: Cambridge University Press, pp. 905, 906
  • İnalcık, H. (2008). Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türkiye İşbankası Yayınları, S: 105.
  • Kalustian, M. (1986). The Fabrikatorian Brothers:Textile Kings of Ottoman Turkey. Armenian Mirror Spectator. Feb.1. p. 8
  • Kuş, C. (2013). Osmanlı Döneminde Anadolu Ticaret Yolu Ağında Harput’un Yeri ve Önemi, Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ: Fırat Üniversitesi, 23-25 Mayıs. s: 631.
  • Quataert, D. (2002). Ottoman Manufacturing in the Age of the Industrial Revolution Cambridge: Cambridge University Press. Tezcan, H. (1993). Atlasların Atlası Pamuklu, Yün ve İpek Kumaş Koleksiyonu, İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları, s: 33.
  • Tonguç, S. E. (2017). Bir Bağ Bozumunun Ardından Harput. http://www.hurriyet.com.tr/seyahat/yazarlar/saffet-emre- tonguc/bir-bag-bozumunun ardindan-harput-40656412 (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • Yapıcı, S.(2009). Osmanlı Salnamelerinde Harput(1869-1908). Elazığ; Eleskav Yayınları.
  • WEB ADRESLERİ
  • Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü .2016. “Harput”. http://elaziggezi.com/Places/view/55 (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • Taşcıyan, V. 2012. “Harput-Zanaatlar”. https://www.houshamadyan.org/tur/haritalar/mamuret-uel-aziz-vilayeti/harput- ovasi/ekonomi/zanaatlar.html (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • Gazlı Bez (2017, 26 Aralık ). Wikipedia, The Free Encyclopedia içinde. https://tr.wikipedia.org/wiki/Gazlı_bez (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • GÖRSEL LİSTESİ
  • Görsel 1. Hüseynik’te bir kumaş fabrikası (Aharonyan, 1965: 83).
  • Görsel 2. Mezire’de ipek ve kumaş fabrikası sahibi Fabrikatoryan kardeşler (Hayg, 1959:654)
  • Görsel 3. Hosrof Kürkçüyan. H arput’ta ipek fabrikası sahibi (Hayg, 1959:654).
  • Görsel 4. 19. yüzyılda Harput (Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2016). (http://elaziggezi.com/Places/view/55)
  • Görsel 5. Bir Bağ Bozumunun Ardından Harput. (Tonguç, 2017).
  • Görsel 6. Harput’ta dokunmuş ipekli bluz. Bezayağı Dokuma. (Fotoğraf: Elif Aksoy,2015). E. Aksoy’a ait (Aksoy, 2016: 298)
  • Görse 7. Görsel 6’dan detay ve Zeminin mikroskobik görüntüsü
  • Görsel 8. Harput’ta dokunmuş ipekli saten bohça (Fotoğraf: Elif Aksoy, 2015). E. Aksoy’a ait (Aksoy, 2015: 72)
  • Görsel 9. Görsel 8’den detay. Zemin ve motif örgüsünün mikroskobik görüntüsü
  • Görsel 10. Envanter No: 66/F-3-2.Elbise. Saten Dokuma. (Fotoğraf: Elif Aksoy, 2014). Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi.(Aksoy, 2016: 299)
  • Görsel 11. Görsel 10’dan detay
Toplam 33 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Elif Aksoy Bu kişi benim

Eşref Bülent Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 1 Haziran 2019
Yayımlandığı Sayı Yıl 2019

Kaynak Göster

APA Aksoy, E., & Bülent E. (2019). 19. ve 20. Yüzyıllarda Harput Bölgesinin Tekstil Sektöründeki Ticari Gelişmeleri. Sanat Ve Tasarım Dergisi, 9(1), 58-71. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.600029